آیا مزاحمت خیابانی جرم محسوب می‌شود؟

مزاحمت برای بانوان در سطح جامعه در تمام کشورهای دنیا شایع است و جرم محسوب می شود. اما متاسفانه بسیاری از قربانیان مزاحمت های خیابانی به جای اعتراض و شکایت سعی می کنند تا جای ممکن به سرعت از موقعیت فرار کنند اما شاید اگر همه بانوان بدانند که مزاحمت خیابانی، جرم است، اوضاع کمی تغییر کند. قانون گذار ایران، جرم ایجاد مزاحمت نسبت به بانوان در اماکن عمومی یا معابر را به عنوان یکی از مصادیق جرائم علیه آزادی و روان اشخاص، به طور مستقل در قوانین جزایی قابل تعقیب و مجازات اعلام کرده است.

آزادی روح و روان عبارت است از اینکه هر کسی در محدوده قوانین و نظامات اجتماعی بتواند آزادانه و به میل خود اقدام به انجام یا ترک کار های متعارف مربوط به زندگی اجتماعی کند و هیچ شخصی بدون جهت متعرض و مزاحم وی نشود. به موجب ماده ۱۴ منشور حقوق شهروندی، شهروندان از جمله زنان حق دارند در صورت تعرض به آزادی و امنیت خود در حداقل زمان ممکن و به سهولت به ماموران امنیتی دسترسی داشته باشند. علاوه بر این در ماده ۱۰۳ قانون فوق به حق زنان در مشارکت در فضا ها و مراکز عمومی تاکید شده است لذا هر آنچه باعث ایجاد خلل در این حضور و مشارکت شود با واکنش قانون رو به رو خواهد شد.

ماده ۶۳۸ و ماده 618 و ۶۱۹ قانون مجازات اسلامی:

ماده ۶۳۸ قانون مجازات اسلامی: هرکسی به صورت علنی در اماکن عمومی عمل حرامی را انجام دهد علاوه بر کیفر عمل به حبس از ۱۰ روز تا دوماه یا تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم می شود و درصورتی که مرتکب عملی شود که نفس آن عمل دارای کیفر نیست ولی عفت عمومی را جریحه دار کند، فقط به حبس از ۱۰ روز تا دو ماه یا تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهد شد.

ماده ۶۱۹ قانون مجازات اسلامی: هر کس در اماکن عمومی یا معابر متعرض یا مزاحم اطفال یا زنان بشود یا با الفاظ و حرکات مخالف شئون و حیثیت به آنان توهین کند، به حبس از دو تا ۶ ماه و تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهد شد و در نظریه مشورتی اداره حقوقی قوه قضائیه در خصوص این ماده آمده است: به کار بردن لفظ یا الفاظ رکیک جهت تحقق جرم موضوع ماده ۶۱۹ شرط نیست و چنانچه مسلم شود که مردی به قصد مزاحمت زنی را تعقیب کرده است، قابل مجازات است.

تعقیب از مصادیق ایجاد مزاحمت است:

به لحاظ قانونی باید عنصر قانونی، مادی و معنوی احراز شود، تا بتوان فاعل جرم رامورد مجازات قرار داد. این جرم از لحاظ قصد و انگیزه، منوط به احراز سوء نیت است و از لحاظ مادی نیز باید این اعمال از سوی فاعل انجام شود. مطابق ماده ۶۱۹ قانون مجازات اسلامی، آن چیزی که برای بانوان و اطفال به لحاظ ویژگیهای عاطفی آنها در نظر گرفته شده، این است که اگر کسی متعرض اطفال و بانوان شود و آنها را حتی با رفتار رکیک یا با حرکت، مورد تعرض قرار دهد و یا اسباب تخفیف ایشان را فراهم آورد، مصداق ماده 619 قانون مجازات اسلامی است. اگر کسی به قصد مزاحمت، خانمی را در خیابان تعقیب کند، این تعقیب می تواند از مصادیق ماده 619 قانون مجازات اسلامی باشد. یعنی این را هم جزو شرایط مزاحمت تلقی کردند. چون این تعقیب، قسمتی از آزادی رفت و آمد این خانم را مورد تعرض و تخدیش قرار داده است.

چگونه جرم را اثبات کنیم؟

شهادت شهود، وقوع جرم در منظر نیروهای انتظامی و ضابطین دادگستری، اقرار مجرم و یا سایر ادله اثبات دعوی (برای مثال ثبت در دوربین های مدار بسته)، که به وسیله آن قاضی بتواند جرم مرتکب شده را محرز بداند از جمله راهکارهای اثبات این جرم است. دشواری اثبات آزار و اذیت های خیابانی یکی از دلایلی است که بزه دیدگان اقدام به شکایت نمی کنند. تصور کنید در خیابان کسی بدن شما را لمس می کند و به راه خود ادامه می دهد. چقدر احتمال دارد که در آن لحظه مامور نیروی انتظامی در صحنه وجود داشته باشد؟ چگونه می توانید مشخصات یک رهگذر غریبه را شناسایی و از او شکایت کنید؟ در آن لحظه که از شدت عصبانیت یا ترس بعضا نمی توانید حتی واکنشی منطقی نشان بدهید، چگونه می شود مرتکب را دستگیر کرد و به محاکم قضایی کشاند؟

