فرآیند نمایه سازی مجلات معتبر

معرفی موسسه ISI و نمایه سازی مجلات علمی

مؤسسه اطلاعات علمی یا ISI (Institute for Scientific Information) مؤسسه ای با تمرکز بر علم سنجی و انتشارات علمی است که در سال ۱۹۶۰ توسط یوجین گارفیلد آمریکایی تأسیس شد. این مؤسسه پس از بیماری آقای گارفیلد توسط مؤسسه علمی تامسون در سال ۱۹۹۲ خریداری و به عنوان Thomson ISI شناخته شد. شرکت تامسون در سال ۲۰۰۲ شرکت رویترز را نیز خریداری کرده و شرکت تامسون رویترز (Thomson Reuters) با ریاست آقای دیوید تامسون تشکیل شد که دفتر مرکزی آن در نیویورک قرار دارد و مؤسسه اطلاعات علمی یا ISI قبلی اکنون بخشی از آن است.. این شرکت چندین نوع فعالیت انجام می دهد که یکی از آن ها فعالیت های علمی است. فعالیت های علمی این شرکت در دو زیرمجموعه معروف آن یعنی وب آف نالج (WOK) و وب آف ساینس (WOS) انجام می گیرد. از جمله اساسی ترین و معروف ترین کارهای این شرکت انتشار نام مجلات معتبر است که به نام مجلات ISI یا مجلات برتر تامسون رویترز معروف اند. کار مهم بعدی این موسسه انتشار ضریب تأثیر یا IF (Impact Factor) برای مجلات است.

موسسه تامسون رویترز یک شرکت بزرگ است که هم اکنون در حیطه های اقتصادی و حقوقی بسیار فعال بوده و درصد بسیار کمی از درآمدهایش به بخش علمی اختصاص دارد. این موسسه چندین زیرمجموعه دارد که دو زیرمجموعه آن در حیطه علمی بسیار مشهور هستند. بخش علمی وب آف نالج (Web of Knowledge: WOK) یکی از زیرمجموعه های تامسون رویترز است و دو وظیفه مهم را بر عهده دارد. اولین و مهم ترین کار وب آف نالج این است که لیست مجلات معتبر را منتشر می کند که به مجلات ISI معروف هستند و امروزه اطلاعات آن در زیر بخش وب آف ساینس(WOS) ارائه می شوند. دومین کار این بخش نیز تهیه ضریب تأثیر برای مجلات علمی معتبر است که اطلاعات آن در زیر بخشی با نام گزارش استنادی مجلات یا (Journal Citation Reports: JCR) ارائه می شود. در حال حاضر ضریب تأثیر یکی از شاخص های اصلی برای بررسی اعتبار مجلات علمی محسوب می شود.

نمایه های web of science

همچنان که اشاره کردیم، وب آف ساینس (Web Of Science: WOS) نیز در واقع قسمتی از شرکت تامسون رویترز است که به نوعی در داخل و بطن WOK قرار دارد و زیرمجموعه ای از آن محسوب می شود. WOS خود شامل چندین پایگاه داده و یا نمایه بزرگ است که تعدادی از آن ها مربوط به کنفرانس ها است. WOS حدود ۴۵ زبان مختلف را پوشش می دهد و بیش از ۱۲ هزار مجله را پوشش می دهد. امروزه بخشی علمی شرکت تامسون با عنوان Clarivate Analytics به ارائه لیست تمامی مجلات تحت پوشش این موسسه می پردازد. مجموعه وب آف ساینس شامل چهار نمایه اصلی زیر می باشد و مجلات موجود در این چهار نمایه اعتبار علمی بیشتری دارند:

• ۱- نمایه استنادی علوم (Science Citation Index: SCI) یا (Science Citation Index Expanded: SCID)که زمینه های فنی، مهندسی، پزشکی و کشاورزی را شامل می شود.
• ۲- نمایه استنادی علوم اجتماعی ( Social Science Citation Index: SSCI) که حدود ۱۱۸۰ مجله در زمینه علوم اجتماعی را پوشش می دهد.
• ۳- نمایه استنادی هنر و علوم انسانی ( Art & Humanities Citation Index: AHCI) که حدود ۱۱۳۰ عنوان مجله در حیطه هنر و علوم انسانی را شامل می شود.
• ۴- نمایه استنادی علوم نوپدید بهCitation Index: ESCI) (Emerging Sources که این نمایه به تازگی به لیست نمایه های این وب سایت اضافه شده است و علوم و مجله های با موضوعات نوپدید را شامل می شود.

