گلیم افشار و انواع آن کدامند؟

گلیم افشار بافت

گلیم افشار یکی از بافته های زیبای ترک می باشد که طرح های این گلیم ، نگاره هایی ازجمله لاله عباسی ، طرح های باستانی و ترکیب نگاره های ترکی و بلوچی را در بر دارد. صنایع بافته شده با این بافت شباهت بسیاری به جیرفت دارد اما متن مرکزی آن به نوارهایی با نقش های انتزاعی یا ترکی تقسیم می شود. افشارها گروهی از ترک های آغوز هستند که در ایران و افغانستان و ترکیه زندگی می کنند اما ایران ، استان های فارس، کرمان و خراسان و آذربایجان غربی ، مراکز اصلی اقامت آن ها هستند و دسته ای از آن ها را می توان در استانهای آذربایجان، زنجان، قزوین،کرمانشاه، کهگیلویه و بویراحمد و همدان یافت .

ویژگی های گلیم افشار بافت

طرح های باستانی به کار رفته چون صلیب شکسته در این دست بافته دیده می شود.دارای گروهی از ترنج ها با اندازه های مختلف است یا طرحی لوزی شکل که تمام متن را فرا گرفته دارای تعداد زیادی حاشیه با عرض های گوناگون و طرح های هندسی پیچیدهٔ غیر معمول که به طرف داخل امتداد دارد.قسمت خارجی این حاشیه ها نیز بافتی یکدست و تک رنگ به چشم می خورد.

طرح زمینه در این گلیم ها به صورت نوارهای پهن با نگاره های ترکی استو حاشیه هایی باریک و هندسی دارند.ابعاد این گلیم ها کوچک و به شکل مستطیل یا متوسط و مستطیلی هستندو مواد به کار رفته در این گلیم ها تارهای پنبه ای و پودهای پشمی است.

روش بافت به کار رفته در این گلیم ها متصل جفت قلاب و پودهای چرخان است و رنگ های تیره و محدود،قرمز تیره و آبی در این گلیم ها به کار می رود.شیرازه ها این گلیم با کمک ریسمان های اضافی با طرح مارپیچی تقویت شده است.

انواع گلیم افشار

قوم افشار به دلیل اینکه در میان اقوام دیگر پراکنده شده است، عموما طرح های گلیم های خود را هم از روی این اقوام اقتباص کرده و طرح و نقشه منحصر به فردی ندارند. برای همین برای یک بیننده عادی و غیر متخصص تشخیص آنها از سایر انواع این کالا امکان پذیر نخواهد بود در ادامه انواع گلیم افشار را توضیح می دهیم:

گلیم افشار خوزستان

طرح افشار خوزستان به نقشه و طرح های اقوام لر شباهت زیادی داشته و بعضا تصور می شود کار آنها محصول اقوام لر است. عموما طرح های بکار رفته در افشار خوزستان شامل دو یا سه ترنج کار شده روی زمینه یک دست است. حاشیه در این نوع افشار باریک بافته شده و کوچک و مستطیل هستند. جنس نخ مورد استفاده در بافت گلیم افشار خوزستان عموما از تارهای نخی و پودهای پشمی است. ویژگی دیگر افشار خوزستان چاک دار بودن آن بوده و بعضا بافتی متصل و جفت قلاب دارند. رنگ های بکار رفته در آن هم محدود و عموما تیره هستند. نحوه بافت ریشه های به این شکل است که آنها را ضخیم می بافند، اما برخی از هنرمندان استان، آن را به روش بافت متصل جفت قلاب می بافند. در این گلیم که حاشیه ای باریک دارد، طرح های هندسی (عمدتاً لوزی)، در قالب نقشه ای ساده، روی زمینه ای یک دست قرار گرفته اند.

در استان خوزستان بافته های داری به شیوه گره زنی یا پودگذاری بافته می شود و شامل قالی، قالیچه و گلیم است و بافندگان اصلی آن ها زنان ایلی و روستایی هستند که بر روی دار افقی که بر روی زمین قرار می گیرد کار بافتن را انجام می دهند. نقشه ها اکثرا ذهنی و طرح ها هندسی است و رنگ های قرمز، مشکی، سبز، نارنجی، سفید، سرمه ای در بیشتر بافته ها کاربرد دارد.

