برای اینکه بتوانیم توضیح دهیم، قبول اعسار، یعنی چه و ضمانت اجرای بعد از قبول اعسار از هزینه دادرسی و پرداخت محکوم بِه، برای معسر، چه می باشد؟ ابتدا باید با مراجعه به قوانین مربوطه، بگوییم که مفهوم اعسار چیست و اثبات اعسار، چگونه است. سپس، در خصوص قبول اعسار و ضمانت اجرای بعد از قبول آن، در مواردی که شخص، به دروغ، مدعی اعسار شده یا پس از رفع اعسار، از پرداخت هزینه دادرسی و یا محکوم بِه، خودداری کرده، صحبت کنیم. معسر از هزینه دادرسی، در ماده 504 قانون آیین دادرسی مدنی، تعریف شده است، این ماده، مقرر می دارد: "معسر از هزینه دادرسی، کسی است که به واسطه عدم کفایت دارایی یا عدم دسترسی به مال خود، به طور موقت، قادر به تادیه آن نیست." بر اساس این ماده، می توان گفت، چنانچه شخصی، به علت عدم کفایت مالی یا ناتوانی مالی یا به علت عدم دسترسی به مال خود، نتواند، هزینه دادرسی یا حتی محکوم بهی را که به موجب حکم دادگاه، محکوم به پرداخت آن شده، بپردازد، معسر بوده و در حالت اعسار به سر می برد. اما، از آنجا که صرف ادعای اعسار، کافی نیست، شخص معسر یا مدعی اعسار، باید، با ثبت دادخواست اعسار، از دادگاه، تقاضای رسیدگی و صدور حکم اعسار را داشته باشد تا بدین ترتیب، پس از قبول اعسار از هزینه دادرسی و پرداخت محکوم به، بدون پرداخت هیچ هزینه دادرسی ای یا صرفا، پرداخت بخشی از آن، به دعوای وی رسیدگی شده و یا پرداخت محکوم به، تقسیط گردد. با توجه به توضیحات بالا، در پاسخ به این پرسش که قبول اعسار چیست؟ باید گفت، قبول اعسار، یعنی، دادگاه، پس از بررسی دادخواست اعسار فرد از پرداخت هزینه دادرسی یا محکوم به، ادعای فرد، مبنی بر عدم توان مالی کافی یا عدم دسترسی به اموال، برای پرداخت محکوم به یا هزینه دادرسی را پذیرفته و بدین ترتیب، او را از پرداخت تمام یا بخشی از هزینه دادرسی، معاف کرده و یا پرداخت محکوم به را تقسیط می نماید. شرایط قبول اعسار از هزینه دادرسی و یا پرداخت محکومُ بِه عبارتند از:
ثبت دادخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی، همراه با دادخواست اصلی یا ضمن دادخواستی جداگانه از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و ثبت دادخواست اعسار از پرداخت محکوم به، حداکثر تا یک ماه از زمان دریافت ابلاغیه مربوط به اجراییه.
ارائه فرم استشهادیه اعسار از پرداخت هزینه دادرسی و همچنین استشهادیه اعسار از پرداخت محکوم به که امضا کنند گان آن، در صورت لزوم، حاضر به حضور در محکمه نیز باشند.
ارائه لیست طلب ها، صورت اموال منقول و غیر منقول یا هر مالی که مدعی اعسار، نزد شخص ثالثی داشته، با شرح تعداد و قیمت آن ها، همچنین، ارائه صورت تمام وجوه نقدی که فرد، نزد بانک ها و موسسات مالی اعتباری ایرانی و خارجی دارد.
بررسی دادخواست و مدارک فوق، توسط دادگاه رسیدگی کننده به درخواست اعسار و احراز معسر بودن و ناتوانی مالی مدعی اعسار.
