شیراز، شهر جادویی و سرشار از زیبایی، نه تنها در بهار، بلکه در پاییز نیز، همچنان تماشایی و باشکوه است. در میان باغ های شیراز، عمارت شاپوری یا همان باغ شاپوری شیراز، بخصوص در فصل پاییز از منحصر به فرد ترین نقاط دیدنی شیراز است. عمارت شاپوری شیراز، بازمانده دوران پهلوی با آوازه ای جهانی است.
عمارت شاپوری شیراز مربوط به اوایل دوره پهلوی است و در مرکز شهر شیرا واقع شده است. عمارت شاپوری شیراز در مهرماه سال ۱۳۷۹ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
استاد ابوالقاسم مهندسی معمار معروف شیراز، به سفارش عبدالصاحب شاپوری از تاجران بزرگ کازرون، از سال 1310 تا 1315 مشغول طراحی و اجرای این عمارت باشکوه در شیراز بود و در نهایت عمارت شاپوری شیراز را با سبکی نوین و باشکوه به اتمام رساند.
جالب است بدانید تا دهه 70 هجری شمسی عمارت شاپوری شیراز مورد استفادهٔ خانواده شاپوری بود و در نهایت در سال ۱۳۷۸ سازمان میراث فرهنگی استان فارس آن را خریداری و ثبت میراث فرهنگی ایران کرد.
چرا بازدید از باغ و عمارت شاپوری؟
- از جاذبه های دیدنی استان فارس با زیبایی های چشم نوازی است.
- یکی از زیباترین ساختمان ها و باغ های شیراز به شمار می رود.
- معماری منحصربه فرد و اروپایی این ساختمان، آن را از دیگر خانه های تاریخی ایران متمایز کرده است.
- شب های عمارت شاپوری بسیار جذابیت دارد و نورپردازی ها و حال وهوای به یادماندنی و گیرایی دارد.
- از رستوران و نمایشگاه آثار هنری که در این مجموعه قرار دارد هم می توانید استفاده کنید.
تاریخچه عمارت شاپوری
این عمارت از سال ۱۳۱۰ تا ۱۳۱۵ زیر نظر معمار معروف، ابوالقاسم مهندسی، ساخته شد و به عبدالصاحب شاپوری، یکی از بزرگ ترین تجار شیراز، تعلق داشت. تا اوایل دهه ۷۰ هجری شمسی، خانواده شاپوری در این باغ عمارت سکونت داشت؛ اما چند سال پس از اوایل این دهه، خانه به صورت متروکه درآمد.
در سال ۱۳۷۸ سازمان میراث فرهنگی استان فارس این عمارت مجلل را از خانواده شاپوری خریداری و در لیست میراث فرهنگی ایران ثبت کرد.
معماری عمارت شاپوری
عمارت شاپوری دو طبقه دارد و زیربنای آن ۸۴۰ متر مربع و مساحت اصلی زمین آن ۴۶۳۵ متر مربع است. بنا به سبک معماری قاجاریه ساخته شده است و در لیست اولین بناهایی قرار دارد که با رویکرد معماری آزادانه طراحی و ساخته شده اند.
دسترسی اصلی ساختمان در محور اصلی نیست و برای ورود به داخل آن باید چرخش ۹۰ درجه ای در نمای شمالی داشت. معابر باغ نیز از الگویی کاملا متقارن پیروی می کند؛ اما درختان به صورت قرینه کاشته نشده اند. همچنین اضافه کردن بالکن، سنتی غیرمتعارف در معماری ایران بود؛ ولی در این بنا از بالکن استفاده شده است.
نقشه و طرح کلی این عمارت بسیار خاص و در دوره خود بی نظیر بوده است؛ به عنوان مثال در این بنا از راه پله استفاده کرده اند که در هیچ یک از بناهای آن زمان راه پله دیده نشده است. ضمنا در داخل عمارت اتاق های زیادی وجود دارد که هرکدام دارای کارکرد خاصی است. نوآوری های استفاده شده در باغ عمارت شاپوری آن را به یک باغ ایرانی اروپایی تبدیل کرده است.در نمای غربی عمارت ستون های مدور و منقوش گچی با کاشی کاری های طرح هخامنشی بر پیشانی ایوان فوقانی دیده می شود و در مرکز باغ عمارت، حوض پنج پر بزرگ زیبایی وجود دارد که جلوه ای زیبا به باغ داده است.از جمله درختان کاشته شده در باغ شاپوری می توان به سرو، افرا، چنار، انجیر، انار، نارنج و خرما اشاره کرد که در کنار گل های رز و شمعدانی، باغ را به زیبایی آذین کرده اند.
