ساعدنیوز
ساعدنیوز

صورتبندی "اکنون" در روایت دکتر نعمت اله فاضلی

  سه شنبه، 01 مهر 1399 ID  کد خبر 102991
سید جواد میری : صورتبندی "اکنون" در روایت دکتر نعمت اله فاضلی
دکتر سید جواد میری جامعه شناس و عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با انتشار مجموعه ای از یادداشت ها به نقد آثار و تفکر دکتر نعمت الله فاضلی یکی از اساتید انسان شناسی و اتنوگرافی ایرانی و عضو پژوهشکده مطالعات اجتماعی در تهران پرداخته است. بدیهی است ساعد نیوز منتظر پاسخ های ایشان به این نقدها جهت انتشار است.

ساعد نیوز در یادداشتی اختصاصی از دکتر سید جواد میری سلسله ای انتقادی از مطالب را در بررسی و ارزیابی کارنامه علمی و فعالیت فکری دکتر نعمت الله فاضلی منتشر کرده است. طبیعتاً هدف نقد، باز کردن فضای گفتگو برای طرح ایده های نو است. دکتر سید جواد میری یکی از پرکارترین اساتید جامعه شناسی در ایران است. او آثار متعددی به فارسی و انگلیسی در داخل و خارج از ایران منتشر کرده است و در تلاش است تا اهمیت فهمی غیرخطی از تفکر را به متفکران حوزه جامعه شناسی در ایران یادآور شود. او بر این باور است که گرفتار آمدن در پارادایمهای دیکوتومیک اجازه ظهور فهم غیریوروسنتریک و بدیل را در ساحت گفتمان جامعه شناسی نمی دهد و اگر ما می خواهیم مسائل اجتماعی را در چارچوب یک گفتمان نظری طرح کنیم که می تواند برای ما مثمر ثمر باشد و فهمی خودینه و نه ناخودینه از ما به ما بدهد باید از بند روایتهای یوروسنتریک خلاص شویم. به بیان دیگر، دکتر سید جواد میری بر این عقیده است که برای داشتن گفتمان انتقادی جامعه شناختی برای فهم هویت شرقی و ایرانی باید بر یک خودآگاهی غیریوروسنتریک و اصیل اتکا داشته باشیم و مشکل روایت های یوروسنتریک در این است که خود اصیل ما نمی تواند در ضمن آنها فهم شود و درکی از خودبودگی ما عیان شود. نمونه ای از روایت غیریوروسنتریک از تجربه تجدد در جامعه اسلامی را می توان در اندیشه امام موسی صدر یافت که همزمان فراروی از فرقه گرایی و سکولاریسم است و در عین حال لوازم تجدد را می توان در بستر من اصیل انتقادی یافت:

یکی از طموحات (علایق) فاضلی در آثار گرانسنگش تلاش برای صورتبندی نظری "اکنون" است ولی برای فهم این تلاش نظری باید دال یا دال های کانونی منظر تئوریک او را مورد واکاوی قرار داد تا از آن طریق بتوان پروژه صورتبندی نظری او را مورد سنجش انتقادی قرار داد. برای این مهم ما نیازمندیم قدری از متن فاضلی فاصله بگیریم و متن و ماتن را در فضای کلان ایران مورد مطالعه قرار دهیم. این سخن بدین معناست که بزرگترین "رویداد قرن چهاردهم خورشیدی" در ایران را که "انقلاب ۵۷" بود در کانون تحولات ملی و منطقه ای و جهانی در نسبت با ایران قرار دهیم و مبتنی بر آن صورتبندی فاضلی از ایران را مورد ارزیابی قرار دهیم. چرا؟ زیرا بدون سنجش این "دال کانونی" بسیاری از مباحث نظری فاضلی غیر قابل فهم خواهند بود. به عنوان مثال، در مردمنگاری آموزش او اشاره ای به پوشش آموزگاران می کند و می نویسد

"زنان آموزگار با دامن و آرایش کرده بودند. تا آنجا که یاد دارم همه خانم معلم های ما بدون پوشش سر بودند. معلمان مرد اغلب با کت و شلوار، کراوات، لباس اتو کرده و ریش تراشیده و آراسته به کلاس می آمدند" (۱۳۹۰. ۲۴۷).


در پسِ خطوط سیاه و در لا به لای سطور می توان ظهور انقلاب و کدهای استخدامی پوشش در جمهوری اسلامی را دید که نظام آموزش و پرورش ایران را دگرگون کرد و فاضلی "دوگانه های پنهانی" را در ذهن خواننده برساخت می کند. از این دست مثال ها در آثار او بیشمار است ولی آنچه من می خواهم بدان بپردازم فضای گفتمانی ایران پس از تاسیس جمهوری اسلامی است که ذیل یک مفهوم کانونی تدریجاً خود را ساماندهی کرد و فاضلی نیز به صورت "نااندیشیده" به آن پرداخته است و آن مفهومِ "سکولار" است که در نوشته های فاضلی معانی گوناگونی از آن استیفاد شده است بی آنکه او تاملی غیر-یوروسنتریک در باب آن داشته باشد. من به دو نمونه از معانی که او از مفهوم سکولار در آثارش داشته اشاره می کنم. در کتاب مردمنگاری آموزش در صفحه ۲۴۶ او سکولار را در عِداد "ارزش های جدید" و "ارزش های مدرن" ترسیم می کند و این مفهوم را در تضاد با "الگوهای اسلامی" و "الگوهای انقلابی" قرار می دهد.

