قرآن کلام خدا و کتاب آسمانی مسلمانان است که به وسیله جبرئیل به حضرت محمد(ص)، وحی شد. مسلمانان محتوا و الفاظ قرآن را نازل‌شده از سوی خداوند می‌دانند؛ همچنین معتقدند قرآن، معجزه و نشانه پیامبری حضرت محمد(ص) و آخرین کتاب آسمانی است. این کتاب بر معجزه‌بودن خود تأکید کرده و دلیل اعجازش را آن دانسته است که کسی نمی‌تواند مانندی برای آن بیاورد.
نخستین آیات قرآن ابتدا در غار حراء، واقع در کوه نور به پیامبر اسلام، وحی شد. دیدگاه مشهور این است که آیات آن، هم از طریق فرشته وحی و هم بدون واسطه و به صورت مستقیم، بر پیامبر نازل می‌شده است. به باور بیشتر مسلمانان، نزول قرآن به صورت تدریجی صورت گرفته است؛ اما برخی بر این باورند که علاوه بر نزول تدریجی آیات، آنچه قرار بوده است در یک سال بر پیامبر(ص) نازل شود، در شب قدر هم یک‌جا بر او نازل می‌شده است.
آیات قرآن در زمان پیامبر(ص) به صورت پراکنده بر روی پوست حیوانات، چوب درخت خرما، کاغذ و پارچه نوشته می‌‌شد. پس از رحلت پیامبر(ص)، آیات و سوره‌های قرآن توسط اصحاب جمع‌آوری شد؛ اما نسخه‌های بسیاری تدوین شد که در ترتیب سوره‌ها و قرائت، با هم متفاوت بودند. به دستور عثمان نسخه واحدی از قرآن تهیه شد و دیگر نسخه‌های موجود را از بین بردند. شیعیان به پیروی از امامان خود، این نسخه را درست و کامل می‌دانند.
قرآن، فرقان، الکتاب و مُصحَف از مشهورترین نام‌های قرآن است. قرآن 114 سوره و بیش از 6000 آیه دارد و به 30 جزء و 120 حزب تقسیم شده است. در قرآن، از موضوعاتی چون توحید، معاد، غزوات پیامبر اسلام(ص)، داستان‌های انبیاء، اعمال شرعی دین اسلام، فضایل و رذایل اخلاقی و مبارزه با شرک و نفاق، سخن به میان آمده است.
...
کُلُّ الطَّعَامِ کَانَ حِلًّا لِبَنِی إِسْرَائِیلَ إِلَّا مَا حَرَّمَ إِسْرَائِیلُ عَلَىٰ نَفْسِهِ مِنْ قَبْلِ أَنْ تُنَزَّلَ التَّوْرَاهُ ۗ قُلْ فَأْتُوا بِالتَّوْرَاهِ فَاتْلُوهَا إِنْ کُنْتُمْ صَادِقِینَ ﴿93﴾ فَمَنِ افْتَرَىٰ عَلَى اللَّهِ الْکَذِبَ مِنْ بَعْدِ ذَٰلِکَ فَأُولَٰئِکَ هُمُ الظَّالِمُونَ ﴿94﴾ قُلْ صَدَقَ اللَّهُ ۗ فَاتَّبِعُوا مِلَّهَ إِبْرَاهِیمَ حَنِیفًا وَمَا کَانَ مِنَ الْمُشْرِکِینَ ﴿95﴾ إِنَّ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَکَّهَ مُبَارَکًا وَهُدًى لِلْعَالَمِینَ ﴿96﴾ فِیهِ آیَاتٌ بَیِّنَاتٌ مَقَامُ إِبْرَاهِیمَ ۖ وَمَنْ دَخَلَهُ کَانَ آمِنًا ۗ وَلِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَیْهِ سَبِیلًا ۚ وَمَنْ کَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِیٌّ عَنِ الْعَالَمِینَ ﴿97﴾ قُلْ یَا أَهْلَ الْکِتَابِ لِمَ تَکْفُرُونَ بِآیَاتِ اللَّهِ وَاللَّهُ شَهِیدٌ عَلَىٰ مَا تَعْمَلُونَ ﴿98﴾ قُلْ یَا أَهْلَ الْکِتَابِ لِمَ تَصُدُّونَ عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ مَنْ آمَنَ تَبْغُونَهَا عِوَجًا وَأَنْتُمْ شُهَدَاءُ ۗ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ ﴿99﴾ یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنْ تُطِیعُوا فَرِیقًا مِنَ الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتَابَ یَرُدُّوکُمْ بَعْدَ إِیمَانِکُمْ کَافِرِینَ ﴿100﴾
