غار کرفتو از آثار باستانی مربوط به دو هزار سال قبل از میلاد بوده و در 70 کیلومتری شمال غرب شهر دیواندره در استان کردستان قرار گرفته است. این غار جزو آثـار صخـره‌ای و طولانی‌ترین و مهم‌ترین غارهای تاریخی ایران مـربـوط به قـرن سـوم مـیـلادی است. برخی قسمت‌ها نیز توسط انسان‌ها تغییر شکل داده شده‌اند و به همین دلیل به عنوان بزرگترین غاری که توسط انسان کنده شده است، شناخته می‌شود. برای رسیدن به این غار باید از 180 پله عبور کنید. این غار سرشار از پیچ و خم‌هایی است که هنوز کشف نشده‌اند. در غار کرفتو دو بخش طبیعی و دست کنده وجود دارد. بخش دست‌کنده مربوط به حضور انسان‌ها در دوره‌های مختلف تاریخ است و به عنوان یکی از بی نظیرترین مدل های معماری محسوب می‌شود. این غار در سال 1318 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
قدمت این غار به دوره سوم زمین شناسی باز می‌گردد. بر اساس نظر کارشناسان، این غار در ابتدا زیر آب قرار داشته است و بعدها از زیر آب بیرون آمده است. درون این غار می‌توانید شاهد کتیبه‌ای قدیمی باشید که به خط یونانی نوشته شده است. از طریق این کتیبه می‌توان متوجه شد که به احتمال زیاد، سلوکیان در این غار زندگی می‌کردند. جالب است بدانید که در دوران مختلفی همچون دوره سلوکیان، اشکانیان و سپس در دوران بعد از اسلام، از این غار به‌عنوان سکونت‌گاه استفاده می‌کردند. البته کارشناسان به این نتیجه رسیدند که از پیش از 5 هزار سال قبل میلاد مسیح نیز از کرفتو به‌عنوان پناهگاه و محل زندگی استفاده می‌شده است.
غار کرفتو از غارهای آهکی محسوب شده که این نوع غارها از نظر طبیعی بسیار ارزشمند هستند. ورودی غار کرفتو از دامنه کوه حدود 20 تا 25 متر ارتفاع دارد و دسترسی به آن بدون استفاده از پلکان فلزی تعبیه شده برای بازدید‌کنندگان بسیار مشکل خواهد بود. وقتی در دهانه غار می‌ایستید راهروهای فراوانی را می‌بینید که مانند هزارتو به یکدیگر راه دارند. ارتفاع بخش‌های شناسایی شده از 1 تا 17 متر متغیر است. جلوتر که بروید، شاید مجبور باشید از دالان‌هایی با سقف‌های کوتاه و عرض کم عبور کنید اما ارزشش را دارد چرا که بعد از طی مسافتی در بخش‌هایی از غار شاهد دالان‌های وسیعی هستید که در گذشته به دلیل جریان آب و فرسایش، اشکال زیبایی به خود گرفته‌اند. این دالان‌های باشکوه با آن دیوارها و سقف‌های رنگارنگ و اشکال هندسی مختلفی که بر روی دیواره‌ها شکل گرفته‌اند، بسیار تماشایی و زیبا هستند.
غار کرفتو در موقعیتی قرار گرفته است که بادگیر نیست و این بدین معنی است که باد نمی‌تواند به درون آن نفوذ کند. این موقعیت قرارگیری سبب شده است که در مواقع زمستان، برف مسیر ورودی غار را مسدود نکند اما بر زمین جنوب شرقی غار لباس کاملا سفید بپوشاند. یکی از ویژگی‌های عجیب غار کرفتو این است که در زمستان هوای داخل غار نسبت به هوای خارج از آن بسیار گرم‌تر و در تابستان بسیار خنک‌تر است که احتمالا از همان موقعیت قرارگیری نشات میگیرد.
