بَسْتَنی گونه ای خوردنی یا به عبارت دیگر پی خوراک (دسر) منجمد و مزه دار است که باید شامل حداقل ۱۰٪ چربی شیر باشد. مقدار این چربی می تواند از ۱۰ تا ۱۶ درصد تغییر یابد که بیشتر بستنی ها دارای ۱۴٪ چربی شیر هستند، همچنین بستنی می تواند شامل دیگر گونه های لبنیات مانند خامه باشد که به همراه مواد شیرین کننده و طعم دهنده تهیه می شود. نخستین کارخانهٔ صنعتی بستنی سازی جهان در سال ۱۸۵۱ در مریلند، کار خود را آغاز نمود. بستنی معروف ترین دسر در جهان است. ریشه خوردنی های یخ زده یا همان بستنی ناشناخته است. برخی منابع شروع این دسر را از حدود ۵۵۰ سال پیش از میلاد در ایران می دانند. اگرچه چندین افسانه تکراری در اوایل هزاره سوم پیش از میلاد مسیح در چین باستان وجود دارند. طبق یکی از افسانه های قدیمی، امپراتور روم نرون از کوهستان آپنینی یخ جمع آوری کرده بود تا اولین سربی مخلوط با عسل و شراب را تولید کند. افسانه های دیگر می گویند که بستنی در امپراتوری مغول سرچشمه گرفت و اولین بار در طول گسترش آن به چین گسترش یافت.
ارزش غذایی بستنی
بستنی، محصول لبنی منجمدی است که از ترکیب و فرایند مناسب خامه و بعضی از فراورده های لبنی با شکر و مواد طعم دهنده به دست می آید و می تواند حاوی پایدار کننده ها، قوام دهنده ها و رنگ نیز باشد.ارزش غذایی بستنی به ارزش غذایی مواد اولیه ای که در ساخت بستنی مصرف می شوند، بستگی دارد. به عنوان مثال چربی بستنی ۳-۲ برابر چربی شیر است و پروتئین بستنی کمی بیش تر از شیر می باشد؛ در ضمن حاوی مواد غذایی دیگر مانند میوه، تخم مرغ و شکر می باشد. این ها ارزش غذایی بستنی را افزایش می دهند.هم چنین بستنی یکی از عالی ترین منابع انرژی می باشد که ۳- ۲ برابر شیر چربی دارد و بیش تر از نصف مواد جامد آن قند(ساکارزو لاکتوز) است؛ بنابراین انرژی بالایی دارد.
انواع بستنی
انواع بستنی های پر طرفداری که باید آن ها را بشناسید، تاریخ پیدایش بستنی و نخستین کشور یا مردمانی که برای اولین بار بستنی را کشف و یا ابداع کردند مثل بسیاری از اولین های دیگر در حاله ای از ابهام است. مثل همیشه عده ای چینیان باستان را خالق بستنی می دانند و معتقدند که مارکوپولو دستور تهیه آن را از چین به اروپا برده و عده ای مثل ما ایرانی ها با سند مدرک خود را اولین ملتی می دانیم که برف را با شیره انگور و خرما نوش جان می کرده و ریشه کلمه آیس کیریم را به کریم باستانی نسبت می دهیم. برای عشاق بستنی مهم نیست اولین بار کی و کجا بستنی متولد شده، مهم این است که این ماده فرح بخش، این شادی ارزان و این کیف حلال به وجود آمد تا به راحتی بسیاری از لحاظات تلخ را به شیرینی و لحظات شیرین را به خاطره تبدیل کند. همانطور که نان یک عنوان عمومی برای بیشمار خوراکی است که از آرد و آب تهیه می شود بستنی هم عنوان عمومی است که به دسرهای مختلف می دهیم.
۱- بستنی سنتی
بستنی سنتی زعفرانی یکی از شاهکارهای هنر ایرانی است. ترکیب فرح بخش و شادی آوری از زعفران، گلاب، خامه و پسته ایرانی، بستنی سنتی را به یک داروی ضد افسردگی تبدیل کرده است. دستور تهیه بستنی سنتی ایرانی با دیگر بستنی ها تفاوت دارد و خاص ایران است و در ترکیب آن علاوه بر شیر، تخم مرغ و آرد ثعلب هم استفاده می شود. همه ما این لذت تمام نشدنی را مدیون مردی اهل دل هستیم به نام اکبر مشدی ملایری.
