گیاه بارهنگ و خواص و مضرات آن

بارهنگ یا بارتنگ که در کتاب های طب سنتی قدیم از آن به نام لسان الحمل (زبان گوسفند) یاد شده است، گیاهی است علفی، چندساله، بدون ساقه، به ارتفاع ۱۰ تا ۷۰ سانتی متر با برگ های پهن و گسترده و دمبرگ های بلند که دارای خواص چشمگیری است. پهنک برگ گیاه بارهنگ شبیه زبان گوسفند است، 3 تا 7 رگبرگ طولی مشخص دارد و گل آذین آن به صورت خوشه ی باریک و کشیده ای است که در انتهای پایک بلند و بدون انشعاب خود قرار دارد. این گل آذین در هنگام رسیدن، دارای بذرهای فراوان و انبوهی است، تخم بارهنگ عبارت از دانه های ریز قهوه ای تیره متمایل به سیاه است و چنانچه در آب قرار گیرد، لایه ی رویی آن با ایجاد لعاب، تورم آن را سبب می شود. بارهنگی که در طب سنتی بیشتر از آن استفاده می کنند، گیاه Plantago major یا لسان الحمل کبیر است، گیاه Plantago lanceolata نیز که آن را به اسامی بارهنگ سرنیزه ای (بارهنگ کاردی) یا لسان الحمل صغیر می نامند، خواص مشابهی دارد و آن را نیز مورد استفاده قرار می دهند. گیاه بارهنگ معمولاً به صورت علف هرز در مکان های مرطوب مانند حاشیه ی جوی های آب، مزارع، باغ ها، باغچه ها و فضاهای سبز شهری و خانگی می روید و به راحتی در دسترس انسان قرار دارد.

دانه بارهنگ

وقتی گیاه بارهنگ می رسد، بذرها و دانه های ریز قهوه ای رنگ فراوانی دارد که به آن ها تخم بارهنگ گویند. برای استفاده از خواص دانه بارهنگ، آن ها را به صورت لعاب دار استفاده می کنند. این دانه ها خواص درمانی و دارویی بسیاری دارند. دو نوع گیاه بارهنگ عبارتند از لسان الحمل کبیر و لسان الحمل صغیر وجود دارد که در طب سنتی بیشتر از گیاه بارهنگ کبیر استفاده می شود.
مزایا و خواص دانه بارهنگ بخاطر وجود ترکیباتی مثل گلوتین، اسید سوکسینیک، اسید پلانتئونولیک، اکوبین، آدنین، هولوزید پلانتئوز می باشد. دانه های بارهنگ حاوی مواد روغنی ( حدود 10 درصد) می باشند و این روغن زرد رنگ بوده و بوی مطبوعی دارد.
از خواص دانه بارهنگ می توان به قابض و محرک بودن آن، تصفیه کردن خون، برطرف کردن تب، معرق، رفع اسهال خونی، رفع خونریزی ها و مشکلات دستگاه گوارش، درمان گوش درد و دندان درد، درمان کولیک (دل پیچه همراه با درد شدید)، درمان ورم مخاط دهان، ضد سرطان، ضد آرتریت یا التهاب مفاصل و روماتیسم، ضد قارچ، تقویت کننده رحم، رفع کرم معده و روده، از بین بردن مشکلات دستگاه تنفسی مثل آسم و مجاری ادرار (حتی سوزاک) اشاره کرد. از طرفی افزایش سیستم ایمنی بدن، رفع مشکلات کبد و کلیه از خواص تخمه کدو، فواید دانه بارهنگ و خواص زنیان می باشند. همچنین پیشگیری از ابتلا به آلزایمر، تصلب شراین و افزایش ایمنی بدن نیز از خواص مویز وخواص دانه بارهنگ هستند. گفتنی است التیام یافتن زخم های روده و معده، درمان بواسیر و خونریزی آن، زخم های ریه، تنگی نفس، سل و برگشت غذا از داخل معده به سمت مری (رفلاکس معده) از دیگر خواص دانه بارهنگ می باشند. می توان هم دانه های لعاب دار بارهنگ را میل کرد و هم با آن ها تنقیه نمود. برای رفع التهابات مثانه و مجاری ادرار (حتی وجود خون در ادرار) مقداری دانه بارهنگ را داخل یک لیوان آب جوش ریخته و بعد از گذشت 10 دقیقه میل نمایید. غرغره نمودن جوشانده دانه های بارهنگ نیز برای برطرف شدن خونریزی لثه و ورم لوزه ها موثر می باشد. یکی از خواص دانه بارهنگ استفاده از آن در داروی ترکیبی چهار تخم لعابی در طب سنتی ایرانی است. از این داروی ترکیبی برای درمان سرفه های خشک مخصوصا سیاه سرفه، خارش و خشکی گلو، رفع گرفتگی صدا و نرم کردن سینه استفاده می شود.

خواص بارهنگ برای سلامتی، پوست و مو

1. آکنه و جوش صورت

بارهنگ دارای خواص ضد التهابی و ضد باکتری قوی بوده که به پاک سازی پوست کمک می کند و خطر ابتلا به آکنه و جوش صورت را کاهش می دهد.
ماسک صورت بارهنگ: روزی 2 بار مقداری چای یا دمنوش برگ بارهنگ را یک پد پنبه ای بر روی پوست صورت بمالید، بگذارید 20 دقیقه بماند و سپس با آب سرد بشویید.

2. درمان سوختگی

بارهنگ دارای خواض ضد التهاب طبیعی و ضد میکروبی است و به عنوان یکی از بهترین گیاهان دارویی برای درمان سوختگی های سطحی استفاده می شود. توصیه می شود که برای چند ساعت اول پس از سوختگی برگ های بارهنگ را به عنوان پانسمان بر روی سوختگی بگذارید.

3. اگزما و پسوریازیس

برگ گیاه بارهنگ به دلیل خواص ضد التهابی که دارد خطر ابتلا به بیماری های پوستی مانند اگزما و پسوریازیس را کاهش می دهد.

4. درمان شوره سر

بارهنگ دارای خواص ضد التهابی است و می تواند برای درمان خارش پوست سر و شوره مو استفاده شود.

5. قاعدگی

بارهنگ باعث کاهش خونریزی شدید در دوران قاعدگی یا پریود می شود. توصیه می شود که یک قاشق مربا خوری دانه بارهنگ را در یک لیوان آب خیس کنید و صبح و شب بخورید.

6. معده و دستگاه گوارش

گیاه بارهنگ دارای خواص ضد التهابی و ضد میکروبی طبیعی است و به عنوان یک درمان خانگی برای عفونت معده، معده درد و کولیت استفاده شده و به سلامت دستگاه گوارش کمک می کند.

7. یبوست و اسهال

بارهنگ مقادیر زیادی رطوبت و آهن دارد که می تواند به درمان اسهال کمک کند، اما فراموش نکنید که زیاده روی در مصرف این گیاه دارویی، خودش باعث اسهال می شود. برگ و تخم بارهنگ مقادیر زیادی فیبر دارند که به عنوان یک ملین طبیعی عمل کرده و با افزایش حرکات روده به پیشگیری و درمان یبوست کمک می کنند. برای درمان یبوست پیشنهاد می شود که دو قاشق چای خوری تخم بارهنگ را در دو فنجان آب تصفیه شده خیس کنید تا لعاب بدهد و سپس بخورید.

8. هموروئید یا بواسیر

گیاه بارهنگ دارای خواص ضد التهابی و ضد درد طبیعی است که می تواند به درمان هموروئید خونی یا بواسیر کمک کند.

9. سرماخوردگی

بارهنگ دارای خواص ضد التهابی و خنک کننده است و تحقیقات اخیر نشان داده که مصرف برگ ها و دانه های آن برای پیشگیری و درمان سرماخوردگی، آنفلونزا، سرفه، برونشیت، آسم و گلودرد مفید هستند. برای درمان سرماخوردگی پیشنهاد می شود که یک فنجان چای برگ بارهنگ را با عسل ترکیب کنید و بنوشید.