• صدایتان را بالا ببرید و از حاضران و عابران درخواست کمک کنید. از آنها بخواهید تا متخاطی را متوقف کنند.
• با پلیس 110 تماس بگیرید و درخواست اعزام نیرو کنید. یا به نزدیک ترین ایستگاه پلیس به محل وقوع حادثه مراجعه و واقعه را گزارش کنید.
• تماس تلفنی صرف با 110 کافی نیست. در صورت اعزام مامور نیروی انتظامی، شکایت خود را به صورت واضح و با جزئیات کامل، تاریخ دقیق به همراه امضای شهود و ماموران روی سربرگ مخصوص صورتجلسه کنید.
• اگر خشونت توسط راننده یک وسیله نقلیه رخ داده، شماره پلاک خودرو یا موتور و اگر توسط مغازه دار آدرس مغازه را یادداشت کنید و یا از آن عکس بگیرید و به پلیس گزارش کنید.
• از حاضران درخواست کنید که به همراه شما حضور پیدا کنند و برای شما شهادت کتبی بدهند. در صورت عدم اقرار متهم، بدون شهادت شهود در اکثر موارد اثبات جرم غیرممکن است.
• اگر حادثه در محلی رخ داده که دوربین مداربسته آن را ثبت کرده، برای چک کردن دوربین ها دستور قضایی لازم است. هنگام ثبت شکایت درخواست چک کردن دوربین مداربسته را در متن عریضه درج کنید.
• در صورت امکان به وکلا یا مشاوران حقوقی مراجعه کنید. در این صورت در زمینه شیوه طرح دعوی، و بیان اظهارات در دادگاه و اثبات جرم راهنمایی تخصصی دریافت خواهید کرد.
• به یاد داشته باشید برای ثبت شکایت با عنوان مزاحمت خیابانی نیازی به حضور در دادسرا نیست. شما با مراجعه به نزدیک ترین دفتر خدمات الکترونیک قضایی به محل سکونت خود می توانید از آزارگر شکایت کنید.

نیروی انتظامی به عنوان متولی برخورد با این ناهنجاری چه مسئولیتی دارد؟

راه حل این است که فرهنگ سازی شود تا خود مردم به این درک برسند که اینها جزو نوامیس جامعه هستند و به لحاظ جسمانی دارای حساسیت های خاصی هستند. همچنین نیروی انتظامی هم باید جدی تر برخورد کند و قانونگذار نیز بایستی مجازات این جرم را تشدید کند، چون قاضی با توجه به قانون نحوه وصول برخی از درآمدهای دولت و مصرف آن در موارد معین، به دلیل اینکه حداقل مجازات حبس از سه ماه کمتر است، می تواند آن را به جزای نقدی تبدیل کند.در نتیجه وقتی مجنی علیه که مورد توهین و تعرض قرار گرفته است، ببیند فاعل به جزای نقدی اندکی محکوم می شود، عقل سلیم به او می گوید از تعقیب این جرم صرف نظر کند. اگر این قانون به خوبی و با جدیت اجرایی شود حتما مانع ایجاد مزاحمت های خیابانی می شود.

نتیجه گیری:

با وجود برخورداری از مواد قانونی پیرامون مزاحمت خیابانی، باز هم مزاحمتهای متعددی برای زنان رخ می دهد که مشارکت در اجتماع را برای آنان دشوار می سازد. زنان با استناد به مواد قانونی 618، 619، 638 قانون مجازات اسلامی می توانند مزاحمان را تحت پیگرد قانونی قرار دهند اما کمتر زنی را می توان یافت که تا پای معرفی مزاحمان و به مجازات رساندن آنها پیش رود. شاید فراوانی چنین مزاحمت هایی در زندگی زنان، عدم آشنایی آنان با قوانین حقوقی مرتبط با اینگونه جرائم، دشوار بودن طرح شکایت در محاکم کیفری، مقصر شناختن زنان، ترس آنان از پیامدهای آتی از سوی مزاحمان در صورت گزارش جرم و عدم توانایی پلیس در بازداشت مزاحمان باعث می شود که زنان درصدد تحت تعقیب قانونی قرار دادن مزاحمان نباشند. شاید هم ترس از آبروریزی و بدنامی مانع از آن می شود که بخواهند این مساله را قانونی پیگیری کنند و در برابر آن سکوت می کنند.

پیشنهادها:

ارائه راهکارهایی جهت پرداختن به مساله مزاحمت جنسی خیابانی دشوار است چرا که آن می تواند در هر جایی و برای هر کسی رخ دهد. در هر صورت بایستی دلسوزانه راجع به مزاحمت خیابانی صحبت کرد و نیز جسورانه به حل آن پرداخت. بدین منظور می توان از راهکارهای زیر استفاده کرد:
- آموزش همگانی قوانین حقوقی مرتبط با مزاحمت از طریق رسانه های جمعی
- نصب و در دید عموم قرار دادن پلاکاردهایی که در آن مجازاتهای حقوقی مزاحمت به وضوح آورده شده
- مجازات مزاحمان بر اساس اصول قوانین حقوقی
- عمل به سه اصل گزارش جرم، حمایت قربانی و پیگیری مصررانه پلیس-مسئولان نسبت به شکایات مردم
- علیرغم اینکه این امر که همه اعضای جامعه بایستی بیاموزند دارای حق برابر در روابط اجتماعی هستند و فرزندان پسر در فضای خانه یاد بگیرند که زن محترم است و ایجاد مزاحمت برای بانوان عمل ناپسندی است. نه تنها در خانواده بلکه در جامعه نیز نهادهایی مانند رسانه نیز خود را موظف به دادن چنین آموزش هایی نمی دانند و بیشتر دختران هستند که مورد خطاب قرار می گیرند و از آنها خواسته می شود که مراقب پوشش و حرکات و رفتار خود باشند.