تا زمانی که مجله ای در لیست یکی از این چهار نمایه قرار نگیرد، ضریب تأثیر یا ایمپکت فاکتور یا IF به آن تعلق نمی گیرد. به عبارتی دیگر، یک مجله می تواند توسط موسسه تامسون رویترز نمایه شده باشد و در این وب سایت موجود باشد اما تا زمانی که در چهار نمایه اصلی موجود نباشد، ضریب تأثیر به آن مجله تعلق نمی گیرد. اگر مجله ای ضریب تأثیر دریافت کند، در لیست مجلات پایگاه گزارش استنادی مجلات یا همان JCR نیز قرار می گیرد. لازم به ذکر است که حضور یک مجله در یکی از این چهار نمایه اصلی اولین مرحله برای دریافت ضریب تأثیر است و دریافت ضریب تأثیر توسط یک مجله بعد از حضور در یکی از این نمایه ها حداقل دو سال وقت لازم دارد. البته ممکن است یک مجله بیشتر از دو سال نیز در انتظار دریافت ضریب تأثیر باشد و یا ممکن است به دلیل عدم رعایت یک سری از قوانین علمی مصوب این موسسه، از لیست های اولیه نیز اخراج شود.

بررسی وجود یک مجله در Master Journal List

برای بررسی نمایه شدن یک مجله در یکی از نمایه های وب آف ساینس سایت تامسون رویترز یا همان موسسه ISI قبلی باید ابتدا وارد سایت زیر شوید: http://ip-science.thomsonreuters.com/mjl/

از طریق باکس جستجو و تایپ عنوان کامل مجله یا کلماتی از عنوان و یا ISSN مجله می توانید مجله موردنظر را جستجو کنید. فقط بایستی کلمات تایپ شده در باکس جستجو با گزینه زیر آن یعنی نوع جستجو یا Search Type همخوانی داشته باشد. برای مثال اگر گزینه Full Journal Title را انتخاب نمودید باید حتماً عنوان کامل مجله را درج نمایید و در غیر این صورت نتیجه ای بازیابی نخواهد شد.

در ادامه می توانید بر روی لینک بنفش رنگ نمایه پوشش دهنده مجله در زیر مشخصات و آدرس مجله کلیک کنید. با این کار صفحه جدیدی باز می شود که در این صفحه جدید با کلیک بر روی هر یک از مستطیل های بنفش رنگ می توانید در آن نمایه خاص، مجله مشخصی را جستجو کنید، لیست مجله های آن نمایه را ببینید و یا گروه های موضوعی و مجلات آن گروه را در آن نمایه بررسی کنید.

در قسمت وسط صفحه اصلی، در زیر محدوده جستجو نیز با انتخاب گزینه Journal List و کلیک کردن بر روی لینک مربوط به هر نمایه، صفحه ای مشابه تصویر ۴ باز می شود، که برای بررسی لیست مجلاتی که زیرمجموعه آن نمایه هستند، مورد استفاده قرار می گیرد.

در سمت راست صفحه اصلی این وب سایت نیز می توانید با انتخاب یک از فایل های پی دی اف، لیست مجله هایی که در آن مجموعه نمایه شده اند، به همراه اطلاعات مختصری درباره آن ها را به صورت یک فایل پی دی اف دانلود نمایید.

پایگاه علمی The Directory of Open Access Journals (DOAJ)

به طور كلي براي ثبت نام نشريه خود در پايگاه DOAJ ضرورت دارد كه به 58 سؤال پاسخ دهيد كه اين 58 سؤال در 6 بخش ذيل تقسيم بندي گرديده اند:

• اطلاعات اوليه نشريه ( 35 سؤال)؛
• كيفيت و ويژگي هاي هيأت تحريريه نشريه ( 7 سؤال)؛
• چگونگي دسترسي به محتواي نشريه ( 1 سؤال)؛
• صدور مجوزهاي محتوا (5 سؤال)؛
• حقوق مولفين و مجوزها (2 سؤال)؛
• مشخصات متقاضي (3 سؤال).