خصوصیات منحصربه فرد بنا
خصوصیاتی که باعث تمایز این بنا ازدیگر بناهای زمان خود می شود عبارت است از :
- دسترسی به عمارت از محور اصلی نمی باشد و با 90 درجه تغییر از کنار( ضلع شمالی) صورت می پذیرد.
- در این بنا نیز مانند سایر باغ های ایرانی قرینگی نسبت به محور اصلی می باشد ولی نوع درختان و نحوه قرارگیری آن ها قرینه نیستند.
- در عمارت شاپوری بعد ازگذراز ورودی عمارت در میانه ساختمان راه پله در وسط از دیگر طرح های متمایز معماری این بنا است که در بناهای هم دوره اش به چشم نمی خورد.
- از دیگر ابداعات ای معمار اختصاص دادن عملکرد خاص به هر اتاق است و چند منظوره بودن اتاق ها چنانچه در گذشته مرسوم بوده دیگر مشاهده نمی شود.
- اضافه نمودن بالکن به بنا که در معماری ایرانی جایگاهی نداشته از دیگر مخصات معماری عمارت شاپوری است.
- قرار گرفتن 14 ستون به قرینگی هم با تزئینات منحصر بفرد در گرداگرد بالکن هویتی خاص به این فضا می دهد و این ابتکار خلاقانه را به اوج خود می رساند.
- همچنین بهار خواب نیز که محل استراحت تابستانی است دارای بالکن و ستون های مشابه ستون های بالکن اصلی است.
حال و هوای خوش باغ و عمارت شاپوری
از جذابیت های شیراز این است که در لحظه می تواند با زیبایی ها، ساختمان ها، باغ ها، خیابان ها و حال وهوای خوشی که در شهر جریان دارد شما را غافلگیر کند. یکی از بزرگ ترین این غافلگیری ها، باغ و عمارت شاپوری است که با آن طراحی خاص و متفاوت خود، با آن نورپردازی های ویژه که به مانند نگینی در تاریکی شب می درخشد، با آن حال وهوای جذابی که شما را به آرامش می رساند و صداهایی که به گرمی جریان دارد، گردشی متفاوت در شیراز به شما هدیه می دهد.
- شکم گردی در عمارت شاپوری : بخشی از خانه شاپوری به عنوان رستوران و کافی شاپ مورد استفاده قرار دارد و انواع غذاهای سنتی ایرانی، فست فود، نوشیدنی های گرم و سرد در آن در فضای دل چسب باغ و عمارت با دیدی فوق العاده به منظره اطراف، سرو می شود.
- نمایشگاه آثار هنری و صنایع دستی شیراز: به غیر از معماری و تزیینات ایرانی که در جای جای بنا به کار رفته اند، شکل های دیگری از هنر ایران و استان فارس در این مجموعه به چشم می خورند. به همت میراث فرهنگی استان فارس و صاحب عمارت شاپوری در بخش های مختلف عمارت نمایشگاهی از آثار هنری و صنایع دستی فارس دیده می شود که می توان با گردشی داخل خانه، از تماشای هنر اصیل ایرانی در میان عمارتی اروپایی لذت برد و با جلوه های فرهنگ ایران و شیراز بیشتر آشنا شد.
تفاوت ها و شباهت های باغ شاپوری با باغ ایرانی
پیش از این گفتیم که باغ شاپوری، با دیگر باغ های ایرانی در ساخت تفاوت هایی دارد؛ اما این تفاوت ها چیست؟ باغ شاپوری یک نمونه از سبک باغ سازی در اوایل دوره پهلوی است؛ زمانی که طراحی باغ های ایرانی با باغ های اروپایی در هم آمیخته شد و کم کم نوع باغ ایرانی در بوته فراموشی قرار گرفت.
