امروزه زنبور ها نقش بسیار پررنگی بر روی صنعت غذا و تغذیه دارند. شاید تاثیر این حشرات کوچک چند برابر موجودات بزرگتری مانند گاو و گوسفند باشد. تحقیقات نشان می دهد که عسل، صبحانه بیش از 25 درصد مردم زمین را تشکیل می دهد. اما تمام فواید زنبور ها برای ما در تولید عسل خلاصه نمی شود. یکی دیگر از محصولات مهم این حشرات، پروپولیس است. این ماده نوعی صمغ است که توسط زنبور ها تولید شده و از آن برای ترمیم کندوی خود استفاده می کنند. خواص پروپولیس اگر از عسل بیشتر نباشد، کمتر نیست.
بره موم حاوی حدود 50 درصد صمغ یا رزین گیاهان، 30 درصد موم 10 درصد اسیدهای چرب ضروری، 5 درصد گرد گل و 5 درصد دیگر آن از ترکیبات آلی، ویتامینها و عناص معدنی مانند: نقره، سدیم، جیوه، مس، منگنز، آهن، کلسیم، وانادیم و سیلیس است. مقدار و نوع ترکیبات بره موم بسته به مکان، زمان جمع آوری و روش تولید آن متفاوت است. یکی از شناخته شده ترین خواص بره موم فعالیت ضد باکتریائی آن است. در این مورد بسیاری از آزمایشات علمی با انواع باکتریها، قارچها و ویروسها و سایر میکروارگانیسم ها بعمل امده است. بسیاری از آزمایشات کنترل واقعی ارگانیسم ها را به وسیله عصاره ها و مواد کنسانتره های مختلف بره موم نشان داده اند. بره موم خواص باکتری کشی یا باکتریواستاتیک قوی را از خود نشان می دهد. در برخی موارد عصاره های بره موم مؤثرتر از داروهای موجود تجاری می باشند. اکثر بررسی ها در کشورهای اروپای شرقی به عمل آمده است. کار عملی و تحقیقات زیادی نیز در کشور چین انجام می گیرد، اما استخراج این اطلاعات آنهم تنها به علت ترجمه متون چینی مشکل است. تحقیقات پزشکی اروپای غربی و آمریکای شمالی اکثر این منابع اطلاعاتی بسیار مفید را نادیده گرفته اند. با انجام بررسی های جامع تر می توان از تأثیرات مفید مصرف داروئی بره موم، بویژه برای داروهای روده، پوست و دندان بیشتر آشنا شد. با ما همراه باشید تا به بررسی خواص بره موم یا پروپولیس بپردازیم.
فواید پروپولیس یا بره موم
این ماده یک درمان چند منظوره است که از مدتها پیش وجود داسته است. مورخان استفاده از پروپولیس را به ۳۰۰ سال قبل از میلاد نسبت می دهند. مصریان باستان یک دسته از زنبورها را می گرفتند و از پروپولیس در آیین های مومیایی خود استفاده می کنند (همانطور که زنبورها از آن برای مومیایی مهاجمان کندو استفاده می کنند و از کندو در برابر باکتری ها به هنگام ورود ترکیبات مهاجم حفاظت می کنند.
فرهنگهای دیگر هم از آن برای چیزهای دیگری استفاده می کردند همچنان که ما امروز می توانیم از آن در درمانها و مراقبت های خانگی استفاده می کنیم. امروزه از این ماده چسبناک در همه چیز از جمله آدامس تا لوازم آرایشی و بهداشتی و مرهمها استفاده می شود. علم در حال جستجو در مورد پروپولیس به عنوان یکی از مواد در درمانهای دندانپزشکی و سخت شدن مینای دندان است. تحقیقات اخیر حتی نشان دهنده اثر بخشی آن در برابر مشکلات پوستی، سوختگی ها، مشکلات التهابی و حتی تبخال است. لازم است که مطالعات بیشتری انجام شود اما هزاران سال استفاده تاریخی مطمئن و مستندات روایت شده برای متقاعد کردن همه ما برای نگهداری این ماده در خانه، کافی است. در پایین این مساله به طور مفصل و با جزئیات شرح داده شده است.
۱. تقویت سیستم ایمنی
یکی از استفاده های مفید از پروپولیس برای سرماخوردگی و آنفولانزا است. بهتر است که همیشه این ماده را در کابینت آشپزخانه تان داشته باشید. با بروز اولین علائم گلودرد، اسپری آن را مستقیما روی گلو استفاده کنید. بخصوص برای کودکان این روش خیلی جالب خواهد بود چون به دلیل طعم عسل همه آن را دوست خواهند داشت.
مطالعات چندگانه اخیر بعضی از اثرات واقعا مثبت پروپولیس به عنوان درمان سرماخوردگی را نشان می دهد. در یک مطالعه پیگیر که از سال ۱۹۸۹ آغاز شده افرادی که مبتلا به علائم حاد سرماخوردگی همچون سردرد بودند دریافتند که علائم از روز اول درمان با پروپولیس بهبود می یابد. پنج نفر از بیماران بهبودی کامل را در روز بعد پیدا کردند، بیش از ۱۶ نفر روز دوم و ۳ نفر در روز سوم بهبود یافتند. در مقابل آن، گروه شاهد در میانگین ۴/۸ روز بهبود پیدا کردند.