۲- فالوده
شاید هیچ وقت فالوده را بعنوان یک بستنی در نظر نگرفته باشید اما در نقاط دیگر دنیا این دسر و خوراکی خوشمزه که از نشاسته برنج تهیه می شود را یکی از زیر مجموعه های بستنی در نظر می گیرند. در بین اهل فن های فالوده، این بستنی به دو نوع زنده و مرده تقسیم می شود که فالوده تازه و زنده با آب لیموی تازه و شهد آلبالو و شربت توت فرنگی بسیار بسیار لذت بخش است، بخصوص در گرمای تابستان. فالوده یا پالوده از خوردنی های سنتی و سرد ایرانی و از گونه دسر است که دارای رشته های نازک به اندازه ورمیشل است که از نشاسته در یک شربت نیمه یخبسته زده دارای شکر و گلاب ساخته شده است. فالوده بیشتر همراه با آب لیمو و گاه پسته آسیاب شده پذیرایی یا آماده می شود.
۳- بستنی ایتالیایی (جلاتو)
جلاتو یا ژلاتو را بسیاری از ما به نام بستنی ایتالیایی می شناسیم. این نوع بستنی خاص ایتالیا است که چربی کمتر، شکر بیشتر و هوای کمتری نسبت به دیگر انواع بستنی دارد. جلاتو در ایتالیایی به معنای یخ زده است و از فعل یخ زدن می آید یعنی چیزی شبیه به همان خامه یخ زده یا ice cream در زبان انگلیسی. جلاتوی ایتالیایی محبوب ترین و متنوع ترین نوع بستنی در جهان است. جلاتو از همان ابتدا بافتی غلیظ تر و سفت تر داشت و حداقل هوا در ترکیب آن وارد می شود. به همین دلیل، جلاتو دیرتر آب می شود و برای مدت زمان بیشتری می توان آن را در هوای آزاد نگهداری کرد.
۴-سافت جلاتو یا بستنی ماشینی
این نوع از بستنی هم در خانواده جلاتوها قرار می گیرد اما تفاوت هایی با آن دارد. مثلا این بستنی سبک تر از جلاتو است و هوای بیشتری نسبت به آن دارد که این عامل باعث می شود که انعطاف پذیری بستنی بیشتر شده و درنتیجه راحت تر شکل بگیرد. این بستنی هم از سال ۱۹۳۰ در امریکا ابداع شد و در کل دنیا محبوبیت پیدا کرد. در ضمن این بستنی چربی کمتری به نسبت جلاتو داشته که آن را رژیمی تر نیز می کند.
۵-پاپسیکل، بستنی یخی، آلاسکا
پاپسیکل ها یا همان بستنی یخی های خودمان بستنی های چوبی دست سازی هستند که پایه اصلی آن ها شیر، آب و آب میوه است. البته پاپسیکل هایی که در تهران یافت می شوند بیشتر پایه شیر دارند و بسیار جذاب هستند. هر آبیموه طبیعی را با کمی شیرین کننده می توان به یک بستنی یخی خوشمزه و خوشرنگ و جذاب تبدیل کرد که در گرمای تابستان حال آدم را حسابی جا می آورد.
۶- دون دورما
دون دورما بستنی خاص کشور ترکیه است. حتما کلیپ های از نحوه سرو رندانه این بستنی دیده اید که آقای بستنی ساز با میله بلندی که در دست دارد براحتی بستنی را از دست مشتری خارج کرده و شما را سرکار می گذارد. این بستنی قابلیت کشسانی و چسبندگی زیادی دارد و به این راحتی ها آب نمی شود و بیشتر شبیه به آدامس است. همین مقاومت در برابر گرما باعث می شود این بستنی برای فروشنده های خیابانی بسیار محبوب باشد. دون دورما که از ترکیب ثعلب و مصطک تهیه می شود بسیار حجیم و کش دار است.
۷- ماست بستنی
ماست بستنی (Frozen Yogurt) نوعی بستنی است که بر پایه ماست تهیه شده و به دلیل طعم لذیذی که دارد به عنوان یکی از بستنی های پرطرفدار دنیا مطرح است. یکی از دلایل رشد سریع این تجارت سالم تر بودن ماست بستنی نسبت به سایر بستنی هاست. در واقع این محصول از چربی و قند بسیار کمی برخوردار بوده و وجود باکتری های مفید در آن برای دستگاه گوارش بسیار سودآور می باشد. این مساله باعث شده است که این محصول با استقبال بی نظیری روبرو شده و تجارت ماست بستنی از تجارت های پر سود سال ۲۰۱۲ باشد.
۸-رول بستنی
رول بستنی مطعلق به کشورهای شرق آسیا همچون تایلند و کامبوج است. این بستنی را نمی توان از پیش تهیه کرد و تمام روند آماده سازی و سرو آن جلوی مشتری و در کمتر از ۵ دقیقه انجام می شود. در تهیه این بستنی از مایعی استفاده می شود که ترکیبی از شیر و خامه و تخم مرغ است و هنگامی که آن را روی سنگ سردی می ریزند هر خوراکی دیگری، از بیسکوئیت اورئو تا میوه، را به آن اضافه می کنند و با دو کاردک به صورت مداوم آن را جمع و پهن می کنند. در نهایت بستنی های رول شده را در ظرفی گذاشته و با تزئینات وسوسه کننده برای شما سرو می کنند.