اما در کتاب "مردمنگاری سفر" که در سال ۱۳۹۰ یعنی در همان سالی که کتاب "مردمنگاری آموزش" را منتشر کرده است مفهوم سکولار را "انسانگرا" (۱۳۹۰. ۱۷) صورتبندی می کند. این "تناقض تئوریک"(Theoretical Ambivalence) و "تردید نظری" در باب مفهوم سکولار و صورتبندی آن ذیل مقولات یوروسنتریک نشان از فقدان جایگاه نظری دارد که صرفاً محدود به فاضلی نیست بل یکی از خصیصه های بنیادین "نیروهای انقلابی" چپ و راست پس از دوران جنگ می باشد. این سخن به چه معناست؟ این بدین معناست که در جمهوری اسلامی نیروهای انقلابی به دو دسته "مشتاقان" و "بیزاران" در نسبت با "امر سکولار" تقسیمبندی شده اند و نسبت ایران و غرب نیز ذیل این کلان-مفهوم سترگ صورتبندی شده است.

به سخن دیگر، برای فهم فاضلی می توان بیوگرافی او را وا-سازی کرد و سپس باز-سازی کرد و در این دیالکتیک واسازی و بازسازی مشخصه اصلی آن مشتاقی و بیزاری در نسبت با امر سکولار نقطه کانونی جهانبینی نیروهای انقلابی قابل مشاهده است. اما صرفنظر از سویه های روانشناختی مشتاقی و بیزاری یک مولفه در هر دو جبهه قابل تامل است و آن صورتبندی مفهوم سکولار ذیل "مقولات یوروسنتریک" است که بیزاران تمامی توان کشور را برای دوری از آن بکار گرفته اند و مشتاقان تمامی بنیه نظام را برای نزدیکی به آن به استخدام خود درآورده اند. اما نکته اینجاست که آیا امکان صورتبندی این کلان مفهوم در "بیرون" از مقولات یوروسنتریک وجود دارد؟ این پرسشی است که فاضلی هیچ تاملی در باب آن نداشته است و بدون دقت در این پرسش نمی توان "تجربه تجدد ایرانی" را صورتبندی کرد و سخن از مفصلبندی نظری "اکنون" به میان آورد. به عبارت دیگر، سخن از اکنون ایرانی را ذیل مقولات یوروسنتریک نمی توان مورد مداقه قرار داد و ارزش های سکولار را در تقابل با ارزش های اسلامی و انقلابی مفهومینه کرد. این دقیقاً همان خبطی است که سروش و مصباح پس از دهه شصت دچار آن شدند و فاضلی این تقابل را با عبارات سروش در خدمت حکومت دینی و در تقابل با حکومت دینی به نادرستی ترسیم کرده است.

