مفهوم حق العمل
همانطور که از ترجمه لفظی این عبارت مشخص است معنای آن حقی است که بابت انجام یک کار دریافت می شود، اما مفهوم حق العمل با مواردی مثل مزد کار و کارمزد نیز شناخته می شود. در واقع حق العمل به پولی گفته می شود که بابت فروش کالا از صاحب کالا دریافت می شود. حق العمل و حق العمل کاری از اصطلاحات حسابداری هستند که در مسیر آموزش حسابداری آشنایی با آن کاربردی خواهد بود.
تعریف حق العمل کار
طبق ماده ۳۵۷ قانون تجارت حق العمل کار کسی است که به نام خود ولی به حساب آمر معامله می کند و در برابر این عمل، حق الزحمه (حق العمل) دریافت می کند. بنابراین بابت استیفاء از عمل وی به او اجرت می دهند. نام دیگر حق العمل کاری، خرید به دستور و به حساب دیگری است، حق العمل کار را به فرانسه «کمیسیونر» گویند. تعبیر دیگر آن «نمایندگی ناقص» است چراکه اگرچه حق العمل کار، نماینده است اما برای وی مسئولیتی متصور است و حق العمل کار در مقابل طرف معامله مسئول اجرای تعهدات فرض شده است.
اوصاف قرارداد حق العمل کاری
قرارداد حق العمل کاری دارای اوصافی است. بررسی این اوصاف در شناسایی قرارداد حق العمل کاری کمک شایان توجهی خواهد کرد. ولی متأسفانه به جرأت می توان گفت حقوقدانان حوزه تجارت بدان نپرداخته اند.
- حق العمل کاری عقد است
قرارداد حق العمل کاری به مانند سایر عقود مستلزم توافق دو اراده است. دو اراده انشاییِ سازنده این قرارداد، حق العمل کار و آمر هستند. قانونگذار شرایط خاصی را برای انعقاد قرارداد حق العمل کاری بیان نکرده است. بنابراین عقدی است رضایی و به مانند سایر عقود از قواعد عمومی قراردادها و شرایط صحت قرارداد مقرر در ماده ۱۹۰ قانون مدنی تبعیت می کند.
- حق العمل کاری قراردادی معوض است
عقد معوض عقدی است که دارای دو مورد است؛ به گونه ای که هریک از آن دو، در عوض مورد دیگر قرار دارد. این دو مورد ممکن است هر دو مال یا هر دو تعهد یا یکی مال و دیگری تعهد باشد. بر خلاف عقد غیر معوض که دارای یک مورد است و عوضی در قبال آن قرار نمی گیرد. در عقد معوض هریک از طرفین در نتیجه عقد عوضی را دریافت می کند، بنابراین می توان گفت قصد مشترک طرفین از انعقاد قرارداد مبادله دو مورد عقد است. به همین دلیل در عقد معوض تقابل در تعهدات رکن اساسی تشکیل دهنده عقد است. قرارداد حق العمل کاری در شمار عقود معاوضی است.
- حق العمل کاری قرارداد مغابنه ای است
عقود بر اساس هدف اقتصادی ای که دنبال می کنند، به دو دسته مغابنه ای و مسامحه ای تقسیم می شوند. عقود مغابنه ای یا عقود معامله، عقودی هستند که طرفین معامله می کوشند بیشترین سود را در معامله نصیب خود کنند و در پی آنند تا در برابر آن چه از دست می دهند عوضی معادل یا گران بهاتر به دست آورند. به همین خاطر در عقود مغابنه ای علم تفصیلی نسبت به جنس، مقدار و وصف مورد معامله لازم است. در واقع در عقود مغابنه ای چون طرفین به دنبال کسب سود بیشتر و حداقل ضرر هستند، بایستی در هنگام عقد میزان و اوصاف تعهد طرفین عقد معین باشد. به گونه ای که بدانند در نتیجه عقد چه باید پس بدهند و چه در برابر آن می گیرند.
- حق العمل کاری قراردادی عهدی است
عقد عهدی را این چنین تعریف نموده اند: عقد عهدی، عقدی است که ایجاد حق دینی و تعهد برای یک طرف در مقابل طرف دیگر یا برای هریک از طرفین در مقابل طرف دیگر می نماید. اثر مستقیم عقد عهدی، ایجاد تعهد برای یکی از طرفین یا هر دوی آنهاست. با توجه به تعریف قانون تجارت از حق العمل کاری به عهدی بودن این قرارداد پی خواهیم برد. حق العمل کار در نتیجه انعقاد عقد با آمر متعهد می شود به اسم خود و به حساب آمر معامله نماید و آمر نیز متعهد می شود. در قبال ایفای تعهدات حق العمل کار، حق العمل به وی بپردازد. بنابراین قرارداد حق العمل کاری عقدی است عهدی. لازم به ذکر است، اثر مستقیم و اصلی عقد مذکور یعنی ایجاد تعهد برای هریک از طرفین عقد در قبال دیگری، جزء مقتضای ذات آن است. مقتضای ذات عقد آن چنان اثری است که عقد بدون وجود این اثر محقق نمی شود، این اثر را ماهیت عقد ایجاد می کند، در واقع عقد بالذات تولید کننده آن است و لذا چنین اثری از عقد جدا نشدنی خواهد بود.