10. کبد

اسید اولانیولیک موجود در بارهنگ دارای خواص ضد ویروسی قوی بوده که کبد را در برابر ابتلا به هپاتیت محافظت می کند. همچنین بارهنگ خواص سم زدایی قوی داشته و با سم زدایی از کبد به درمان کبد چرب کمک می کند.

11. لاغری و کاهش وزن

دانه بارهنگ دارای خواص دیورتیک و سم زدایی قوی است و علاوه بر این گیاه بارهنگ به دلیل مقادیر بالای فیبر که دارد به کاهش اشتها کمک کرده و با جلوگیری از پرخوری باعث لاغری و کاهش وزن می شوند. برای لاغری و کاهش وزن توصیه می شود که 3 گرم دانه بارهنگ را در 250 میلی لیتر آب خیس کنید و نیم ساعت قبل از هر وعده غذا مصرف کنید.

12. سرطان

مقادیر بالای آنتی اکسیدان ها و فلاونوئید های موجود در بارهنگ به کاهش رادیکال های آزاد بدن کمک کرده و خطر ابتلا به انواع سرطان را کاهش می دهد.

13. ضد التهاب طبیعی

دانه ها و برگ های بارهنگ دارای خواص ضد التهاب طبیعی هستند و خطر ابتلا به بیماری های التهابی مانند روماتیسم و آرتروز را کاهش می دهند.

14. نقرس

آکوپین موجو در برگ بارهنگ باعث دفع اسید اوریک اضافی خود از طریق کلیه ها شده و به درمان بیماری نقرس کمک می کند.

15. درمان نیش مار

در طب سنتی از برگ های گیاه بارهنگ برای درمان نیش مار سمی و حشرات سمی استفاده می شود.

16. درمان دندان درد

در طب سنتی از ریشه گیاه بارهنگ به دلیل خواص ضد درد طبیعی که دارد برای درمان سریع دندان درد در خانه استفاده می شود. برای درمان دندان درد توصیه می شود که مقداری ریشه گیاه بارهنگ را درون دهان بگذارید و با دندانی که درد می کند، بجوید.

عوارض و مضرات بارهنگ

گفته می شود که مصرف گیاه بارهنگ برای بزرگسالان هیچ گونه عوارضی ندارد اما زیاده روی در مصرف آن می تواند باعث اسهال و کاهش فشار خون شود.
دوران بارداری و شیردهی : گفته می شود که بارهنگ می تواند رحم را تحریک کرده و احتمال سقط جنین در زنان باردار را افزایش دهد. هنوز تحقیقاتی درباره اثر بارهنگ بر روی زنان شیرده منتشر نشده به همین دلیل توصیه می شود که زنان در دوران شیردهی از مصرف بارهنگ اجتناب کنند.

آلرژی و حساسیت: بارهنگ در برخی افراد می تواند باعث آلرژی و حساسیت شود.

طریقه مصرف بارهنگ

از دانه های بارهنگ به همراه به دانه برای تهیه یک شربت نرم کننده سینه برای درمان سرفه و خارش گلو استفاده می شود. برگ های تازه بارهنگ را به صورت خام برای تهیه سالاد سبزیجات استفاده می کنند و برگ های بزرگ تر را برای تهیه نوعی خورش گیاهی به کار می برند. از برگ های تازه و خشک شده گیاه بارهنگ برای تهیه چای و دمنوش آن استفاده می کنند. شما حداکثر می توانید تا 2 فنجان دمنوش بارهنگ در روز بنوشید.

طرز تهیه چای و دمنوش بارهنگ

2 فنجان جوش را آماده کنید و یک فنجان برگ های تازه بارهنگ یا 1 قاشق چای خوری برگ های خشک بارهنگ را به آن اضافه کرده و بگذارید 10 دقیقه بماند تا دم بکشد، حالا می توانید این دمنوش مفید را بنوشید.