از آنجا که ممکن است، عده ای، در ادعای اعسار، دروغ بگویند و دادگاه را بفریبند یا بعد از پذیرش اعسار و تقسیط محکوم به و تعهد به پرداخت، از پرداخت اقساط آن، خودداری ورزند، قانون گذار، ضمانت اجرای بعد از قبول اعسار از هزینه دادرسی و پرداخت محکوم به، برای معسر را پیش بینی کرده است که در ادامه، در خصوص آن، صحبت خواهیم کرد.
بر اساس ماده 514 قانون آیین دادرسی مدنی، "هرگاه معسر، به تادیه تمام یا قسمتی از هزینه دادرسی، متمکن گردد، ملزم به تادیه آن خواهد بود. همچنین، اگر با درآمدهای خود، بتواند، تمام یا قسمتی از هزینه دادرسی را بپردازد، دادگاه، با درنظر گرفتن مبلغ هزینه دادرسی و میزان درآمد وی و هزینه های ضروری زندگی، مقدار و مدت پرداخت هزینه دادرسی را تعیین خواهد کرد." بر اساس این ماده، شخص، معسر، ملزم است، در صورت رفع حالت اعسار، یا حتی، در حالتی که پس از گذشت مدتی، قادر به پرداخت هزینه دادرسی است، این هزینه را بپردازد. در غیر این صورت، با ضمانت اجرای بعد از قبول اعسار از هزینه دادرسی، روبرو، خواهد شد. مقصود از ضمانت اجرای بعد از قبول اعسار از هزینه دادرسی، یعنی، مجازات های پیش بینی شده، برای مدعیان دروغین اعسار یا کسانی که بعد از رفع اعسار، همچنان، از پرداخت هزینه دادرسی، خودداری می نمایند. با این توضیح که در مواردی که محرز گردد فرد، برای عدم پرداخت هزینه دادرسی، دروغ گفته یا پس از پیدا کردن تمکن مالی، نسبت به پرداخت هزینه دادرسی، اقدام نکرده، به مجازات دروغ در ادعای اعسار و عدم پرداخت هزینه دادرسی، محکوم خواهد شد. ضمانت اجرای بعد از قبول اعسار از هزینه دادرسی، تا پیش از نسخ قانون اعسار، بر اساس ماده 27 این قانون، اعمال و اجرا می شد. بر اساس این ماده، چنانچه محرز می شد که شخص، به دروغ، مدعی اعسار از پرداخت هزینه دادرسی شده و ادعای اعسار وی نیز قبول گردیده و دعوای مورد نظر او نیز مورد رسیدگی قرار گرفته بود، فرد به جزای نقدی ای، معادل دوبرابر مخارج دعوای اصلی، محکوم می شد و در صورتی که صرفا، ادعای اعسار وی قبول شده، اما هنوز، دعوا تعقیب نشده بود، فرد، تنها به جزای نقدی ای، معادل هزینه های دادرسی دعوا محکوم می گردید. اما اکنون، با نسخ قانون اعسار، ضمانت اجرای بعد از قبول اعسار از هزینه دادرسی، الزام فرد، به پرداخت هزینه، در مهلت 7 روزه، از تاریخ ابلاغ به وی، برای پرداخت می باشد و در غیر این صورت، دادخواست وی، رد خواهد شد و به دعوای او رسیدگی نخواهد گردید، همچنین، مجازات شهادت کذب که حبس از 3 ماه و یک روز تا دو سال و جزای نقدی از 2 میلیون و 500 هزار تومان تا 10 میلیون تومان می باشد، در مورد کسی که شهادت کذب بر اعسار مدعی اعسار از هزینه دادرسی داده، اعمال خواهد شد.