نشريه بايد بيانيه مربوط به اخلاق در نشر و قصور در نشر را داشته باشد.

نمایه ها و ایندکس های معتبر بین المللی

اعتبار و درجه مجالت بين المللي به نمايه و ايندكس مورد نظر مجله بستگي دارد.

بصورت كلي چهار موسسه معتبر كه وظيفه ايندكس مجلات را به عهده دارند عبارتند از:

1. موسسه تامسون رويترز Reuters Thomson ISI معرف مجلات
2. ISI، موسسه NCBI نمايه كننده مجلات Pubmed در گروه پزشكي.
3. موسسه الزيور Elsevier معرف نمايه كننده مجلات اسكوپوس
4. پايگاه استنادي جهان اسلام ISC

ISI Thomson Reuters رویترز تامسون ISI مجلات

• موسسه اطلاعات علمي يا ISI توسط موسسه تامسون رويترز خريداري شده و از آن پس به موسسه Thomson ISI معروف شده است. اين موسسه زير مجموعه هاي متفاوتي دارد مانند:
• ISI Web of Science (WOS)
• ISI Web of Knowledge
• گزارشات استنادي ژورنال ها JCR
• موسسه ISIمجلات را به دو دسته WOS و غير WOS تقسيم بندي كرده است.
• Arts & Humanities Citation ،Social Sciences Citation Index هاي دسته دارايWOS مجلات به هم Emerging Sources Citation Index واخيرا Science Citation Index Expanded ،Index آن اضافه شده است. مجلات داراي ضريب تاثير يا factor impact را مجلات JCR و مجلات بدون ضريب تاثير را ISIليست و يا Listed ISI مي نامند.

Impact Factor=IF ضریب تاثیر

• تعداد ارجاعات (استنادها)به مقاله هاي منتشر شده در دو سال قبلِ مجله تقسيم بر تعداد مقاله هاي منتشر شده در دو سال مذكور. مثال:
• فرض مي كنيم 96 مقاله در دو سال 1390 تا 1391 در يك مجله منتشر شده
• فرض مي كنيم طي همان دوسال 48 مورد استناد به مقاله هاي اين مجله توسط نويسندگان مختلف داده شده است
• 48 تقسيم بر 96 مي شود: 5.0 يعني ضريب تاثير

گام اول نمایه سازی در ISI

اولين مرحله برای ثبت درخواست برای نمایه شدن Science of Web ورود به صفحه ثبت ، درخواست مي باشد که در ذیل آورده شده است.

http://ip-science.thomsonreuters.com/info/journalsubmission-front/

با وارد شدن در این پایگاه، به نشریه تذکر داده مي شود که پایگاه تامسون رویترز تنها نشریات الکترونيکي (دارای سایت تخصصي) را ارزیابي خواهد نمود که دارای ویژگيهای زیر باشند.

اطلاعاتي که متقاضي باید در فرم ثبت نام خود تکميل نماید به ترتيب عبارتند از:

1. عنوان نشریه؛
2. آدرس اینترنتي سایت نشریه؛
3. سردبير نشریه؛
4. آدرس ناشر؛
5. نام کشور؛
6. شماره ISSN الکترونيکي
7. شماره ISSN چاپي نشریه
8. عنوان شرکت یا سازمان ناشر؛
9. اولين سال انتشار نشریه؛
10. تعداد شمارگان چاپ شده در طول یك سال (تناوب انتشار نشریه)؛
11. آخرین شماره منتشر شده از نشریه؛
12. درصورتي که دسترسي به مقالات نشریه به صورت استفاده از نام کاربری و کلمه عبور مي باشد باید در محل مشخص نام کاربری و کلمه عبور را برای ارزیابان نشریه وارد نمائيد در غير این صورت در کادر مربوطه باید واژهAccess Open درج گردد؛
13. حوزه جذب مقالات؛
14. نام و نام خانوادگي تماس گيرنده (درخواست کننده)؛
15. آدرس متقاضي؛
16. آدرس پست الکترونيکي متقاضي؛
17. نقش فرد متقاضي؛
18. شماره تماس فرد متقاضي.

