اعسار چیست؟
در پاسخ به اینکه اعسار چیست باید باید گفت، اعسار برگرفته از عسر و به معنای سختی و نداشتن است. در واقع به عدم توانایی مالی یا عدم دسترسی به اموال و به نوعی در مضیقه قرار داشتن، اعسار گفته می شود. این کلمه در مسائل حقوقی به کار گرفته می شود و به افرادی(افراد حقیقی) که به علت نداشتن دارایی کافی و یا دسترسی نداشتن به اموال خویش(برای مثال در رهن بانک بودن اموال)، قادر به پرداخت دیون و بدهی های خود نباشند، معسر گفته می شود. گاهی افرادی در جریان رسیدگی به پرونده های قضائی، توانایی گرفتن وکیل و پرداخت حق الوکاله وی را نداشته و حتی ممکن است قادر به پرداخت هزینه های مرتبط (از جمله هزینه دادرسی) نباشند. چنین اشخاصی می توانند تقاضای اعسار نموده و در صورت اثبات ادعا از مزایای اعسار بهره مند شوند.
مشمولین ادعای اعسار
- فرد عادی(حقیقی) که به منظور دریافت حق خود و در واقع به عنوان خواهان اقدام به تشکیل پرونده می نماید. ولی بنابه عدم توانایی مالی قادر به پرداخت هزینه های مربوط به مراجع قانونی نیست.
- فرد عادی(حقیقی) که بدهکار بوده و اقامه دعوی از جانب طلبکار بر علیه وی باشد و حکم به نفع طلبکار صادر شود و در واقع رای نهائی مبنی بر محکوم بودن وی باشد و اجرائیه نیز صادر گردد. اما توانایی پرداخت بدهی خود را نداشته باشد.
انواع معسر
- معسر مطلق
- معسر نسبی
در اعسار نسبی فرد قادر به پرداخت قسطی دیون خود است اما در اعسار مطلق علاوه بر اینکه شخص توانایی مالی ندارد حتی در صورت تقسیط بدهی، وی قادر به پرداخت نیست.
انواع اعسار
- اعسار نسبت به هزینه دادرسی
- اعسار نسبت به محکوم به
جهت ثبت دادخواست در دادگاه باید هزینه های دادرسی پرداخت گردد. برخی از افراد قادر به پرداخت این هزینه ها نیستند و جهت دفاع از حق خود باید مراحل قانونی را سپری نماید. از این رو قانون، اعسار نسبت به هزینه دادرسی را راهی جهت حمایت از این افراد قرار داده است. اما به طور معمول، افرادی که به موجب حکم دادگاه ملزم به پرداخت خسارت، دین و یا هر هزینه دیگری به سایر افراد می شوند ولی توانایی پرداخت آن را ندارند، معسر شناخته شده و می توانند با اثبات اعسار نسبت به محکوم به(آنچه نسبت به آن حکم شده)، معاف از پرداخت شوند.
مراحل درخواست اعسار
- ارائه دادخواست اعسار توسط مدعی
- ابلاغ پرونده به قاضی توسط مدیر دفتر
- رسیدگی به پرونده در خارج از نوبت در دادگاه دعوی اصلی
- معرفی حداقل 4 شاهد به دادگاه توسط مدعی جهت اثبات اعسار
- انضمام مدارک به دادخواست
- اقدام به بررسی دادخواست اعسار توسط دادگاه
- احضار شهود به دادگاه و سوگند شاهدین در حضور قاضی
- استعلام مدارک از مراجع مربوطه توسط دادگاه
- تطبیق ادعای درخواست کننده اعسار و اظهارات شهود
- صدور حکم اعسار توسط دادگاه، در صورت اثبات ادعا
- رد دادخواست توسط دادگاه، در صورت عدم اثبات ادعا
مزایای قبول دادخواست اعسار توسط دادگاه
- قبول اعسار از هزینه دادرسی
- معاف از پرداخت هزینه دادرسی
- دریافت وکیل معاضدتی
- معاف از پرداخت حق الوکاله
- معاف از پرداخت هزینه انتشار آگهی
- معاف از پرداخت دستمزد کارشناس
- قبول اعسار از محکوم به
- تقسیط بدهی
- معاف از ممنوع الخروج شدن
- معافیت موقت زوج از پرداخت حقوق زوجه(در بحث طلاق)
مدارک لازم جهت اثبات اعسار چیست
- شهادت شهود به انضمام استشهاد نامه کتبی شاهدین
- در اعسار از هزینه دادرسی، مدعی ملزم به معرفی 2 شاهد و در اعسار از محکوم به معرفی 4 شاهد است.
- فهرست اموال منقول و غیر منقول
- فهرست همه نقل و انتقالات اموال طی 1 سال گذشته
- موجودی حساب های بانکی
- کلیه مطالبات خود از دیگران و اموالی که نزد دیگران دارد.
- در صورت درخواست اعسار از محکوم به، ارائه دادنامه محکومیت
زمان ارائه دادخواست اعسار
- ارائه دادخواست با دعوی اصلی: تقدیم دادخواست اعسار همراه با دادخواست اصلی به دادگاه
- ارائه دادخواست به صورت دادخواست جداگانه: تقدیم دادخواست اعسار به صورت جدا و بعد از دادخواست اصلی به دادگاه
نکات مهم و قابل توجه اعسار چیست
- در صورت فوت فردی که ادعای اعسار داشته، ورثه وی به موجب متوفی مشمول بهره مندی از حق اعسار نخواهند شد. مگر در صورتی که خود آنها نیز معسر تشخیص داده شوند.
- در صورت رد دادخواست اعسار، می توان نسبت به آن درخواست تجدیدنظر نمود.
- استفاده از حق اعسار در همه مراحل دادرسی امکان پذیر است.
- چنانچه مدعی اعسار، در هرکدام از مراحل دادرسی توانایی مالی پیدا کند، حکم اعسار وی لغو شده و ملزم به پرداخت هزینه ها و دیون خود خواهد بود.
- اگر اعسار در مرحله بدوی ثابت شود، حکم اعسار وی جهت استفاده در تمام مراحل دادرسی مربوط به آن پرونده، از جمله تجدیدنظر خواهی و فرجام خواهی موثر خواهد بود.
- مرجع صالح رسیدگی به دادخواست اعسار، دادگاه بدوی است.
- در صورت صدور رای به نفع معسر و خروج وی از اعسار، وی ملزم به پرداخت هزینه های دادرسی خواهد بود.
- ادعای اعسار از جانب تجار تنها در صورتی قابل پذیرش خواهد بود که در ابتدا دادخواست ورشکستگی داده و ادعای خود را ثابت نمایند.
- بررسی استشهاد نامه ارائه شده ضروری است. زیرا در مواردی مشاهده می شود که برخی افراد بنابه رفاقت با مدعی و یا از روی رودربایستی استشهاد را امضا کرده اند.
کلام پایانی
عدم اثبات ادعای اعسار از محکوم به توسط مدعی، منجر به الزام مدعی از جانب دادگاه جهت پرداخت هزینه های رسیدگی به دادخواست اعسار خواهد شد که معادل با 2 برابر هزینه های معمول و حق الوکاله است. لازم به ذکر است چنانچه مدعی اعسار مرتکب تخلفاتی از قبیل ادعای دروغین اعسار، شهادت دروغین شهود معرفی شده توسط وی و … شود؛ مشمول مجازات حبس خواهد شد.
تعریف کیفرخواست و دادگاه های رسیدگی به آن در ایران
