کاهش استرس به وسیله بازی های ویدئویی

بازی های ویدئویی طرف داران زیادی دارند و بسیاری از کودکان و حتی بزرگ سالان را درگیر خود کرده اند. تصور رایج این است که این بازی ها صرفا موجب هدررفتن وقت، پرخاشگری و کناره گیری افراد از اجتماع و انزوا می شوند. خوشبختانه نتایج پژوهش های انجام شده خلاف این را نشان می دهد. در واقع این بازی ها می توانند اثرات مثبتی نیز داشته باشند که یکی از آنها کاهش استرس است. در ادامه، نتایج برخی از این پژوهش ها را مرور می کنیم و نحوه تأثیرگذاری بازی های ویدئویی بر کاهش استرس را شرح می دهیم. اگر می خواهید با اثرات مثبت بازی ها روی استرس و سلامت روان آشنا شوید، تا پایان مقاله با ما همراه باشید.

نتایج پژوهش های انجام شده درباره بازی های ویدئویی

برخی از مطالعات نشان می دهند که موقعیتی استرس زا در بازی باعث می شود بازیکنان در زندگی واقعی هم واکنش استرسی داشته باشند. مطالعات دیگری نیز نشان داده اند که وقتی افراد بازی های خشونت آمیز انجام می دهند، در سناریوهای آزمایشی تهاجمی عمل می کنند. مثلا کسانی که ۲۰ دقیقه بازی های خشونت آمیز انجام دادند بیشتر از سایر شرکت کنندگان در آزمایش با صدای بلند صحبت می کردند. نتایج مطالعه مؤسسه ملی سلامت آمریکا در سال ۲۰۱۹ نیز نشان داد که بازی های ویدئویی خشن می توانند باعث افزایش آدرنالین شوند. (پس از پایان بازی، آدرنالین به سرعت به میزان طبیعی باز می گردد). البته بسیاری از تحقیقاتی که بین خشونت بازی های ویدئویی و پرخاشگری ارتباطی پیدا کرده اند، نشان دهنده ارتباط واضحی بین قرارگرفتن در معرض خشونت در بازی و پرخاشگری در دنیای واقعی نیستند. مثلا فریادکشیدن افراد بر سر دیگران چیزی است که بیشتر در شرایط آزمایشگاهی دیده می شود، جایی که از افراد خواسته می شود این کار را انجام دهند.

۱. پژوهش درباره تأثیر بازی های رقابتی و مشارکتی

در پژوهشی دیگر، بازیکنان حین انجام بازی های رقابتی یا مشارکتی بررسی شدند. استرس کسانی که مشارکتی بازی می کردند بیشتر کاهش یافته بود. البته این تفاوت جزئی بود و استرس هر ۲ گروه کاهش یافته بود. علاوه بر این، هر ۲ گروه احساسات مثبتی به سایر بازیکنان داشتند، گرچه احترام و احساس مثبت کسانی که بازی های مشارکتی را انجام داده بودند کمی بیشتر بود. بازی های ویدئویی به این روش نیز می توانند موجب تجربیات اجتماعی مثبت و کاهش استرس شوند.

۲. پژوهش درباره مهار استرس با بازی های ویدئویی

با بررسی ۱۶۱۴ گیمر که از بازی های رایانه ای به عنوان ابزاری برای مهار استرس استفاده می کردند، مشخص شد که آنها برای کنارآمدن با موقعیت های استرس زا و سختی که از سر می گذراندند سراغ بازی می رفتند و «تجربه بهبودی» جنبه مهمی از انجام بازی بوده است. نقش بازی های ویدئویی و رایانه ای در کاهش استرس شرکت کنندگانی که حمایت اجتماعی کمتری دریافت می کردند پررنگ تر هم بود. در این شرکت کنندگان رابطه قوی تری بین میزان خستگی ناشی از کار و استفاده از بازی ها برای تسکین مشاهده شد.

۳. پژوهش درباره تأثیر بازی بر رشد و مهارت آموزی

بازی های ویدئویی می توانند ابزاری ایمن و سرگرم کننده برای رشد آگاهی عاطفی و مهارت های مقابله ای باشند. دانشمندان در مؤسسه علوم رفتاری هلند پژوهشی انجام دادند که مشخص کنند آیا بین مکانیسم های مقابله ای درون بازی با میزان استرس کلی ارتباطی وجود دارد یا خیر. در این پژوهش، چند بازیکن که در طول بازی ناراحت شدند راهبردهای مقابله ای مفیدی برای مهار احساسات منفی شان پیدا کردند. در واقع بیشتر بازی ها بابت مهار احساسات و تلاش برای رسیدن به راه حل هایی در مواجهه با استرس به بازیکنان پاداش می دهند.

