گل انگشتانه یک گیاه گلدار دو ساله از جنس Digitalis در خانواده Plantaginaceae ، بومی بسیاری از کشورهای اروپایی به خصوص در غرب ، جنوب و مرکز این قاره است. گل انگشتانه نام یک گونه از تیره بارهنگیان است. این گیاه زیبا گل هایی کوچک به رنگ های بنفش، صورتی یا سفید دارد که در برخی از انواع آن دانه هایی دیده می شود. از این گل برای تولید برخی از انواع داروهای قلبی استفاده می شود.
گل انگشتانه دارای برگ های شیار دار مرتب و ساده با ۱۰-۳۵ سانتی متر طول و ۵-۱۲ سانتی متر عرض به رنگ خاکستری مایل به سفید است که با پرز های زهاری و غده ای پوشانده شده است. غالباً در سال اول برگهای کرکدار طوقه ای داشته و در سال دوم از وسط آنها ساقه ای گلدار که به شکل خوشه ی آویخته و حاوی گلهایی زنگوله ای می باشد.
گل ها به صورت خوشه مخروطی شکل در انتهای هر ساقه قرار دارند. گلبرگهای هر گل به شکل زنگوله درآمده اند و گاهی به صورت دو لب مشخص می شوند که به طور معمول لب پایینی طویل تر از لب بالایی است. گل ها که در طرفین ساقه قرار داشته، معلق و به سمت پایین آویزان هستند. رنگ گل ممکن است ارغوانی، سفید، زرد، صورتی و قرمز باشد که با خال هایی در دهانه گل به رنگ های دیگر و به طور معمول ارغوانی منقوش شده که به تشخیص آن کمک می کند. ارتفاع بوته بین ۹۰ تا ۱۸۰ سانتی متر است. میوه گل انگشتانه از نوع کپسول است.
معرفی گل انگشتانه و خواص دارویی آن
درمان نارسایی قلبی
یکی از مهم ترین موارد استفاده از گل انگشتانه در طب سنتی ، درمان نارسایی های قلبی می باشد . تا سال ها پزشکان سنتی به توصیه زکریا رازی از این گیاه برای درمان بیمارانی که دچار مشکلات قلبی بوده اند استفاده می کردند . تا سال 2005 پزشکان مدرن اعتقادی به استفاده از این گل نداشتند تا اینکه طبق آزمایش های جدید ثابت شد که این گل دارای گلیکوزیدهایی مثلdigitoxin و digoxin می باشد که برای درمان نارسایی های قلبی بسیار مفید می باشند .
درمان Hypertrophie
این بیماری که در طب سنتی به پرسازی نیز مشهور بوده است ، سبب می شود تا بزرگ شدن بافت ها و اندام به دلیل حجیم شدن یاخته ها آن بافت ، صورت بگیرد . معمولا در این حالت یاخته های بافت آب و خوراک بیشتری جذب می کنند . استفاده از برگ های گل انگشتانه یکی از راه هایی است که می تواند بر این بیماری فائق بیاید . البته ذکر این نکته لازم است که این خاصیت گل انگشتانه توسط پزشکان طب سنتی یونانی کشف شده است و سپس پزشکان ایرانی نیز از آن استفاده کردند .
ادرار آور
گیاه انگشتانه دارای برگ هیا زیبای ارغوانی رنگ می باشد که به همین دلیل از آن برای مصارف زینتی نیز استفاده می شود . این برگ ها دارای مقادیر زیادی دیجیتال هستند . دیجیتال موجود در این برگ ها خواص بسیاری دارد . یکی از مهم ترین خواس دیجیتال ، اداری آوری آن می باشد . برای کسانی که مشکل در تولید ادرار دارند ، استفاده از برگ های گل انگشتانه توصیه می شود . البته باید دقت کنید که حتما باید این مصرف زیر نظر پزشک متخصص صورت بگیرید . این گل به شدت سمی نیز می باشد و اگر محتاط نباشید ، منجر به بروز مشکلات خطرناکی می شود .
درمان ذات الریه
در میان دست نوشته های طبیب معروف یونانی آگوستوس سزاروس ، برای درمان ذات الریه از گلبرگ های گل انگشتانه استفاده می شده است . به همین منوال پزشکان تا سال 1910 از این گیاه برای درمان این بیماری استفاده می کردند بدون اینکه بدانند دقیقا این گل چگونه باعث بهبود بیماری می شود تا اینکه بالاخره در سال 1910 دانشمندان فهمیدند که خواص دیجیتال موجود در برگ های این گیاه است که منجر به درمان ذات الریه می شود .
عوارض گل انگشتانه
همان طور که در مورد خواص گل انگشتانه حرف زدیم ، باید به عوارض آن نیز استفاده کرد . این گل در دسته گیاهان سمی قرار می گیرد . یعنی تنها یک رده پایین تر از گیاهان خیلی سمی . اگر از قسمت های اشتباه این گل استفاده کنیم ، عوارض فراوانی را تجربه خواهیم کرد که از جمله مهم ترین آنها می توان به تهوع ، استفراغ ، دلپیچه ، اسهال ، گلو درد ، خارش های موضعی ، سرگیجه ، سر درد و در بعضی موارد مشکلات قلبی اشاره کرد . به همین دلیل است که استفاده از این گیاه تنها باید با مشورت پزشک و همچنین دقیقا به همان میزانی که توصیه شده است استفاده کنیم .
نحوه پرورش گل انگشتانه
همان طور که گفتیم این گل بومی ایران نیست ولی به خاطر زیبایی منحصر به فردش شاید دوست داشته باشید این گل را برای مصارف زینتی پرورش دهید . باید دقت داشته باشید که دمای مناسب برای بذر این گل 18 تا 20 درجه می باشد . از آنجایی که این گیاه بیشتر در کشور های اروپایی می روید ، به نور آفتاب کم و دمای معتدلی نیاز دارد . دمای 15 درجه مناسب ترین دما برای رشد این گیاه می باشد به همین دلیل است که به شما پیشنهاد می دهیم این گل را در پاییز بکارید تا به بیشترین بازدهی برسید . همان طور که گفتیم این یک گیاه دو ساله است که به میران قابل توجه ای آب نیاز دارد . در سال اول 450 تا550 میلی لیتر آب و در سال بعد دو برابر این مقدار آب مصرف می کند .
سخن آخر
گیاهان دارویی از جمله انگشتانه، لوفا، آقطی و ... امروزه در درمان بسیاری از بیماری ها نقش بسیار مهمی را ایفا می کنند. همان طور که گفته شد گل انگشتانه بومی ایران نیست، اما می توان با ایجاد شرایط معتدلی مثل دمای ۱۸ تا ۲۰ و همچنین رطوبت مناسب به عنوان یک گیاه زینتی زیبا آن را پرورش داد. با این حال دقت کنید که به دلیل سم زیاد این گیاه، هرگز بدون تجویز متخصص از آن استفاده دارویی نکنید. هم اکنون از مواد موثر گل انگشتانه در صنایع داروسازی برای تولید دارو های مختلفی مثل ایزولانید و کاردینوکسین استفاده می شود.