نکات مهم نمایه پذیری در ISI

1. زمان بندي نشر مجله تعريف شده و باثبات باشد (فصلنامه، ماهنامه يا...) وهر شماره در موعد معين هم آماده شود.
2. فرآيند داوري براي مجله تعريف شده باشد.
3. قواعد نشر بين المللي را رعايت كند. براي مثال، عنوان مجله گوياي محتواي آن باشد.
4. مجله بايد حوزه بين المللي داشته باشد و به يك حوزه جغرافيايي خاص تعلق نداشته باشد.
5. در حوزه آن مجله، ترجيحاً مجله مشابه نباشد يا اگر هست آن مجله معيار برتري نسبت به آنها داشته باشد.
6. افراد به وجود آورنده آن ( سردبير و هيات تحريريه)حتي الامكان افراد شناخته شده اي باشند.
7. افراد به وجود آورنده (سردبير و هيات تحريريه) توزيع جغرافيايي مناسبي داشته باشند مثالً همه ايراني نباشند.
8. اعتبار علمي به لحاظ ويژگي هاي ساختاري و كيفيت محتوايي مقالات مجلات .

معرفی pubmed

• موسسه NCBI ايندكس كننده مجلات Pubmed به شمار مي رود. پايگاه پابمد يكي از مهمترين پايگاه ها براي اطلاعات پژوهشي و تحقيقات رشته هاي پزشكي و زيست شناسي به شمار مي روند. اين پايگاه ها بصورت كاملا رايگان براي تمامي محققين گروه پزشكي و علوم پايه پزشكي در دسترس هستند.
• پوشش تاريخي اين پايگاه به سال 1997 بر ميگردد.

گام اول نمایه سازی در pubmed

برای ثبت نام در پایگاه باید PubMed وارد این لينك گردید: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/pub/addjournal/#reapply

شرایط نمایه سازی درPubmed

• اطلاعات خود شامل 3 بخش مي باشد كه عبارتند از:

1. اطلاعات نشريه؛ عنوان نشريه، عنوان كشور، سال شروع به انتشار، تناوب انتشارنشريه، تعداد مقالاتی كه تاكنون در نشريه داوري شده است (حداقل 25 مقاله از انواع مقالات اصلي، مقالات مروري و گزارشات پزشكي تا قبل از درخواست)،ISSN چاپي و الكترونيكي
2. اطلاعات زبان انتشار؛
3. سياست ها و جزئيات نشريه. آدرس اينترنتي صفحات مربوط به صفحه اصلي نشريه، صفحه اعضاي هيأت تحريريه، صفحه سياست روند بررسي و داوري مقالات، صفحه سياست ها و قوانين حمايتي از تعارض منافع، حقوق انسانها و حيوانات و مواردي از اين دست.
4. اعتبار علمي به لحاظ ويژگي هاي ساختاري و كيفيت محتوايي مقالات مجلات.

• نشرياتي كه از نظر گروه پابمد مردود به حساب مي آيند تا يك زمان خاصي از ثبت درخواست مجدد نشريه خود در پابمد محروم هستند و بعد از آن تاريخ ميتوانند دوباره اقدام به ثبت درخواست نشريه خود كنند. اين زمان 3 سال باشد.

معرفی Scopus

• پايگاه اسكوپوس در سال 2004 به عنوان بزرگترين پايگاه داده چكيده و استنادي آغاز بكار نمود.
• مجموعه بانك اطلاعاتي اسكوپوس محصول انتشارات Elsevierاست كه استفاده از آن نيازمند اشتراك و پرداخت هزينه مي باشد.
• محتواي پوششي پايگاه شامل:

1. بيش از 21500 عنوان از بيش از 5000 ناشر بين المللي
2. 562 سري كتاب
3. حدودا 8 ميليون مقالات كنفرانس
4. نويسندگان H-Index محاسبه
5. اسكوپوس اغلب ديد جامعي از برون دادهاي پژوهشي جهان در همه ي رشته هاي علوم ، تكنولوژي، پزشكي، علوم اجتماعي، هنرو علوم انساني ارائه مي دهد.