در قسمت قبل، توضیح دادیم که قانون گذار، برای کسانی که به دروغ، مدعی اعسار از هزینه دادرسی شده اند و با این دروغ، اعسار آن ها، قبول شده، ضمانت اجرای بعد از قبول اعسار از هزینه دادرسی را پیش بینی نموده و گفتیم که مقصود از این ضمانت اجرا، مجازاتی است که قانون گذار، برای مدعیان دروغین اعسار از هزینه دادرسی یا کسانی که بعد از تمکن مالی، از پرداخت هزینه دادرسی خودداری نموده اند، پیش بینی کرده است. پس از صحبت از ضمانت اجرای بعد از قبول اعسار از هزینه دادرسی، در این بخش از محتوا، قصد داریم، در خصوص ضمانت اجرای بعد از قبول اعسار از پرداخت محکوم به، صحبت کنیم که برای این امر، باید، به قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، مراجعه کرد. بر اساس قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، ضمانت اجرای بعد از قبول اعسار از پرداخت محکوم به، به شرح زیر می باشد:
ماده 16 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، در خصوص ضمانت اجرای بعد از قبول اعسار از پرداخت محکوم به، در مواردی که پس از صدور حکم اعسار، محرز گردد، مدعی اعسار، بر خلاف واقع، خود را معسر، معرفی کرده، مقرر می دارد: " ....دادگاه ضمن حکم به رفع اثر از حکم اعسار سابق، محکوم علیه را به حبس تعزیری درجه هفت محکوم خواهد کرد."
بر اساس این ماده، ضمانت اجرای بعد از قبول اعسار از پرداخت محکوم به، در صورت اثبات دروغ بودن ادعای اعسار، حبس تعزیری درجه 7، می باشد که مطابق ماده 19 قانون مجازات اسلامی، میزان این حبس، برابر با حبس از نود و یک روز تا شش ماه، خواهد بود.
ماده 18 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی نیز، در خصوص ضمانت اجرای بعد از قبول اعسار از پرداخت محکوم به، در مواردی نظیر عدم پرداخت اقساط اعسار یا مواردی که محرز گردد، با وجود رفع اعسار معسر، مدیون، همچنان از تادیه محکوم به خودداری می نماید یا مدیون، برخلاف واقع خود را معسر قلمداد کرده است، مقرر می دارد:
" به تقاضای محکوم‌له، محکوم علیه، تا زمان اجرای حکم یا اثبات حدوث اعسار یا جلب رضایت محکوم له، حبس خواهد شد. این حکم، در مورد مدیونی که برای پرداخت دین او، مهلت مناسب تعیین شده یا بدهی او، تقسیط گردیده و در زمان مقرر، دین خود یا اقساط تعیین شده را نپرداخته است نیز مجری است." بر اساس این ماده نیز، ضمانت اجرای بعد از قبول اعسار از پرداخت محکوم به، در مواردی که مدیون، دروغ گفته یا با وجود رفع اعسار، از پرداخت محکوم به ای که تعهد به پرداخت آن را دارد، خودداری نموده یا اقساط محکوم به تعهد شده را نپرداخته، حبس تا زمان تادیه محکوم به می باشد.
بنابراین قبول اعسار، یعنی دادگاه، ادعای عدم توان مالی فرد مدعی اعسار را در پرداخت هزینه دادرسی یا محکوم به، پذیرفته و او را از پرداخت تمام یا بخشی از هزینه دادرسی، معاف کرده و یا پرداخت محکوم به را تقسیط نماید. در صورت احراز دروغ بودن ادعای اعسار فرد، بعد از قبول آن یا عدم پرداخت اقساط، فرد با ضمانت اجرای بعد از قبول اعسار از هزینه دادرسی و پرداخت محکوم به که حبس و جزای نقدی می باشد، مواجه می گردد. امیدوارم از محتوای مسائل حقوقی نهایت استفاده را برده باشید و برای کسانی که دچار مشکل حقوقی هستند، میتوانید ارسال نمایید. همچنین برای مشاهده ی مطالب پر محتوای دیگر میتوانید به بخش آموزش ساعدنیوز مراجعه نمایید. از همراهی شما بسیار سپاسگزارم .
