خواص درمانی زالزالک و نحوه مصرف آن

یکشنبه، 05 آبان 1398 زمان مطالعه 7 دقیقه

زالزالک میوه‌ای کوچک در طیف رنگی زرد تا قرمز و حتی سیاه است که مزه‌ای ترش و تند با شیرینی ملایم دارد. زالزالک قرن‌هاست که دارویی گیاهی برای درمان مشکلات گوارشی، نارسایی قلبی و فشار خون بالا به شمار می‌رود و در طب سنتی چینی جایگاه مهمی دارد.

خواص درمانی زالزالک

۱. زالزالک سرشار از آنتی اکسیدان است

زالزالک منبعی سرشار از پلی فنول است. پلی فنول ها ترکیبات آنتی اکسیدانی قوی هستند که در گیاهان یافت می شوند. آنتی اکسیدان ها در خنثی کردن مولکول های ناپایداری به نام رادیکال آزاد نقش دارند. سطح بالای رادیکال های آزاد به بدن آسیب می رساند. رژیم غذایی نامناسب و انواع سموم محیطی مانند آلودگی هوا و دود سیگار موجب واردشدن این مولکول ها به بدن می شود. پلی فنول ها آنتی اکسیدان های مفیدی هستند که مزیت های فراوانی برای سلامتی دارند. این ترکیبات خطر ابتلا به موارد زیر را کاهش می دهند:

بعضی از انواع سرطان؛
دیابت نوع ۲؛
آسم؛
بعضی از عفونت ها؛
مشکلات قلبی؛
پیری زودرس پوست.

گرچه نتایج به دست آمده در پژوهش های اولیه امیدوارکننده است، ولی برای ارزیابی اثرات زالزالک روی خطر بیماری ها باید مطالعات بیشتری انجام دهیم.

۲. زالزالک خواص ضدالتهابی دارد

این فرضیه مطرح است که زالزالک خواص ضدالتهابی دارد و سلامت ما را بهبود می دهد. التهاب مزمن با بیماری های فراوانی مانند دیابت نوع ۲، آسم و بعضی از سرطان ها مرتبط است. در مطالعه ای که روی موش های مبتلا به بیماری های کبدی انجام شد، استفاده از عصاره زالزالک سطح ترکیبات التهابی را به طور قابل توجهی کاهش داد. به علاوه، پژوهش روی موش های مبتلا به آسم نشان داده است که مصرف مکمل عصارهٔ زالزالک موجب کاهش التهاب و کاهش قابل توجه می شود.

در مطالعات آزمایشگاهی و پژوهش های انجام شده روی حیوانات، نتایج امیدوارکننده ای به دست آمده است. این نتایج موجب شده است دانشمندان بپندارند که این مکمل در انسان نیز اثرات ضدالتهابی دارد؛ البته برای تأیید این نتیجه گیری باید در این زمینه مطالعات بیشتری انجام شود.

۳. زالزالک فشارخون را کاهش می دهد

در طب سنتی چینی، زالزالک یکی از مواد غذاییِ به شدت توصیه شده برای کاهش فشار خون است. چند مطالعه روی حیوانات نشان داده است که زالزالک می تواند گشادکننده عروق باشد؛ یعنی رگ های خونی ای را که منقبض و تنگ شده اند، شل و گشاد کند و در نتیجه، فشار خون را کاهش دهد.

در این زمینه، مطالعه ای ۱۰هفته ای روی ۳۶ بیمار مبتلا به فشارخون خفیف انجام شد. در این مطالعه، کاهش قابل توجهی در فشارخون بیمارانی که روزانه ۵۰۰ میلی گرم عصاره زالزالک مصرف کردند مشاهده نشد؛ ولی در این بیماران، گرایشی به سمت کاهش فشارخون دیاستولیک (diastolic/ پایین ترین رقم فشارخون اندازه گیری شده) ایجاد شد.

همچنین، مطالعه ۱۶هفته ای دیگری روی ۷۹ بیمار مبتلا به دیابت نوع ۲ و فشارخون بالا انجام شد. این مطالعه نشان داد بیمارانی که روزانه ۱۲۰۰ میلی گرم عصاره زالزالک مصرف کردند، در مقایسه با بیماران گروه پلاسیبو (گروهی که دارونما مصرف کردند) بهبود بیشتری در فشارخون خود داشتند. البته مطالعهٔ مشابه دیگری روی ۲۱ بیمار مبتلا به فشارخون خفیف، هیچ تفاوتی میان گروهی که از عصاره زالزالک استفاده کرده بودند و گروه پلاسیبو، نشان نداد.

۴. زالزالک چربی خون را کاهش می دهد

یکی از خواص زالزالک، تأثیر آن بر کاهش چربی خون است. بعضی از مطالعات نشان می دهد که عصاره زالزالک می تواند سطح چربی خون را کاهش دهد. کلسترول و تری گلیسیریدها دو نوع چربی هستند که همیشه در خون ما وجود دارند. این چربی ها در سطح نرمال و طبیعی کاملا سالم و بی خطر هستند و در تولید هورمون ها و انتقال مواد مغذی در سراسر بدن نقش مهمی ایفا می کنند. برهم خوردن تعادل سطوح چربی خون، به ویژه بالا رفتن تری گلیسیرید و پایین آمدن سطح کلسترول خوب (HDL) در بروز تصلب شرایین یا آترواسکلروزیس (atherosclerosis) یا تشکیل پلاک در رگ های خونی نقش دارد. [تصلب شرایین شرایطی است که در آن، روی دیواره داخلی سرخ رگ های با قطر متوسط و بزرگ رسوب لیپید و کلسترول کم چگال تشکیل می شود.] اگر تجمع پلاک ادامه پیدا کند، ممکن است رگ خونی به طور کامل مسدود شود و موجب بروز حمله قلبی یا سکته مغزی شود.