گام اول نمایه سازی در scopus: https://suggestor.step.scopus.com/suggestTitle/step1.cfm

نمایه سازی در Scopus

نشرياتي كه هر يك از اين معيارها را نداشته باشند ، مورد بررسي و داوري قرار نخواهند گرفت:

• مقالاتی كه در نشريه چاپ شده اند، بايد داوري شده باشند.
• نشريه بايد طبق يك روند زماني منظم و مشخص منتشر شود و داراي كد ISSN باشد.
• محتواي نشريه بايد براي تمامي خواننده ها و پژوهشگران دنيا قابل خواندن و مرتبط باشد(حداقل داراي رفرنس به زبان لاتین باشد و چكيده و عنوان مطالب آن به زبان انگليسي باشد)
• نشريه بايد بيانيه مربوط به اخلاق در نشر و قصور در نشر را داشته باشد.
• نشريه بايد از اصول اخلاقی مشخص (در قلمرو پژوهش و نشر يافته هاي پژهشي) پيروي كند.
• Committee on Publication Ethics (COPE)
• World Association of Medical Editors (WAME)
• International Committee of Medical Journal Editors (ICMJE)
• Consolidated Standards of Reporting Trials (CONSORT)
• نشريات بايد حداقل تا دو سال قبل از درخواست نمايه شدن در اسكوپوس، سابقه نشر داشته باشند تا بتوانند در مرحله داوري قرار بگيرند؛
• هيأت تحريريه داراي پراكندگي جغرافيايي باشند، فهرست كشورهايي كه اعضاي هيأت تحريريه از آن ها انتخاب شده اند مشخص باشد؛
• نام و نام خانوادگي سردبير، وابستگي سازماني سردبير، مليت سردبير؛
• آيا نويسندگان مقالات نشريه داراي پراكندگي جغرافيايي مي باشند و از چه كشورهايي هستند؛
• آيا انجمن هاي علمي و يا نهادهاي علمي با نشريه همكاري دارند يا خير نام آن ها چيست؛
• آيا نشريه در پايگاه هاي ديگر نيز نمايه مي شود عنوان آن پايگاه ها ذكر شود؛
• آيا مقالات نشريه دارايDOI مي باشند؛
• آيا در نشريه به متن كامل مقالات دسترسي آزاد وجود دارد يا خير.
• اعتبار علمي به لحاظ ويژگي هاي ساختاري و كيفيت محتوايي مقالات مجلات.
• و....

نکته: نشرياتي كه از نظر گروه اسكوپوس مردود به حساب مي آيند تا يك زمان خاصي از ثبت درخواست مجدد نشريه خود در اسكوپوس محروم هستند و بعد از آن تاريخ ميتوانند دوباره اقدام به ثبت درخواست نشريه خود كنند. اين زمان ممكن است يك سال، 18 ماه، 2 سال، 3 سال و يا 5 سال باشد.

پایگاه استنادی علوم جهان اسلام ISC=Islamicworld Science Citation

طبق آيين نامه نمايه سازي، تنها نشريات داراي اعتبار از كميسيونهاي نشريات وزارت علوم، تحقيقات و فناوري، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي و حوزه علميه در پايگاه استنادي علوم جهان اسلام نمايه سازي خواهند شد.

شرایط و الزامات نمایه شدن در ISC

• انتشار به موقع نشريه: نشريه در يك ساله منتهي به ارزيابي احراز شرايط، بايد قبل از شروع هر فصل براي فصلنامه ها و دو فصلنامه ها و قبل از شروع هر ماه و هر هفته براي ماهنامه ها و هفته نامه ها، منتشر شده باشد.
• رعايت تسلسل انتشار نشريه: نشريه بايد به طور جداگانه و در زمان مقرر منتشر شود. ادغام شماره هاي متعدد در يك نشريه جايز نمي باشد.
• درج كامل نام نشريه، سال (دوره) و شماره به زبان انگليسي؛ درج نشاني، ايميل، شماره تلفن، نمابر، كدپستي نشريه و شماره استاندارد بين المللي نشريه (ISSN).

نمایه های علمی معتبر کدامند و چه ویژگی هایی دارند؟