مطالعه دیگری نیز نشان داد که بازی های ویدئویی اکشن علاوه بر کاهش استرس، می توانند توانایی های شناختی مانند سرعت واکنش را نیز تقویت کنند. این بهبود توانایی باعث می شود گیمرها سریع تر فکر کنند و در حل مسئله مهارت بیشتری داشته باشند. این توانایی می تواند به روش های دیگری نیز موجب کاهش استرس بشود.

با گسترش بازی های ویدئویی، احتمالا شاهد پژوهش های بیشتری برای بررسی رابطه میان بازی و سلامت روان خواهیم بود. مجله معتبر گیمز فور هلث (Games for Health) که تمرکز زیادی بر این مسئله دارد، نتایج تحقیقات متعددی درباره تأثیر بازی های ویدئویی ساده، آسان و معمولی بر استرس، اضطراب و سلامت روان را در مقاله ای جدید جمع آوری کرده است. از ۱۳ تحقیق بررسی شده، نتایج ۱۲ تحقیق مثبت بوده اند. این مقاله نتیجه می گیرد: «همه تحقیقاتی که تأثیر بازی های ویدئویی بر خلق وخو و استرس را بررسی کرده اند، نشان داده اند که بازی در مقایسه با استراحت غیرفعال، گشت وگذار در وب یا فعالیت آرامش بخش تأثیر بیشتری بر بهبود افراد داشته است.»

مگان کانل (Megan Connell)، روان شناس متخصص در حوزه بازی های کامپیوتری، می گوید: «بازی های ویدئویی مزایای زیادی برای بزرگ سالان دارند. می توان از آنها برای استراحت، درگیرشدن با داستان ها، ارتباط با دوستان و خانواده یا صرفا سرگرمی بهره گرفت.»

به طور کلی، شواهد متعددی وجود دارند که بازی های ویدئویی می توانند استرس را کاهش دهند. بازی های کامپیوتری برای بسیاری از گروه های سنی مفیدند. کانل می گوید: «تحقیقات فراوانی به ما نشان می دهند که بازی برای داشتن زندگی متعادل بسیار مهم است.» البته این بدان معنا نیست که بازی ها خود باعث اضطراب نمی شوند.

کاهش استرس با بازی های ویدئویی

در ادامه متوجه خواهیم شد که بازی های ویدئویی چگونه استرس را کاهش می دهند.

۱. جذابیت و لذت بخش بودن

وقتی کارهای لذت بخشی مانند تماشای برنامه های تلویزیونی سرگرم کننده، گفت وگو با دیگران یا بازی های ویدئویی انجام می دهیم، به چیزی غیر از کاری که انجام می دهیم فکر نمی کنیم. ذهن ما کاملا درگیر فعالیتی می شود که انجام می دهیم و روی چیز دیگری تمرکز نمی کند. بنابراین انجام کارهای جذاب و لذت بخش یکی از بهترین راه های کاهش استرس است.

۲. ترشح دوپامین

بازی باعث ایجاد احساس لذت در مغز می شود. وقتی از انجام بازی ویدئویی لذت می بریم، مغز ما انتقال دهنده ای عصبی به نام دوپامین را در هسته اکومبنس (مرکز لذت مغز) ترشح می کند. با ترشح دوپامین احساس سرخوشی می کنیم. احساس لذت ناشی از بازی به ما کمک می کند که بر استرس خود غلبه کنیم.

۳. مدار پیروزی (Triumph circuit)

در مغز ما الگویی روان شناختی به نام «مدار پیروزی» وجود دارد که به تعامل و مشارکت پاداش می دهد. مغز طوری طراحی شده است که با غلبه بر چالش ها احساس خوبی پیدا می کنیم. بازی های ویدئویی چالش و ابزار غلبه بر آن را در اختیارمان قرار می دهند. وقتی موفق می شویم، احساس رضایت و شایستگی به ما دست می دهد که به مقابله با استرس کمک می کنند.

۴. حالت جریان (flow state)

غرق شدن در بازی طوری که تمام چیزهای دیگر را فراموش کنیم، سطح دیگری از تعامل و تمرکز است که به آن «حالت جریان» می گویند. این حالت زمانی ایجاد می شود که ذهن ما آن قدر روی فعالیتی متمرکز می شود که افکار دیگری شکل نمی گیرند. این در تضاد کامل با حالت عادی ذهن ماست که از یک فکر به فکر دیگر می رویم. این حالت بسیار شبیه مراقبه است که در آن ذهن ما آرام می شود. در مراقبه ذهن ما از افکار خالی می شود و روی محرکی مانند احساسی فیزیکی، حرکت یا صدا متمرکز می شویم. مراقبه موجب کاهش استرس می شود، بر همین مبنا مطالعات این فرضیه را مطرح کرده اند که حالت جریان نیز عملکرد مشابهی دارد.