۲. مبارزه با التهاب
یک تحقیق جدید نشان می دهد که پروپولیس برزیلی قابلیت مسدود کردن پروتئین کینار سرین یا تئونین به نام PAK-1 را دارد. این پروتئین نیمه عمر سلول را کاهش می دهد. موادی همچون کورکومین و کافئیک اسید نیز قابلیت مسدود کردن این ماده را دارند. به طور خلاصه پروپولیس حاوی ترکیباتی همچون فلاونوئیدها، کافئیک اسید، کوئرستین، نارینجنین و کافئیک کافئیک اسید استرفنتیل است که به کاهش پاسخ التهابی دست کم در موشها و مگس میوه کمک می کند. اما مدارک نشان می دهد که این اثرات در انسانها نیز مشاهده می شود.
۳. درمان مشکلات پوست و حفاظت از آن
شستشوی صورت با عسل یکی از روشهای مرسوم شستشوی صورت با مواد طبیعی است. عسل به دلیل خواص ضد التهابی یک تسکین دهنده عالی برای لکهای سوختگی پوست است که به سرعت آن را تسکین می دهد اما تحقیقات نشان می دهد که فواید دیگری نیز برای پوست دارد که بسیار مورد توجه هستند از جمله:
3.1. برای رفع زگیل
در تحقیقات بالینی کنترل شده، پژوهشگران پروپولیس را در برابر اکیناسه و یک گروه شاهد برای درمان زگیل استفاده کردند. نتایج شگفت انگیز بود: پروپولیس، زگیلهای برجسته را در ۷۵ درصد و زگیلهای مسطح را در ۷۳ درصد بیماران به طور کامل متوقف کرد. این خیلی بیشتر از نتایج مرتبط با درمان با اکیناسه یا گروه شاهد است. محققان نتیجه گرفتند که پروپولیس یک درمان موثر و ایمن برای زگیل است.
3.2. درمان تبخال با پروپولیس
به روشی مشابه، این ماده رزینی ممکن است به مبارزه با تبخال یا آفت دهان کمک کند. ویروس هرپس سیمپلکس (HSV) بسیار شایع است. ویروس HSV-1 موجب تبخال یا زخمهای تب دهان و لب می شود. همچنین می تواند موجب ایجاد تبخال تناسلی شود البته شایعترین علت این نوع تبخال ویروس HSV-2 است. خبر خوب این است که بر اساس تحقیقات پروپولیس می تواند در مقابل هر دو سویه مبارزه کند با آنها مقابله کند. تحقیقات اخیر نشان می دهد پروپولیس می تواند درد و دوره تبخال را کاهش دهد و حتی باعث می شود که درمانهای طبی موثرتر عمل کنند.
3.3. اگزما و پسوریازیس
اثرات ضد التهابی پروپولیس همچنین ممکن است که آن را در مقابل مشکلات پوستی اگزما و پسوریازیس ماده ای مفید بسازد و تا حدودی تسکین دهنده باشد.
۴. کاهش آلرژی
همچنان که ذکر شد، اگر به فراورده های بدست آمده از زنبور، حساسیت دارید باید از پروپولیس اجتناب کنید. اما آنهایی که حساسیت ندارند، پروپولیس می تواند واقعا به کاهش آلرژی و به مرور باعث جلوگیری از علائم شود. یک پژوهش نشان داد که پروپولیس (و گرده با درجه ای کمتر) آزاد شدن هیستامین از سلولهای ماستوسیت را در موشها کاهش می دهد. در اصل این ماده به عنوان یک آنتی هیستامین طبیعی عمل می کند و در برابر آلرژی های فصلی مبارزه می کند.
۵.مبارزه با سرطان
این مزیت پروپولیس به عنوان یک بخش مجادله آمیز مطرح شده است اما تحقیقاتی وجود دارد که آن را ثابت می کند. مطالعات اولیه نشان می دهد که این محصول زنبور عسل ممکن است در برابر سرطان پروستات و کولون در میان سایر سرطانها، مفید باشد. تحقیقات نشان دادند که پروپولیس موجب مرگ سلولهای سرطانی بواسطه نکروز می شود. این به این معنی است که تامین خون برای این سلولها را با اختلال مواجه می کند و فقط به سلولهای مضر آسیب می رساند اما به سلولهای سالم صدمه ای نمی زند.
چه موقع باید از پروپولیس اجتناب کرد
همچنان که ذکر شد، همیشه باید قبل از استفاده از این ماده یا هر درمان دیگری باید با پزشکتان صحبت کنید. آنهای که به زنبور یا محصولات زنبور عسل حساسیت دارند باید از پروپولیس اجتناب کنند. برخی شواهد وجود دارد که افراد مبتلا به آسم باید از آن پیشگیری کنند یا قبل از مصرف با پزشک خود آن را چک کنند.
علاوه بر این، پروپولیس ممکن است کمی خون را رقیق کند. این بخصوص برای آنهایی که فشار خون دارند مفید است اما کسانی که دچار اختلالات خونی هستند باید از آن اجتناب کنند یا کسی که خون رقیق دارد نیز باید از مصرف آن خودداری کند.