دیدگاه ها

  دیدگاه ها
پربحث های هفته   
قاب نوستالژی؛ نگاهی به حال و هوای مدارس دهه شصتی که اشکتونو درمیاره/ از نیمکت های چوبی و چوب معلم تا...+عکس (190 نظر) همزاد نرگس محمدی، با شباهت صد در صدی پیدا شد+عکس/یکی از یکی معروف تر و هنرمندتر (168 نظر) مازیار لرستانی: من خودم گیج ام توی مسیر یابی ولی مجبورم در اسنپ کار کنم! می‌گفتند شناسنامه بیار بعد که شناسنامه آمد گفتند ریش ات کامل نیست! (130 نظر) مهراوه شریفی نیا: خودم رو پذیرفتم با نقایصم، صورت استخونی ندارم لپ دارم همه ام بچگی می کشیدن دماغ زیبایی ندارم بزرگ هم نیست بخوام عمل کنم خوشحال میشدم اگر سربالاتر بود+ویدئو (118 نظر) قباد ایرانی یا قباد ترکیه‌ای؛ نگاهی به استایل و چهره اسماعیل حاجی اوغلو بازیگر نقش شهاب حسینی در سریال شهرزاد+عکس/ بنظرتون کدوم یکی خوشتیپ‌ترن؟ (109 نظر) بهاره رهنما: به من میگید پیرزن ناراحت نمیشم چون من پیرزن جذابی هستم/ هر چی پیرتر هم بشم دوست داشتنی تر میشم+ویدئو (100 نظر) رامسین کبریتی بازیگر سریال ستایش: شبکه جم برای هفت پشتم کافی بود حاضر نیستم با شبکه ماهواره‌ای فعالیت داشته باشم! هیچ کار خلاف شرعی نکردم (88 نظر) علی دایی: من پنت هاوس ندارم یه خونه 418 متری دارم؛ اگر می‌خواستم جور دیگری زندگی کنم 20 برج 20 طبقه داشتم+ویدیو (87 نظر) حدیث فولادوند بازیگر نقش فوزیه: من خیلی شبیه فوزیه هستم همین باعث شد گریم سنگینی نداشته باشم/ رسیدن به نقش خیلی مشکل بود (81 نظر) رهبر معظم انقلاب:هم پدرم، هم مادرم و هم خود من می‌خواستم طلبه بشم؛ از کلاس پنجم دبستان، عملاً درس طلبگی را در داخل مدرسه شروع کردم (76 نظر) خلاقیت تحسین برانگیز میوه فروش تهرانی با نوشته جالب در مغازه حماسه آفرین شد/ نمونه واقعی یک فرشته زمینی+عکس (73 نظر) میز صبحانه تمام و کمال مینا مختاری با چیدمان شیک و زیبای ایرانی پسند با دستپخت عالی خودش/ سالم و مقوی+عکس (72 نظر) سحر زکریا: آقای مدیری روزی که مُردم بالا سر جنازه‌ام نیا چون به وقت زنده بودنم مرا کشتی! (68 نظر) خلاقیت خنده دار اوستا بنا با طراحی توالت در سقف حمام حماسه آفرید / هنر نزد ایرانیان است و بس😂 (67 نظر) مهران مدیری: دختر که هیچ، گربه هم به هنرمند نمی دهم! شهرزاد رو میخوام ترشی بندازم پسرمو هم زن نمیدم +فیلم (57 نظر)
پربازدیدترین ویدئوهای روز   
تیتر امروز   
حمله کیهان به معاون روحانی: ضعیف‌ترین کارنامه را دارد ولی اعتماد به نفسش بالاست!
ماجرای آشپز ریاست جمهوری که با آمدن احمدی‌نژاد جل و پلاسش را جمع کرد و رفت ...
چرا رهبر معظم انقلاب در منزل خود و حسینیه بیت رهبری از زیلو استفاده می‌کنند؟
سفیر ایران در لبنان: حادثه پیجرها جنایت جنگی بود / پیجرها از ایران خریداری نشده بود
خودکشی یک ملی پوش بعد از انتشار فیلم نامتعارف از او!
اتهام آدم‌ربایی برای زنی که می‌خواست شوهرش را سورپرایز کند!
تغییر ایموجی سامسونگ به آیفون (آموزش تبدیل کردن بدون برنامه و با برنامه) / تبدیل ایموجی سامسونگ به آیفون با 3 Zfont
از بازار چه خبر؟ | قیمت خودروهای خارجی و وارداتی امروز چهارشنبه 23 آبان 1403
از بازار چه خبر؟ | قیمت خودروهای داخلی و مونتاژی، امروز چهارشنبه 23 آبان 1403
از بازار چه خبر؟ | قیمت دلار و یورو امروز چهارشنبه 23 آبان 1403 + جدول
آموزش نصب مجدد واتساپ با شماره قبلی به ساده‌ترین روش و به صورت تصویری / استفاده از واتساپ با شماره قبلی بدون نیاز به نصب مجدد
از بازار چه خبر؟ | قیمت سکه و طلا امروز چهارشنبه 23 آبان 1403 + جدول
سرسره‌بازی؛ علت مرگ دانشجوی دانشگاه خواجه نصیر!
زمان ثبت‌نام و برگزاری 4 آزمون مهم سال 1404
یادگیری زبان انگلیسی «ولش کن رفیق، زندگی کوتاهه»/ همراه با زیرنویس فارسی
منتخب روز   
اتهام آدم‌ربایی برای زنی که می‌خواست شوهرش را سورپرایز کند! قرار شرم آور سیامک برای رسوایی دختر 22 ساله / اعتراف سیاه در کلانتری 4 کشته و 14 مجروح در واژگونی اتوبوس زائران حسینی در مسیر قروه به زنجان با 45 سرنشین قتل ناموسی دختر با شلیک گلوله در جنوب تهران توسط پدرش / از دامادم حرفی شنیدم که خونم را به جوش آورد پشیمان نیستم سگ هار جان کودک 9 ساله را در خوزستان گرفت/بیشتر مراقب کودکان باشید ننه لیلا، مادر جیب‌برهای ایران بود | جزئیات گفت و گو با دختر جیب‌بری که مدعی است نزد حرفه‌ای ترین جیب‌بر ایران آموزش دیده است! مردی سر همسرش را با کلنگ شکافت/ «10 روز بود به خاطر اختلاف خانوادگی با من روابط عاطفی نداشت» قتل دختر 19 ساله در باشگاه زیر زمینی بوکس/پسر رزمی کار از قصاص نجات یافت جزئیات دقیق پرونده قتل دوست صمیمی بر سر معامله / اولیای دم چرا بعد از 7 سال قاتل را بخشیدند؟ دام سیاه برای دختر 15ساله‌ای که رویای سوپراستار شدن داشت مسمومیت 42 دانش اموز در کاشمر توقیف پراید با راننده 11ساله در اصفهان