۵. پاداش و احساس رضایت فوری

بازی های ویدئویی لذت فوری را به ارمغان می آورند، یعنی باید حداقل زمان را برای دریافت پاداش صرف کنیم. در دنیای واقعی عکس این حالت صادق است. مثلا برای دریافت حقوق باید هفته ها کار کنیم یا برای دریافت مدرک دانشگاهی باید چندین سال درس بخوانیم. وقتی در حال عبور از شکست ها و موانع هستیم، بازی های ویدئویی با ایجاد اهدافی کوچک و دست یافتنی و احساس موفقیت یا رضایت پس از رسیدن به آن اهداف به ما کمک می کنند که بر این شکست ها و موانع غلبه کنیم.

۶. تشویق خلاقیت

۲ نیمکره مغز ما با یکدیگر متفاوت هستند. نیمکره چپ تحلیلی، منطقی، عددی، واقعیت گرا و ساختارمند است و نیمکره راست خلاق، شهودی و آزاداندیش است. در بیشتر کارهایی که انجام می دهیم از نیمکره چپ مغز استفاده می کنیم، زیرا بیشتر زندگی ما ساختاریافته و واقعیت گراست. در نتیجه نیمکره راست نادیده گرفته می شود و به ندرت در فعالیت های خلاقانه ای مانند مجسمه سازی شرکت می کنیم. پژوهشی نشان داد که تنها ۴۵ دقیقه پس از خلق اثری هنری، هورمون استرس (کورتیزول) کاهشی چشمگیر می یابد. بر این اساس، خلاقیت تأثیر بسزایی بر مهار استرس دارد. همه افراد زمان، تجربه یا ابزار لازم برای خلق آثار هنری را ندارند، ولی در بازی های ویدئویی راه های زیادی برای خلاقیت وجود دارد. بازی فرصتی عالی برای ایجاد هر چیزی است که به ذهنتان می رسد و نگران بُرد یا باخت هم نخواهید بود.

۷. ایجاد ارتباط اجتماعی

بازی راهی عالی برای ایجاد ارتباطات اجتماعی معنادار است. زیبایی بازی های ویدئویی این است که مجبور نیستید از نظر فیزیکی کنار کسی باشید تا با او بازی کنید. اینترنت شما را با افراد هم فکری مرتبط می کند که علایق مشترکی با شما دارند. بدیهی است که گردهمایی های اجتماعی برای مبارزه با استرس بسیار مفیدند، ولی زمانی که این امکان وجود ندارد، بازی های ویدئویی می توانند راهی عالی برای ایجاد و حفظ روابط اجتماعی باشند.

آیا بازی کردن برای کاهش استرس موجب اعتیاد به بازی می شود

برخی از مطالعات نشان داده اند که انجام بازی های ویدئویی برای مقابله با اضطراب می تواند خطر اعتیاد را افزایش دهد. البته این یافته چندان هم غافل گیرکننده نیست؛ وقتی مشکل اصلی برطرف نشود، مکانیسم مقابله ای می تواند به سرعت به وابستگی تبدیل شود. گاهی گیمرها وابستگی ناسالمی به بازی ها پیدا می کنند، زیرا بازی تنها چیزی است که به آنها کمک می کند با مشکلات خود کنار بیایند. اگر برای اضطراب یا افسردگی خود به متخصص سلامت روان مراجعه نکنید و برای مقابله با آن فقط به بازی های ویدئویی پناه ببرید، در مسیر اعتیاد قدم برداشته اید. علاوه بر این، پس از مرحله خاصی از اعتیاد به بازی های ویدئویی، این بازی ها دیگر سرگرم کننده نخواهند بود و بنابراین به کاهش استرس کمکی نمی کنند. با این حال، برای گیمرها سخت است که از بازی کردن دست بردارند چون به آن اعتیاد پیدا کرده اند.

هرکس از بازی خاصی لذت می برد و همه یکسان نیستند. هر بازی ای که از آن لذت می برید و به نظرتان سرگرم کننده است، می تواند با دورکردن شما از استرس روزانه و نشخوار فکری یا ایجاد احساسات مثبت موجب کاهش استرس شود. مسئله اصلی این است که از بازی ویدئویی لذت ببرید و به دلیل انجام آن آگاه باشید.

نحوه مقابله اساسی با ترس از قضاوت دیگران