خصوصیات گلیم افشار خوزستان

گلیم هایی با زمینه یکدست و طرح های لوزی شکل و پشم در بافت این گلیم ها زبر تر است و شل تر ریسیده می شود و موقع لمس کردن دست بافته ضخیم تر به نظر می رسد. تر کیب بندی این گلیم دارای پیچیدگی کمتری است و متن ها مشخص و ساده است.

قسمت های فرعی بدون هیچ زینتی از متن اصلی جدا شده و دارای حاشیه بسیار ساده است.

ویژگی های ظاهری گلیم افشار خوزستان

• طرح زمینه دارای دو یا سه ترنج برروی بافت یکدست است.
• این گلیم دارای حاشیه باریک است.
• اندازه و شکل در این گلیم ها اکثرا کوچک و مستطیل شکل است.
• مواد اولیه مورداستفاده در این گلیم ها تارهای نخی و پودهای پشمی زبراست.
• روش بافت در این گلیم ها معمولا چاکدار و در بعضی بافت متصل جفت قلاب است.
• رنگ های به کار رفته در این گلیم محدود است و بیشتر رنگ های تیره به کار می رود.
• این گلیم دارای ریشه است که به صورت گیس بافت های ضخیم بافته شده است.
• شیرازه های این گلیم به وسیلهٔ ریسمان های اضافه تقویت شده است.

وجه تسمیه

خوزستان شهری در جنوب غربی ایران است. اولین اقامت گاه افشار ها محسوب می شود. در قرن دوازدهم به ناحیه شوشتر که کناره رودخانه گرگو قرار داشت مهاجرت کردند.

گلیم افشار آذربایجان

اصلی ترین مشخصه افشار آذربایجان ترنج های بزرگ است. اما حاشیه ها باریک و بلند و در برخی از آنها کوچک هستند. شکل گلیم های این خطه مستطیلی بافته می شود. تارها نخی و پودها پشمی هستند. افشار آذربایجان مانند افشار خوزستان عموما چاک دار و متصل جفت قلاب دار هستند. رنگ های بکار رفته در گلیم افشار آذربایجان عموما قرمز، آبی و سفید است و ریشه ها هم شبیه گیس بافته می شوند.

ویژگی گلیم افشار آذربایجان

• زمینه این گلیم یکدست و دارای ترنج های بزرگ است.
• این گلیم دارای حاشیه باریک است.
• اندازه وشکل این گلیم ها بلند و مستطیل شکل و بعضی اوقات کوچک است.
• مواد اولیه به کار رفته در این گلیم تارهای نخی و پودهای پشمی است.
• روش بافت معمولا در این گلیم ها چاکدار و بعضی اوقات بافت متصل جفت قلاب است.
• رنگ به رفته در آن: قرمز تیره ،آبی، سفید است.
• ریشه ها به صورت گیس بافته شده است.
• شیرازه ها به وسیله ریسمان اضافه تقویت شده است.

وجه تسمیه

در قرن دوازدهم پیش از حمله مغولان و مردم ترک نژاد اقوامی از افشار در آذربایجان بوده اند. تعدادی از آن ها هم چنان نیز در سواحل دریاچه ارومیه زندگی می کنند و گروه های دیگر از آنان به صورتچادرنشین به اراضی ما بین کوه های سهند و چراگاه های زمستانی شان واقع در ساحل شرقی دریاچه ارومیه مهاجرت کردند.

گلیم افشار خراسان

گلیم افشار خراسان را کلات هم می نامند. افشار خراسان به لحاظ بافت شباهت زیادی با محصولات کردهای خراسان و بلوچ دارد و گاهی با هم اشتباه می شوند. نقشه و طرح های افشار خراسان عموما نگاره های مرکب در متن و در داخل طرح های نواری شکل و نگاره های مرکب کوچک در کناره های ترنج هندسی هستند. به طور کلی این گلیم را کوچک می بافند و تارهای نخی و پود پشمی دارند و البته کناره های آن بلند بوده و شکل مستطیلی بافته می شوند. رنگ های مورد استفاده در افشار خراسان قرمز تیره، آبی، قهوه ای، شتری و سفید عاجی است.

ویژگی گلیم افشار خراسان

• طرح زمینه ای گلیمافشار خراسان دارای نگاره های مرکب کوچک در داخل و طرح های نواری شکل و نگاره های مرکب کوچک در اطراف یک ترنج هندسی است.
• دارای ابعاد کوچک و مستطیل شکل و کناره های طویل است.
• مواد اولیه به کاررفته در این گلیم هاتارهای نخی و پودهای پشمی است.
• روش بافت در این گلیم ها،بافت چاکدار، بافت متصل جفت قلاب، پیچ بافی و جاجیم بافی است.
• رنگ های به کار رفته در این گلیم:قرمز تیره، آبی، قهوه ای شتری، سفید عاجی است.
• ریشه ها درآن به صورت یکدست و گیس بافت است.
• شیرازه ها به وسیله ریسمان های اضافه تقویت شده و در آن از تارهای جفت ساده به صورت محدود استفاده شده است.