طراحی
طرح باغ شاپوری کاملا غیر ایرانی است. تا آن دوره حوض میانی اغلب به شکل مستطیل بود و هم راستا با باغ و ورودی عمارت اصلی ساخته می شد؛ اما در باغ شاپوری این طراحی حوض و جانمایی آن کاملا متفاوت با معماری ایرانی است. حوض اصلی باغ شاپوری، شکلی از یک گل پنج پر دارد و مسیرهای دسترسی اطراف آن به صورت دایره و منحنی درآمده تا برای عبور و مرور ماشین مورد استفاده قرار گیرد. شکل حوض پنج پر و حوض قلبی شکل، کاملا غیر ایرانی است و تا قبل از آن، ساخت چنین حوض هایی در معماری ایرانی به ندرت دیده می شد. در طرح باغ شاپوری شکل چهارباغ و تقسیم های مربع مانند مورد استفاده قرار نگرفته اند و درختکاری ها نیز بر اساس طرح چهار باغ نیستند.
طراحی حرکت آب
از دیگر تفاوت های باغ شاپوری می توان به نحوه طراحی حرکت آب در جوی های باغ با نحوه حرکت آن ها در دیگر باغ های ایرانی اشاره کرد، به طور کلی یکی از اصلی ترین ویژگی های باغ ایرانی طراحی حرکت آب در فضای باغ به سمت حوض ها و استخرهای مختلف است اما در باغ شاپوری این حرکت دیده نمی شود و آبی که در جوی ها جاری اند به حوض های باغ نمی رسند.
ریتم کاشت درختان باغ
ریتم کاشت درختان در باغ تفاوت دیگر باغ شاپوری با باغ های ایرانی است. برخلاف طراحی باغ ایرانی کاشت درختان در باغ شاپوری به صورت قرینه نیست و محور دید باغ کاملا باز است؛ چیزی که نشانه ای از باغ های اروپایی دارد.
جانمایی عمارت باغ
تفاوت آخر باغ شاپوری با باغ های ایرانی به جانمایی عمارت در باغ بر می گردد. دیگر عمارت هایی که در باغ های آن زمان شیراز ساخته شده بود در امتداد محور مرکزی باغ قرار داشتند، به طوری که عمارت درست در محور میانی باغ قرار می گرفت و دو سمت آن قرینه می شد. اما عمارت شاپوری در ضلع شمالی باغ ساخته شده است و 90 درجه از محور اصلی فاصله دارد. البته در این باغ نوعی از قرینه سازی دیده می شود؛ به عنوان نمونه، حوض ها و مسیرها نسبت به محور اصلی قرینه اند اما مدل کاشت درختان و نحوه قرارگیری آن ها قرینه نیست.
اما شباهت باغ شاپوری با باغ های ایرانی در چیست؟
نوع گیاهان به کاررفته در اینجا به باغ های ایرانی شباهت دارد. اینکه در میان کرت ها (هر یک از بخش های تقریبا مساوی یک مزرعه یا باغچه) آب و آب نما دیده می شود، مکان قرارگیری عمارت اصلی و اندازه تقریبی آن، محصور شدن باغ توسط دیوار از دیگر شباهت های این باغ با باغ های ایرانی است.
دسترسی به خانه شاپوری شیراز
خانه شاپوری شیراز در بلوار زندیه و محله انوری واقع شده است. کافی است خود را به این محله برسانید تا به کمک تابلوهای هدایت کننده یا حتی پرس وجو از محلی ها، عمارت شاپوری را بیابید. اگر بخواهیم آدرس سرراست را بدهیم، باید بگوییم که:
آدرس: بلوار زندیه، خیابان انوری، عمارت شاپوری.
- برای رفتن به عمارت شاپوری با تاکسی کافی است یک تاکسی (اینترنتی یا غیراینترنتی) بگیرید و بگویید می خواهید به خانه شاپوری شیراز بروید.
- استفاده از مترو راه دیگری برای رسیدن به خانه شاپوری شیراز است. استفاده از متروی شیراز برای دیدن جاذبه های تاریخی و دیدنی این شهر شما را مجبور می کند کمی شیرازگردی هم کنید. وقتی هدفتان رسیدن به عمارت شاپوری است، سوار مترو شوید و در ایستگاه زندیه پیاده شوید. بعد از پیاده شدن، کافی است ۵۰۰ متر را از خیابان توحید به سمت انوری پیاده بروید تا به مقصد برسید.
- اگر ترجیح می دهید از اتوبوس برای رسیدن به خانه شاپوری شیراز استفاده کنید، بهتر است از خط پایانه ولیعصر تا پایانه نمازی استفاده کنید و در چهارراه زند پیاده شوید. خوب است بدانید که با این روش نسبت به استفاده از مترو، پیاده روی تان کمتر است.
در مورد خانه زینت الملک شیراز چه می دانید؟
