فرانشیز بیمه و انواع و کاربرد آن چه می باشد؟

معنای لغوی فرانشیز

اگر بخواهیم معنای لغوی و ریشه ای کلمه فرانشیز (franchise) را در زبان های مختلف بررسی کنیم این کلمه در زبان انگلیسی با تلفظِ فرنچایز به معنی حق امتیاز است و در دنیای تجارت و مارکتینگ کاربرد فراوانی دارد، مانند حق امتیاز فروش یک برند در یک منطقه که به شخصی واگذار شود، در زبان فرانسه به معنی حق رای دادن است؛ در زبان فرانسوی قدیمی و معنای ریشه ای آن به معنای آزادی، معافیت، حق و امتیاز است.

اما در بیمه با هیچ یک از معانی لغوی این کلمه سروکار نداریم؛ کلمه فرانشیز در عرف بیمه به معنای آن بخش از خسارت است که بیمه گذار پرداخت میکند و به آن سهم بیمه گذار و خودپرداخت هم می گویند.

البته با توجه به نحوه محاسبه فرانشیز بیمه و معنای لغوی آن، استفاده از این لغت کاملا اشتباه است اما در حال حاضر به صورت یک عرف مسلم درآمده است. اگر بخواهیم اصطلاح درستی را به کار ببریم، در زبان انگلیسی و فرانسه کلمه deductible استفاده می شود و به معنی محاسبه شده و یا کسر پذیر است؛ یعنی مبلغی که قابلیت این را دارد که مبلغی از آن کم شود.

بیمه بیکاری در ایران تحت چه شرایطی پرداخت می شود؟

انواع فرانشیز بیمه

در این بخش با مثال هایی ساده به معرفی و توضیح انواع فرانشیز بیمه می پردازیم:

• فرانشیز به صورت رقمی معین و ثابت

فرانشیز در بیشتر مواقع به صورت رقمی معین و ثابت است که در بیمه نامه مشخص شده و از میزان خسارت پرداختی کسر می گردد.

مثلا در یک قرارداد بیمه مبلغ یک میلیون تومان را به عنوان فرانشیز خسارت مشخص می نمایند و هنگام پرداخت خسارت این مبلغ مشخص شده از مبلغ خسارت پرداختی کسر می شود. (معمولا با “سقف فرانشیز” مشخص می شود)

فرانشیز درصدی از مبلغ مورد بیمه

فرانشیز در بعضی مواقع درصدی از مبلغ بیمه است و در قرارداد بیمه مشخص می گردد و هر چقدر مبلغ مورد بیمه بیشتر باشد فرانشیز به همان نسبت بالاتر خواهد بود.

مثلا در یک قرارداد 100 میلیون تومانی 10 درصد قرارداد یعنی مبلغ 10 میلیون تومان را به عنوان فرانشیز مشخص می نمایند.

• فرانشیز به صورت درصد ثابتی از خسارت

فرانشیز در برخی موارد دیگر به صورت درصد ثابتی از خسارت است. به این معنی که بیمه گذار بر اساس درصد معینی که در بیمه نامه به عنوان فرانشیز درج شده است در پرداخت خسارت با بیمه گر سهیم می شود و معمولا مبلغ اندکی است.

مثلا در یک قرارداد میزان فرانشیز 20 درصد خسارت مشخص شده است، مبلغ خسارت در ضریب فرانشیز ضرب شده و از مبلغ خسارت کسر می گردد.

خسارت 100 میلیون تومان

فرانشیز بیمه 10 درصد

میزان خسارت پرداختی توسط شرکت بیمه 80.000.000 = (100.000.000 × 20%) – 100.000.000

• فرانشیز ترکیبی

در بسیاری از انواع بیمه برای محاسبه فرانشیز بیمه از ترکیب سقف خسارت (همان رقم معین و ثابت) و درصد فرانشیز استفاده می شود.

مثلا در یک بیمه تعیین می شود که فراشیز بیمه 10 درصد خسارت و یا تا سقف 100 هزار تومان است؛ هرکدام که کمتر باشد.

• تعیین سقف غرامت

نوع دیگری از فرانشیز بیمه نیز وجود دارد که در آن سقف غرامت پرداختی را مشخص می نمایند و تحت هیچ شرایطی خسارت بیشتری پرداخت نمی شود.

مثلا در یک قرارداد بیمه تعیین می شود که سقف پرداخت غرامت 500 میلیون تومان است و باقی خسارت به عهده خود بیمه گذار است؛ معمولا در مواردی که ریسک بیمه بالا است از این نوع فرانشیز استفاده می شود.

کاربرد فرانشیز

فرانشیز در انواع بیمه نامه های اموال، اشخاص و مسئولیت اعمال می شود.

• بیمه اموال

فرانشیز در اکثر بیمه های مهندسی و بدنه ی اتومبیل وجود دارد و حسب مورد با توجه به نوع خسارت، میزان آن متغیر است. اما در بیمه های آتش سوزی که میزان قابل توجهی خسارت وارد می شود، از اعمال فرانشیز خودداری می شود مگر آنکه در مورد پوشش های بیمه ای خطرات اضافی در بیمه های آتش سوزی ارائه و اعمال شود.

• بیمه اشخاص

درمورد بیمه اشخاص سه دسته رایج بیمه وجود دارد: بیمه ی درمان، بیمه ی حوادث و نقص عضو و نهایتا بیمه ی عمر.