در مطالعه ای، موش هایی که دو دُز متفاوت از عصاره زالزالک دریافت کردند، سطح کلسترول تام خون (total cholesterol) و کلسترول بد (LDL) پایین تری داشتند؛ سطح تری گلیسیرید کبد آنها نیز در مقایسه با موش هایی که این عصاره را دریافت نکرده بودند، ۲۸ تا ۴۷ درصد پایین تر بود.

به همین ترتیب، در مطالعه روی موش هایی که رژیم غذایی با کلسترول بالایی داشتند، عصارهٔ زالزالک و داروی کاهندهٔ کلسترولِ سیمواستاتین (simvastatin) کلسترول تام و تری گلیسیریدها را تقریبا به میزان برابری کاهش داد، ولی عصارهٔ زالزالک علاوه بر این کاهش، سطح کلسترول بد (LDL) را نیز پایین آورد.

گرچه نتایج این بررسی، امیدوارکننده است، ولی برای ارزیابی اثر عصارهٔ زالزالک روی چربی های خون به مطالعات انسانی بیشتری نیاز داریم.

۵. زالزالک به گوارش و هضم غذا کمک می کند

یکی از خواص زالزالک، کمک آن به گوارش و هضم بهتر غذا است. قرن ها از زالزالک و عصارهٔ آن برای درمان مشکلات گوارشی، به ویژه سوءهاضمه و معده درد استفاده شده است. میوه های خانوادۀ بری دارای فیبر هستند. اثبات شده است که فیبرها موجب کاهش ابتلا به یبوست می شوند و در بدن، نقشی مانند پری بیوتیک ها (prebiotic) دارند. پری بیوتیک ها فیبرهای غیرقابل هضم و نشاسته های پایداری هستند که باکتری های مفید روده را تغذیه می کنند و برای حفظ سلامت گوارش و هضم غذا ضروری اند.

در مطالعه ای مشاهده ای (observational study/ مطالعه ای که روی داده های به دست آمده از مشاهدهٔ پدیده ها انجام می شود و هدف آن یافتن روابط علّی میان متغیرها است) روی افرادی با هضم کُند غذا مشخص شد که هر ۱ گرم فیبر غذایی اضافی مصرف شده، زمان میان دفعات اجابت مزاج (دفع مدفوع) را تقریبا ۳۰ دقیقه کاهش می دهد. به علاوه، در مطالعه ای روی موش ها مشاهده شد که عصاره زالزالک زمان حرکت غذا در دستگاه گوارش را به طور چشمگیری کاهش می دهد؛ یعنی غذا با سرعت بیشتری در طول دستگاه گوارش حرکت می کند که موجب برطرف شدن سوءهاضمه می شود.

در مطالعه ای روی موش های مبتلا به زخم معده نیز عصاره زالزالک اثرات محافظتی مشابه داروهای ضدزخم را روی معده موش ها نشان داد.

۶. جلوگیری از ریزش مو یکی از خواص زالزالک است

زالزالک از ریزش مو نیز جلوگیری می کند. این میوه یکی از مواد تشکیل دهندهٔ رایج در محصولات رشد و تقویت مو است.

مطالعه ای روی موش ها نشان داد که مصرف عصاره زالزالک کوهی موجب تحریک رشد موها می شود و تعداد و اندازهٔ فولیکول های مو را افزایش می دهد؛ در نتیجه، موجب می شود که موش ها موهای سالم تری داشته باشند. دانشمندان عقیده دارند که پلی فنول موجود در زالزاک عامل این اثرات مفید است. البته در این زمینه پژوهش های اندکی انجام شده است. برای تأیید این یافته ها باید پژوهش هایی نیز روی انسان ها انجام شود.

۷. زالزالک اضطراب را کاهش می دهد

یکی از خواص زالزالک اثر آرامش بخش ملایم آن است که می تواند در کاهش علائم اضطراب مؤثر باشد. در مطالعه ای درباره اثر زالزالک روی فشارخون، میزان اضطراب کسانی که عصاره زالزالک مصرف کرده بودند، به طور قابل توجهی پایین نیامد؛ ولی در آنها گرایش به سمت کاهش اضطراب مشاهده شد.

در مطالعهٔ دیگری روی ۲۶۴ فرد دچار اضطراب، ترکیبی از زالزالک، منیزیم و گل خشخاش کالیفرنیا (California poppy flower) سطح اضطراب این افراد را در مقایسه با دارونما به میزان قابل توجهی پایین آورد. هنوز مشخص نیست که زالزالک چه نقشی در این کاهش اضطراب ایفا کرده است.

زالزالک در مقایسه با داروهای ضد اضطراب معمول، عوارض جانبی بسیار کمتری دارد؛ به همین دلیل، پژوهش روی زالزالک برای استفاده از آن در درمان اختلالات سیستم عصبی مرکزی مانند اضطراب و افسردگی همچنان ادامه دارد؛ البته در این زمینه به پژوهش های بیشتری نیاز داریم. اگر دچار اضطراب هستید و می خواهید اثر مکمل زالزالک در کنترل اضطراب خود را بسنجید، هیچ یک از داروهای فعلی خود را قطع نکنید و حتما در این باره با پزشک خود مشورت کنید.