۹-بستنی سرخ شده
بستنی سرخ شده؟ این نام کمی تعجب برانگیز است. بستنی سرخ شده در آمریکا و مکزیک به وجود آمده اما در کشور چین بسیار محبوب شده است. این بستنی یکی دو سالی می شود که در گوشه و کنار تهران بصورت موردی تهیه و برای مشتریان سرو می شود. برای تهیه این بستنی یک اسکوپ بستنی را می گذارند یخ بزنند و سپس آن را در خرده های نان مخصوص یا بیسکوئیت می غلتانند. در آخر گلوله بستنی را در روغن داغ می اندازند و صبر می کنند تا آن برشته شود و تمام. می توانید این بستنی را با سیروپ های مختلف نوش جان کنید.
۱۰-سوربِ (Sorbet)
این بستنی به ظاهر شبیه به جلاتو است اما برخلاف آن بر پایه آب تهیه می شود. این بستنی با انواع آب طعم دار یا آبیموه طبیعی تهیه شده و اصالتا مطعلق به فرانسه است. سوربه از دو ماده اصلی تشکیل شده است شکر و میوه و همین باعث جذابیت و حس خوب هنگام خوردن آن می شود. از این بستنی بصورت موردی در برخی از رستوران های لوکس و مابین پیش غذا و خوراک اصلی سرو می شود تا طعم دهان پاک شده و آماده مزه کردن یک غذای جدید و لذیذ شود.
خواص بستنی
بستنی یک محصول لبنی است که با شیر، خامه و شکر تهیه می شود، این خوراکی یکی از محبوب ترین دسرهای منجمد دنیا است و اکثر مردم آن را دوست دارند، بستنی در طعم های مختلف و البته انواع گوناگونی تهیه و عرضه می شود، بستنی فواید و خواص زیادی دارد و حتی تأثیر بسیار مثبتی بر عملکرد مغز و ذهن شما می گذارد، از خواص بستنی ویتامین ها، کلسیم، مواد معدنی و تقویت سیستم ایمنی بدن است.
بستنی منبع خوبی برای تأمین کلسیم
متخصصان تغذیه تاکید دارند بستنی سالم ترین، طبیعی ترین و بی ضررترین ماده نشاط آور است و به دلیل مواد مغذی مانند کلسیم، ویتامین ها و پروتیئن ها یک میان وعده کامل به شمار می رود، اما این یک باور غلط است که بستنی می تواند جایگزین لبنیاتی همچون ماست و شیر شود. در کنار مزایای بستنی، افراط در خوردن آن موجب چاقی، انبساط و انقباض عروق شود. مصرف روزانه یک بستنی به ویژه برای کودکان چهارتا هشت سال ضرری ندارد، بهترین بستنی که می توان باخیال راحت مصرف کرد بستنی سنتی ایرانی است که به صورت پاستوریزه همراه با زعفران و خامه تهیه شده است، وجود کلسیم، فسفر و پروتئین موجود در بستتی که به صورت پاستوریزه تهیه شده موجب سلامتی دندان ها و استخوان ها می شود، در روزهای گرم تابستان برای متعادل شدن دمای بدن و جذب برخی مواد مغذی مصرف بستنی بدون مواد افزودنی توصیه می شود.
فواید بستنی خوردن برای ورزشکاران
در موقعیت های خاص ورزشی ممکن است مهم باشد که بر میزان کربوهیدرات و مایع مصرفی، زیاد تاکید کنیم. همچنین این امر نیز مفید است که هدف های تغذیه ای دیگر را هم هنگام انتخاب خوراک قبل از تمرین، مد نظر داشته باشیم، یعنی غذاهایی را انتخاب کنیم که دارای انواع زیادی مواد مغذی شامل پروتئین، ویتامین و مواد معدنی باشند. غذاهای محتوی کربوهیدرات اثرات متفاوتی بر روی قند (گلوکز) خون دارند، غذاهای با شاخص گلیسمی پایین که بستنی هم از این دسته حساب می شود، باعث آزاد سازی آرام و پیوسته ی گلوکز در خون می شوند مثل: سیب، گلابی، گریپ فروت، لوبیا، عدس، آلبالو، گیلاس، انجیر، برگه زردآلو، هلو، آلو، شیر، ماست، سوپ گوجه فرنگی، بادام زمینی. بر این اساس توصیه شده که غذاهای با GI پایین، به عنوان غذای قبل از ورزش استفاده شوند، چون می توانند باعث آزاد سازی آهسته و پیوسته گلوکز در خون شوند و سطح گلوکز خون را برای مدت بیشتری پایدار نگه دارند.