در انواع بیمه ی اشخاص، تنها در بیمه های درمانِ اشخاص است که اعمال فرانشیز به صورت عرف درآمده و در خصوص هزینه های دارو و حق الزحمه ی پزشک ارائه می شود.

در مورد بیمه ی حادثه و نقص عضو با اینکه اعمال فرانشیز منعی ندارد اما معمول و رایج نیست؛ به طور کلی می توان گفت که به ندرت اتفاق میفتد تا در این نوع بیمه فرانشیز قید شود.

فرانشیز در خصوص بیمه ی عمر هیچ گونه توجیهی ندارد و ابدا اعمال نمی شود؛ در بیمه ی عمر، هدفِ بیمه گذار ایجاد سرمایه ای با مبلغ معین است تا در دوران کهولت و بازنشستگی بتواند از آن مستقیما استفاده کند یا برای بازماندگانش مبلغی را فراهم کند، به همین دلیل در مورد بیمه ی عمر خسارتی وجود ندارد تا مبلغی از آن کسر شود. بیمه ی عمر نوعی رابطه ی مالی و به منظور ایجاد پس انداز است.

• بیمه مسئولیت

فرانشیز تنها برای بیمه های مسئولیتِ اختیاری قابل اعمال است و بیمه گذار باتوجه به وضع مالی خود سهمی از پرداخت خسارت را مستقیما بر عهده می گیرد؛ اما در بیمه های مسئولیت اجباری، این امر ممکن نیست.

دلایل وجود فرانشیز در صنعت بیمه چیست؟

همان طور که گفتیم فرانشیز در بیشتر رشته های بیمه وجود دارد اما باید بدانیم وجود فرانشیز هم برای بیمه گزار و هم بیمه گر و در نهایت کل جامعه منافعی دارد و این مسئله قابل چشم پوشی نیست.

• وجود فرانشیز بیمه تکمیلی و سایر بیمه ها باعث ارزان تر شدن حق بیمه برای بیمه گزار می شود. البته افراد در مواردی می توانند با شرکت بیمه توافق کنند و با پرداخت حق بیمه اضافی فرانشیز بیمه تکمیلی را کاهش دهند.
• بیمه شدگان از طریق فرانشیز در جبران بخشی از خسارت سهیم می شوند بنابراین فرانشیز در انواع بیمه ها می تواند باعث رعایت نکات ایمنی و اقدامات پیشگیرانه از طرف بیمه گزار و بیمه شده باشد.
• فرانشیز در انواع رشته ها باعث می شود افراد برای خسارت های جزئی به بیمه گر مراجعه نکنند این موضوع با کم کردن هزینه های اداری، توانگری شرکت بیمه را افزایش می دهد.
• فرانشیز بیمه تکمیلی همچنین باعث می شود افراد از روی وسواس و بی دلیل به مراکز درمانی مراجعه نکنند.

کسر فرانشیز از خسارت چه توجیهی دارد؟

فرانشیز یکی از مباحث مهم در مدیریت خطر است. اصولا بیمه گزار به دلیل نیاز به پوشش های بیمه ای به شرکت بیمه مراجعه می کند. بیمه گذار نگران ایجاد خسارتهایی است که تحمل آن از عهده او خارج باشد. بیمه گذار از خسارت های کوچک واهمه ندارد. مثلاًاگر تصادف اتومبیل منجر به سائیدگی مختصر گلگیر و یا شکستن یک چراغ کوچک شود، مالک خودرو نگران آن نمی شود.

او نگران حوادثی است که سبب وارد شدن خسارت چند میلیون ریالی برای خودش و همچنین طرف تصادف او شود. یا این که تصادف، سبب بروز خسارت جانی گردد. در این صورت، بیمه گزار بایستی هزینه معالجه و دیه آن را بپردازد. گاهی برای شخص مثلاً راننده، پزشک یا داروساز یا صاحب رستوران وضعیتی پیش می آید که زیان دیده با مراجعه به مراجع قضایی خسارتی از او مطالبه میکند. این اعاده خسارت، چند برابر همه داراییهای بیمه گزاراست. اگر خسارت در حد فرانشیز باشد همه قادر به تحمل آن هستند.

دلایل کسر فرانشیز

الف) وجود فرانشیز مقدار قابل ملاحظه ای از تعهد بیمه گر می کاهد. همین مساله، موجب تخفیف و ارزا ن تر شدن بیمه می شود.

ب) وجود فرانشیز، موجب توجه بیشتر بیمه گذار به رعایت تدابیر احتیاطی از جمله مقررات رانندگی و ضوابط حرفه ای می شود. این مساله به سود جامعه است.

ج) گاهی وجود این قانون کسورات بیمه ای موجب کاهش استفاده بیمه گذار از پوشش بیمه ای می شود. مثال این نوع تاثیر را در بیمه درمان بررسی می کنیم:

اعمال این اصل کسر خسارت، مراجعات بیمه گذاران را برای دریافت خسارت هایی جزیی منتفی می کند. این کاهش مراجعات به مراکز بیمه در هزینه های اداری بیمه گر اثر قابل ملاحظه ای دارد. کاهش هزینه های اداری نیز می تواند موجی برای ارزانتر شدن حق بیمه ها باشد.

حارصه چیست و مجازات آن چه می باشد؟