تکالیف حق العمل کار
- تکلیف به اطلاع رسانی
- حفظ ادله ورود خسارت ظاهری
- فروش اموال سریع الفساد
- فروش اموال به جای مانده
- رده وجه به آمر
مزایای استفاده از حق العمل کاری در تجارت
مهم ترین مزیت استفاده از حق العمل کاری این است که بسیاری از افرادی که در حیطه تجارت فعالیت می کنند یا زمان کافی و یا مهارت کافی برای یافتن مشتری و بستن قرارداد های تجاری ندارند لذا این وظیفه را به افرادی که در این زمینه مهارت و تجربه کافی دارند می سپارند. یکی دیگر از مزایای آن نیز فاش نشدن نام معامله گر واقعی است که بسیاری از افراد تمایل ندارند در معاملات تجاری شناخته شوند.
مدت اعتبار و تمدید کارت حق العمل کاری
طبق ماده ۳۸۰ آیین نامه اجرایی، مدت اعتبار پروانه حق العمل کاری فقط یک سال از تاریخ صدور آن است. درصورتی که دارنده پروانه مایل به ادامه حق العمل کاری در گمرک باشد، باید قبل از انقضای مدت و با پرداخت بهای تمبر پروانه و تسلیم دفتر مخصوص حق العمل کاری موضوع ماده ۳۸۳ این آیین نامه درخواست تمدید آن را از گمرکی که پروانه را گرفته است بکند. رئیس گمرک محل در صورتی که تخلفی که مستلزم محرومیت دائم یا موقت از شغل حق العمل کاری باشد از متقاضی ندیده باشد و ادامه شغل او را صلاح بداند، می تواند با ملاحظه دفتر حق العمل کاری سال قبل و پلمب و امضای دفتر حق العمل کاری سال بعد تا یک سال دیگر پروانه را تمدید کند، البته حق العمل کار باید سابقه ترخیص سالانه حداقل ۱۰۰ اظهارنامه در گمرک خانه های درجه یک، یا ۵۰ اظهارنامه در گمرک خانه های درجه ۲ یا ۲۵ اظهارنامه در گمرک خانه های درجه ۳ داشته باشد.
تخلفات حق العمل کاران و مجازات آنها
هرگاه حق العمل کار در ضمن اشتغال به شغل حق العمل کاری در گمرک عمدا اظهارنامه خلاف واقع تنظیم یا اقدامی بر خلاف قانون و آیین نامه گمرکی مرتکب شود که متضمن زیان مالی دولت باشد، تخلف او به پیشنهاد گمرک در کمیسیونی مرکب از نمایندگان وزارت اقتصاد و اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران و اداره کل گمرک جمهوری اسلامی ایران رسیدگی و در صورت ثبوت تخلف طبق رأی قطعی کمیسیون مزبور پروانه حق العمل کار متخلف به صورت موقت یا دائم باطل خواهد شد. چنانچه حق العمل کار در ارتکاب قاچاق گمرکی دخالت داشته باشد، علاوه بر اجرای مقررات بالا، مشمول مقررات مرتکبان قاچاق نیز خواهد بود. هرگاه حق العمل کار متخلف از اشخاص حقوقی باشد، مقررات این ماده هم شامل شخص حقوقی مزبور و هم شامل کسانی می شود که در آن شخصیت حقوقی دارای حق امضا بوده و اظهارنامه خلاف را امضا کرده یا در آن اقدام خلاف مداخله داشته اند. اگر حق العمل کار مزبور از اشخاص حقیقی باشد، در مدت ممنوعیت نمی تواند به عنوان شخصی که دارای امضا در یک شخصیت حقوقی حق العمل کاری است، در امور حق العمل کاری گمرکی مداخله کند.
تفاوت حق العمل کار و دلال
حق العمل کار و دلال هر دو واسطه انجام معلاملات می باشند منتهی بین عمل دلال و حق العمل کار فرق بسیار موجود است. دلال جز معرفی طرفین معامله به یکدیکر وظیفه ای ندارد و جز با اجازه مخصوص نمی تواند نمایندگی یکی از طرفین را عهده دار باشد یا انکه طرف معامله قرار بگیرد و دلال هیچگونه تعهدی نسب به اجرای معامله ندارد، و همچنین حسن انجام تعهدات طرفین. با انجام معامله عمل دلال پایان میابد در صورتی که حق العمل کار طرف معامله بوده و مسئول انجام تعداتی می باشد که بنام خود تقبل کرده است.
دلال کیست و حدود وظایف و اختیارات دلال در قانون تجارت چیست؟