منبعی برای مواد معدنی و ویتامین ها است
می توانید مواد معدنی مختلف را از بستنی دریافت کنید، علت اصلی اش این است که بستنی سرشار از کلسیم و فسفر است و نصف فنجان حدوداً ۱۰ درصد از نیاز روزانه یک بزرگسال را تأمین می کند. هم چنین بستنی حاوی ویتامین های مختلف از جمله ویتامین E، D، C و A است. علاوه بر این ها تیامین، ریبوفلاوین، نیاسین، فولیک اسید و ویتامین B۶ و B۱۲ و مقدار کمی ویتامین K نیز در بستنی وجود دارد که برای انعقاد خون فاکتور مهمی است.
تامین کننده انرژی
بستنی نه تنها دارای ارزش غذایی است، بلکه منبع پراهمیت انرژی نیز می باشد در واقع بستنی حاوی کربوهیدرات ها، چربی ها و پروتئین های غنی می باشد که همه اینها برای بدن ما ضروری است. از آنجا که با خوردن بستنی می توان انرژی زیادی را دریافت کرد، بهتر است در خوردن آن محتاط باشید زیرا که با تمام مزیت های نام برده شده بستنی در افزایش وزن موثر است. هرچند محتوای مغذی بستنی به برند و نوع آن بستگی دارد، اما در کل بستنی منبعی برای انرژی است. بستنی سرشار از کربوهیدرات است و نصف فنجان از آن حدود دارای ۱۵ گرم کربوهیدرات، ۷ گرم چربی، و ۲ گرم پروتئین است. بر اساس گزارش وزارت کشاورزی امریکا نصف فنجان بستنی وانیلی kCal ۱۳۷ انرژی دارد. انرژی همین مقدار شیر، نصف انرژی بستنی است.
تحریک کننده مغز
خوردن بستنی سرتونین را تحریک می کند. سرتونین یک هورمون شادی آور بوده که با تحریک آن میزان استرس در سطوح بدن تا حد بسیاری کاهش می یابد همانطور که ماده اصلی بستنی شیر می باشد و شیر حاوی ترکیب ال تریپتوفان است می تواند باعث شود بستنی یک آرام کنند طبیعی به شمار برورد و به آرام کردن سیستم عصبی کمک کند پس اگر مشکلاتی در زمینه بدخوابی دارید چرا یک بستنی میل نکنید ؟ نتایج پژوهش های مؤسسه روان پزشکی لندن حاکی از آن است که بستنی برای بدن فوق العاده خوب است. بخشی از مغز وظیفه دارد قشر اوربیتوفرونتال را تحلیل کند. بستنی برای این بخش بسیار عالی است. برای همین وقتی بستنی می خوریم بیش تر احساس راحتی می کنیم.
تقویت سیستم ایمنی بدن
بستنی شکلی از لبنیات تخمیر شده است و مواد غذایی تخمیر شده کمک می کنند تا بدن شما را در برابر عفونت های دستگاه گوارشی و تنفسی حفظ کنند دستگاه گوارشی و تنفسی قوی تر موجب تقویت سیستم ایمنی بدن شما می گردد. لاکتوفرین و سیتوکین موجود در بستنی ایمنی بدن را بالا می برد. برای همین بستنی از بدن در برابر ویروس های مختلف از جمله آنفولانزا محافظت می کند و فرآیند درمان را نیز سرعت می بخشد. بنابراین اگر به آنفولانرا مبتلا شدید، در مصرف بستنی تردید نکنید.
خطر سرطان را کاهش می دهد
پژوهش ها نشان می دهد خطر ابتلاء به سرطان در دوره پیش از یائسگی در زنانی که روز سه فنجان شیر می نوشند، کم تر است، برای همین خوردن بستنی می تواند خطر سرطان را کاهش دهد، چون ماده ی اولیه ی بستنی شیر است. کمبود کلسیم در تمامی زنانی که سرطان سینه در آن ها تشخیص داده شده است، دیده می شود. همانطور که قبل تر گفته شد بستنی منبع غنی از کلسیم است، با دریافت میزان کافی کلسیم می توان از ابتلا به این بیماری پیشگیری کرد. کلسیم ذخیره شده در بستنی موجب گردیده تا خطر ابتلا به سرطان کولون (رودۀ بزرگ) کاهش یابد. به نظر می رسد کلسیم برای افرادی که در معرض خطر ابتلا به پولیپ روده ای هستند مفید باشد.
بستنی هایی که به هیچ وجه آب نمی شوند!