وجه تسمیه

افشار خراسان به دستور شاه عباس و برای مقابله با ترکمن ها و ازبک ها،آذربایجان و کردستان را ترک کردند. بزرگترین این گروه ها، قبیله چامیش قزاق کردستان بود که از طرف قوچان ،شیروان و بجنوردمهاجرت کرده بود.

در همان زمان نیز قبایل آذربایجان در حومه دره گز و ابیورد مستقر شدند و تا زمان حمله روس ها به شمال شرق ایران، افشارهای خراسان در اطراف دره گز و کلات نادری باقی ماندند.

گلیم افشار کرمان

طرح های مورد استفاده در گلیم افشار کرمان بسیار متنوع و گوناگون است. شکل گلیم کوچک و مستطیل شکل بافته می شود. تارها در آن نخی و خیلی ضخیم بوده و پودها هم زبر و پشمی هستند. رنگ هایی که در بافت این نوع گلیم استفاده می شود، شامل: آبی، زرد، سفید و سبز است.

ویژگی های گلیم افشار کرمان

• طرح زمینه در این گلیم ها بسیار گوناگون و متفاوت است و از نگاره های گلی شکلسفید، کوچک و پراکنده استفاده می شود.
• ابعاد این ها اکثرا کوچک و مستطیل شکل است.
• مواد اولیه به کار رفته در این هاتارهای ضخیم نخی و پودهای زبر پشمین است.
• روش بافت به کار رفته در این ها ،بافت چاکدار،متصل جفت قلابو پیچ بافی است.
• ریشه ها در این انواع بسیار مختلفی دارد.
• رنگ به کار رفته در اینقرمز تیره، آبی، زرد، سفید و بعضی اوقات سبز است.
• شیرازه ها در این به وسیله ریسمان های اضافی با طرح های مارپیچی تقویت شده است.

وجه تسمیه

این قبیله مهم ترین و بزرگ ترین گروه از قبایل افشار است که در قرن شانزدهم، به دلیل قیام علیه شاه صفوی به کرمان تبعید شدند.

ساکنان کوه نشین این قبایل به صورت ییلاق و قشلاق زندگی می کنند،زمستان را در مناطق گرم سواحل خلیج فارس سپری می کنند.

با اینکه نژادهای مختلف در این ناحیه ترکیب شدند اما هنوزهم قبایل گوناگون ارزش های فردی و فرهنگی خود را محترم می شمارند از طرفی برای ادامهٔ حیات و مقابله با مشکلات سخت معیشتی کوچ نشینی کاملا در حفظ اتحاد خود می کوشند.

گلیم افشار جیرفت

ترکیب بندی گلیم های افشار جیرفت در این ناحیه خیلی شبیه به دست بافت های بختیاری، مخصوصا گلیم های شوشتر است که درششصد کیلومتری غرب کوه های زاگرس قرار دارد. به ندرت کیف و وسایل زینتی در این ناحیه بافته می شود.

ویژگی های گلیم افشار جیرفت

زمینه این گلیم ها دارای ترنج های متصل است.اشکال هرمی در حاشیه های داخلی به طرف متن مرکزی قرار دارند.حاشیه های خارجی گلیم ها دارای اشکال هندسی پیچیده تری است که به کمکنگاره های لاله عباسی تزیین می شود، که نسبت به نمونه های کنگره دار جنوب ایران از برجستگی بیشتری برخوردار است.دارای ابعاد کوچک و مستطیلی وبزرگ و مستطیلی است. مواد به کار رفته در این گلیم ها تارهای نخی و پودهای زبرو ضخیم پشمین است.روش بافت در این گلیم ها ،بافت متصل جفت قلاب است که باعث استحکام و ضخامت آن می شودشیرازه های دست بافت های جیرفت، به روش پیچ بافی محکم شده وقاب های اصلی آن دارای نوارهای چرمی کوتاهی است.رنگ زمینه قرمز تیره، زرد، آبی، سفید عاجی و معمولا دارای سه ترنج است.

گلیم شاهسون و انواع آن را بشناسید