گاهی اطلاعاتی که توسط چشم دیده و توسط مغز پردازش می شوند، با واقعیت تصویر تطابق ندارند. به زبان ساده تر باید گفت، توهم بصری به احساس دیدن تصاویری گفته می شود که فریبنده هستند و با واقعیت تفاوت دارند. تحقیقات چند دهه اخیر برای شناخت و درک بیشتر سیستم بینایی و پی بردن به چگونگی فریب خوردن این سیستم در برابر خطای دید یک راه پیدا کرده است، این که ببینیم مغز ما در برابر خطای دید چه واکنشی از خود نشان می دهد. در ادامه ۱۰ خطای دید را بررسی خواهیم کرد که هم سرگرم کننده است و هم آموزنده. شما می توانید به سوالات پاسخ دهید و در انتهای مقاله پاسخ آن را ببینید. حتما شما هم میدانید که در این خطاهای دید ترفندی نهفته است، اما تلاش نکنید که از مغزتان دقیق تر شوید. این بار از فریب خوردن لذت ببرید!
خطای دید ابعاد مربع ها
در تصویر زیر آیا مربع های درون رنگ آبی و زرد رنگ یکسانی دارند؟ یا باهم متفاوت هستند؟
خطای دید خطوط موازی
خطوط موجود خطوط افقی، مستقیم هستند یا مورب؟
توهم دیداری دایره های متحرک
با دقت در تصویر زیر تعیین کنید که این دایره ها ثابت هستند یا در حال حرکت؟
شمارش پاهای فیل
به نظر شما فیل موجود در تصویر زیر چند پا دارد؟
توهم مربع های غیرهمرنگ
با دقت در تصویر زیر به این سوال که آیا مربع ها همرنگ هستند یا غیر همرنگ پاسخ دهید.
توهم خطوط هم اندازه
به نظر شما این دو خط افقی موجود در تصویر زیر هم اندازه اند؟
نقطه های خاکستری
چند نقطه خاکستری در تقاطع خطوط سفید می بینید؟
خطای دید اندازه دایره ها
آیا دایره های نارنجی که در تصویر زیر مشاهده می کنید هم اندازه اند؟
عکس خطای دید چهره آبراهام لینکلن
تصویر زیر عکس آبراهام لینکلن می باشد اما سوال اینجاست که آیا چهره آبراهام لینکلن طبیعی به نظر می رسد؟
نقاشی ترکیبی
می توانید نوزاد را در این تصویر ببینید؟
پاسخ معماها
اکنون پاسخ های خود را با آنچه در زیر آمده مقایسه کنید، تا متوجه آنچه در مغز شما گذشته و آنچه که در هرکدام از این خطای دید ها تجربه کرده اید بشوید.
۱– اثر بازولد (Bazold effect)
اثر بازولد نوعی توهم دیداری است. یک استاد آلمانی هواشناسی به نام Wilhelm von Bezold کشف کرد که یک رنگ با توجه به رنگ های دیگری که در مجاورت آن قرار دارد ممکن است متفاوت به نظر برسد. در نتیجه در این خطای دید مربع های کوچکی که در مربع های زرد و آبی قرار دارند، رنگ یکسانی دارند. اما به دلیل اینکه رنگ مربع های بزرگتر به روی مربع های کوچک تر تاثیر میگذارد متفاوت به نظر می رسند.
۲– خطای دید دیوار کافه
این پدیده توسط ریچار گریگوری (Richard Gregory) کشف شد. به گفته وی این اثر توسط یکی از اعضای آزمایشگاهش به نام استیو سیمپسون (Steve Simpson) در کاشی دیوار یک کافه در پایین تپه سنت مایکل در بریستول مشاهده شد.
گرچه به نظر می رسد که خطوط افقی، مورب هستند، اما واقعیت این است که این خطوط مستقیم می باشند.این اثر یک خطای دید هندسی بصری است که در آن خطوط به طور موازی و مساوی تقسیم شده اند، و به دلیل الگوی زیگزاگ قرار گرفتن مربع های سیاه و سفید درک افقی بودن خطوط مختل می شود و شیب دار به نظر می رسند. زیرا مغز ما هنگام تفسیر این پدیده تمایل به پخش مناطق تیره در مناطق روشن دارد.
۳– حرکت غیر واقعی
اصطلاح حرکت غیرواقعی (illusory motion) که با عنوان توهم حرکت (motion illusion) نیز شناخته می شود، یک خطای دید است که در آن با وجود این که دایره ها ساکن هستند اما به نظر می رسد که در حال حرکت اند. در ایجاد این اثر کنتراست رنگهای موجود و محل قرارگیری اشکال موثر می باشند.
حرکت ظاهری (apparent motion) متداول ترین نوع حرکت غیرواقعی است و هنگامی که تصاویر به ردیف پشت سر هم با یک سرعت مشخص مانند یک فیلم نمایش داده شوند، حس می شود.
۴– پای فیل
چند ثانیه به تصویر خیره شوید، خواهید دید که تشخیص تعداد پاهای این فیل غیرممکن است. در واقع این خطای دید به دلیل دستکاری تصاویری از فرضیات طبیعی ما از دنیا صورت می گیرد.
5- خطای دید مربع های غیر همرنگ
مربع پایینی روشن تر به نظر می رسد. این طور نیست؟ با کمک دست، خط افقی که میان دو مربع وجود دارد را بپوشانید تا ببینید که هردو یک رنگ را دارند.
۶– خطای دید مولر لایر
این خطای دید جزو خطاهای ادراکی به حساب می آید و به این دلیل مولرلایر نام گرفته که مبدع آن یک جامعه شناس آلمانی، به همین نام بوده است (Franz Carl Müller-Lyer). وی این سنجش خطای دید را در سال ۱۸۸۹ ابداع کرد که البته به آن خطای درازا هم گفته می شود. این نوع خطای دید انواع مختلفی دارد که رایج ترین آن همان تصویری است که در سوال آمده.
اگر چه خط پایینی بلندتر به نظر می آید اما هر دو خط افقی دارای طول یکسان هستند. باور ندارید ؟ به تصویر پایین نگاه کنید.
همان طور که می دانید زاویه دید با فاصله کوچک تر می شود بنابراین مغز به طور اتوماتیک حس می کند اشیاء دورتر بزرگ تر هستند. مثلاً خطای مولر لایر، به نقاشی هایی تشبیه شده اند که چشم انداز داخلی و خارجی ساختمان ها در آن ها گنجانده می شود. در این گونه تصاویر ناظر گوشه ی داخلی را دورتر از گوشه خارجی ادراک می کند. همین امر به طور خودکار، تصحیح ثبات اندازه را به راه می اندازد و در نتیجه، باعث می شود آن مؤلفه از شکل، بلندتر از تصویر شبکیه ای آن به نظر برسد و از این رو، بلندتر از خط دیگر دیده می شود.
۷– خطای دید هرمان گرید
آیا موفق به شمردن نقاط خاکستری شدید ؟ بر خلاف چیزی که مغزتان به شما نشان می دهد هیچ نقطه ی خاکستری رنگی در این تصویر وجود ندارد! در این خطای دید لکه های خاکستری رنگ سایه مانندی را در تقاطع چهار خانه های سفید رنگ مشاهده می کنید، اما در واقع شما نقاطی سفید را می بینید که در دید شما به سرعت تیره می شوند و به محض اینکه روی آن ها تمرکز کنید بقیه ی نقاط تیره می شوند. تا کنون دلیل های بسیاری برای این پدیده آورده شده اما هیچ کدام قانع کننده نیست. فقط می توان به فریب خوردن مغز بسنده کرد! این خطای دید را می توان در پرچم کرن نیز مشاهده کرد.
۸– خطای دید ابینگهاوس
خطای دید ابینگهاوس یا دایره تیچنر یکی از مشهورترین خطاهای دید است که مربوط به تخمین اندازه نسبی و ظاهری اشکال می باشد. این خطای دید توسط روانشناس آلمانی هرمان ابینگهاوس کشف شده است. به تصویر زیر نگاه کنید. هر دو دایره نارنجی هم اندازه هستند، اما به طور حتم شما دایره ای که در بین دایره های بزرگ تر محصور است را کوچک تر از دیگری دیدید. دلیل اصلی این پدیده فاصله و اندازه دایره های دور دو دایره نارنجی مرکزی است.
۹– آبراهام لینکلن
پاسخ شما به سوال مثبت بود ؟ اگر فکر می کنید که صورت آبراهام لینکلن طبیعی است، کافی است تصویرش را برعکس کنید تا متوجه واقعیت شوید.
به نظر نمیرسد که چشم هایش طبیعی باشند! برخی نورون ها در مغز به پردازش چهره ها اختصاص داده شده اند. چهره ها معمولا به صورت عمودی و درست دیده می شوند. هنگامی که یک چهره را وارونه ببینیم مغز دیگر آن را به عنوان یک چهره پردازش نمی کند بلکه به عنوان یک شکل آن را بررسی خواهد کرد. نورون ها چهره ها را تخصصی تر از اشیاء بررسی میکنند، در نتیجه مغز ما غیرعادی بودن این چهره را تشخیص نمی دهد. این موضوع توضیح می دهد که چرا در حالتی که چهره وارونه است، متوجه چشم های عجیب نمی شویم.
۱۰– تصویر نوزاد
تصویری که در سوال آمده یک مثال جالب از یکی از انواع خطای دید است. محیط مرئی گمراه کننده! بار دیگر به تصویر دقت کنید، سر نوزاد را در سمت چپ و پاهایش را در مقابل تنه درخت در سمت راست می توانید مشاهده کنید.
سخن پایانی
امیدوارم که این پرسش و پاسخ های خطای دید برای شما جالب بوده باشد و حقایق شگفت انگیزی در باره مغز خود یاد گرفته باشید.