وَکَیْفَ تَکْفُرُونَ وَأَنْتُمْ تُتْلَىٰ عَلَیْکُمْ آیَاتُ اللَّهِ وَفِیکُمْ رَسُولُهُ ۗ وَمَنْ یَعْتَصِمْ بِاللَّهِ فَقَدْ هُدِیَ إِلَىٰ صِرَاطٍ مُسْتَقِیمٍ ﴿101﴾ یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقَاتِهِ وَلَا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَأَنْتُمْ مُسْلِمُونَ ﴿102﴾ وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعًا وَلَا تَفَرَّقُوا ۚ وَاذْکُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ إِذْ کُنْتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِکُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا وَکُنْتُمْ عَلَىٰ شَفَا حُفْرَهٍ مِنَ النَّارِ فَأَنْقَذَکُمْ مِنْهَا ۗ کَذَٰلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمْ آیَاتِهِ لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ ﴿103﴾ وَلْتَکُنْ مِنْکُمْ أُمَّهٌ یَدْعُونَ إِلَى الْخَیْرِ وَیَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ ۚ وَأُولَٰئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ﴿104﴾ وَلَا تَکُونُوا کَالَّذِینَ تَفَرَّقُوا وَاخْتَلَفُوا مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَهُمُ الْبَیِّنَاتُ ۚ وَأُولَٰئِکَ لَهُمْ عَذَابٌ عَظِیمٌ ﴿105﴾ یَوْمَ تَبْیَضُّ وُجُوهٌ وَتَسْوَدُّ وُجُوهٌ ۚ فَأَمَّا الَّذِینَ اسْوَدَّتْ وُجُوهُهُمْ أَکَفَرْتُمْ بَعْدَ إِیمَانِکُمْ فَذُوقُوا الْعَذَابَ بِمَا کُنْتُمْ تَکْفُرُونَ ﴿106﴾ وَأَمَّا الَّذِینَ ابْیَضَّتْ وُجُوهُهُمْ فَفِی رَحْمَهِ اللَّهِ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ ﴿107﴾ تِلْکَ آیَاتُ اللَّهِ نَتْلُوهَا عَلَیْکَ بِالْحَقِّ ۗ وَمَا اللَّهُ یُرِیدُ ظُلْمًا لِلْعَالَمِینَ ﴿108﴾
وَلِلَّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ ۚ وَإِلَى اللَّهِ تُرْجَعُ الْأُمُورُ ﴿109﴾ کُنْتُمْ خَیْرَ أُمَّهٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَتَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَتُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ ۗ وَلَوْ آمَنَ أَهْلُ الْکِتَابِ لَکَانَ خَیْرًا لَهُمْ ۚ مِنْهُمُ الْمُؤْمِنُونَ وَأَکْثَرُهُمُ الْفَاسِقُونَ ﴿110﴾ لَنْ یَضُرُّوکُمْ إِلَّا أَذًى ۖ وَإِنْ یُقَاتِلُوکُمْ یُوَلُّوکُمُ الْأَدْبَارَ ثُمَّ لَا یُنْصَرُونَ ﴿111﴾ ضُرِبَتْ عَلَیْهِمُ الذِّلَّهُ أَیْنَ مَا ثُقِفُوا إِلَّا بِحَبْلٍ مِنَ اللَّهِ وَحَبْلٍ مِنَ النَّاسِ وَبَاءُوا بِغَضَبٍ مِنَ اللَّهِ وَضُرِبَتْ عَلَیْهِمُ الْمَسْکَنَهُ ۚ ذَٰلِکَ بِأَنَّهُمْ کَانُوا یَکْفُرُونَ بِآیَاتِ اللَّهِ وَیَقْتُلُونَ الْأَنْبِیَاءَ بِغَیْرِ حَقٍّ ۚ ذَٰلِکَ بِمَا عَصَوْا وَکَانُوا یَعْتَدُونَ ﴿112﴾ لَیْسُوا سَوَاءً ۗ مِنْ أَهْلِ الْکِتَابِ أُمَّهٌ قَائِمَهٌ یَتْلُونَ آیَاتِ اللَّهِ آنَاءَ اللَّیْلِ وَهُمْ یَسْجُدُونَ ﴿113﴾ یُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ وَیَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَیُسَارِعُونَ فِی الْخَیْرَاتِ وَأُولَٰئِکَ مِنَ الصَّالِحِینَ ﴿114﴾ وَمَا یَفْعَلُوا مِنْ خَیْرٍ فَلَنْ یُکْفَرُوهُ ۗ وَاللَّهُ عَلِیمٌ بِالْمُتَّقِینَ ﴿115﴾
إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا لَنْ تُغْنِیَ عَنْهُمْ أَمْوَالُهُمْ وَلَا أَوْلَادُهُمْ مِنَ اللَّهِ شَیْئًا ۖ وَأُولَٰئِکَ أَصْحَابُ النَّارِ ۚ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ ﴿116﴾ مَثَلُ مَا یُنْفِقُونَ فِی هَٰذِهِ الْحَیَاهِ الدُّنْیَا کَمَثَلِ رِیحٍ فِیهَا صِرٌّ أَصَابَتْ حَرْثَ قَوْمٍ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ فَأَهْلَکَتْهُ ۚ وَمَا ظَلَمَهُمُ اللَّهُ وَلَٰکِنْ أَنْفُسَهُمْ یَظْلِمُونَ ﴿117﴾ یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا بِطَانَهً مِنْ دُونِکُمْ لَا یَأْلُونَکُمْ خَبَالًا وَدُّوا مَا عَنِتُّمْ قَدْ بَدَتِ الْبَغْضَاءُ مِنْ أَفْوَاهِهِمْ وَمَا تُخْفِی صُدُورُهُمْ أَکْبَرُ ۚ قَدْ بَیَّنَّا لَکُمُ الْآیَاتِ ۖ إِنْ کُنْتُمْ تَعْقِلُونَ ﴿118﴾ هَا أَنْتُمْ أُولَاءِ تُحِبُّونَهُمْ وَلَا یُحِبُّونَکُمْ وَتُؤْمِنُونَ بِالْکِتَابِ کُلِّهِ وَإِذَا لَقُوکُمْ قَالُوا آمَنَّا وَإِذَا خَلَوْا عَضُّوا عَلَیْکُمُ الْأَنَامِلَ مِنَ الْغَیْظِ ۚ قُلْ مُوتُوا بِغَیْظِکُمْ ۗ إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ ﴿119﴾ إِنْ تَمْسَسْکُمْ حَسَنَهٌ تَسُؤْهُمْ وَإِنْ تُصِبْکُمْ سَیِّئَهٌ یَفْرَحُوا بِهَا ۖ وَإِنْ تَصْبِرُوا وَتَتَّقُوا لَا یَضُرُّکُمْ کَیْدُهُمْ شَیْئًا ۗ إِنَّ اللَّهَ بِمَا یَعْمَلُونَ مُحِیطٌ ﴿120﴾ وَإِذْ غَدَوْتَ مِنْ أَهْلِکَ تُبَوِّئُ الْمُؤْمِنِینَ مَقَاعِدَ لِلْقِتَالِ ۗ وَاللَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ ﴿121﴾
إِذْ هَمَّتْ طَائِفَتَانِ مِنْکُمْ أَنْ تَفْشَلَا وَاللَّهُ وَلِیُّهُمَا ۗ وَعَلَى اللَّهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُؤْمِنُونَ ﴿122﴾ وَلَقَدْ نَصَرَکُمُ اللَّهُ بِبَدْرٍ وَأَنْتُمْ أَذِلَّهٌ ۖ فَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ ﴿123﴾ إِذْ تَقُولُ لِلْمُؤْمِنِینَ أَلَنْ یَکْفِیَکُمْ أَنْ یُمِدَّکُمْ رَبُّکُمْ بِثَلَاثَهِ آلَافٍ مِنَ الْمَلَائِکَهِ مُنْزَلِینَ ﴿124﴾ بَلَىٰ ۚ إِنْ تَصْبِرُوا وَتَتَّقُوا وَیَأْتُوکُمْ مِنْ فَوْرِهِمْ هَٰذَا یُمْدِدْکُمْ رَبُّکُمْ بِخَمْسَهِ آلَافٍ مِنَ الْمَلَائِکَهِ مُسَوِّمِینَ ﴿125﴾ وَمَا جَعَلَهُ اللَّهُ إِلَّا بُشْرَىٰ لَکُمْ وَلِتَطْمَئِنَّ قُلُوبُکُمْ بِهِ ۗ وَمَا النَّصْرُ إِلَّا مِنْ عِنْدِ اللَّهِ الْعَزِیزِ الْحَکِیمِ ﴿126﴾ لِیَقْطَعَ طَرَفًا مِنَ الَّذِینَ کَفَرُوا أَوْ یَکْبِتَهُمْ فَیَنْقَلِبُوا خَائِبِینَ ﴿127﴾ لَیْسَ لَکَ مِنَ الْأَمْرِ شَیْءٌ أَوْ یَتُوبَ عَلَیْهِمْ أَوْ یُعَذِّبَهُمْ فَإِنَّهُمْ ظَالِمُونَ ﴿128﴾ وَلِلَّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ ۚ یَغْفِرُ لِمَنْ یَشَاءُ وَیُعَذِّبُ مَنْ یَشَاءُ ۚ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ ﴿129﴾ یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَأْکُلُوا الرِّبَا أَضْعَافًا مُضَاعَفَهً ۖ وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ ﴿130﴾ وَاتَّقُوا النَّارَ الَّتِی أُعِدَّتْ لِلْکَافِرِینَ ﴿131﴾ وَأَطِیعُوا اللَّهَ وَالرَّسُولَ لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ ﴿132﴾
همۀ خوراکی‌ها پیش از آن‌که تورات نازل شود برای بنی‌اسرائیل حلال بود جز آنچه اسرائیل، بر خود حرام کرد [؛ بنابراین آنچه در تورات حرام شده به کیفر گناهان بنی‌اسرائیل است، و ربطی به آیین ابراهیم ندارد]، بگو: اگر راستگو هستید [و حقیقت غیر از این است که بیان شد،] تورات را [که پنهان کرده‌اید] بیاورید و آن را بخوانید [تا روشن شود که در نسبت‌دادنِ حرام‌های تورات به آیین ابراهیم و یعقوب دروغ می‌بندید] (93) پس کسانی که بعد از این [مطالبِ واضح]، بر خداوند دروغ ببندند [و بگویند آنچه از خوراکی‌ها در تورات حرام شده از شریعت ابراهیم به ما رسیده، و ابطال آن محال است]، یقیناً ستمکار [به معارف الهی]اند (94) [ای پیامبر! به یهودیان] بگو: خداوند راست گفت [که خوراکی‌های مورد ادعای شما در آیین ابراهیم حرام نبوده است]، پس [در حلال‌بودن آن‌ها] از آیین ابراهیمِ یکتاپرست پیروی کنید که او از مشرکان نبود (95) همانا نخستین خانه‌ای که برای [نیایش و عبادتِ] مردم نهاده شد همان است که در مکه پُربرکت قرار دارد، و وسیلۀ هدایت برای جهانیان است (96) در آن نشانه‌های روشن [از ربوبیت و رحمت خدا،] و [از جمله] مقام ابراهیم است و هرکه وارد آن شود در امان است، خداوند را بر عهدۀ مردم حقی لازم است که [برای ادای مناسک حج] آهنگ آن خانه کنند، [البته وجوب آن برای] کسانی [است] که [با برخورداری از سلامت جسمی و توان‌مندی مالی] بتوانند به‌سوی آن راه یابند، و هرکس منکر [وجوب آن] شود [و از فرمان خدا در مورد این تکلیفِ لازم روی برتابد به خداوند زیان نمی‌رساند؛ زیرا] خداوند از جهانیان [و اعمال نیک آنان] بی‌نیاز است (97) بگو: ای اهل کتاب! چرا منکر آیات خدا هستید درصورتی‌که خداوند به آنچه انجام می‌دهید گواه است؟ (98) بگو: ای اهل کتاب! چرا مؤمنان را از راه خدا بازمی‌دارید درحالی‌که [با وسوسه‌اندازی،] خواهان کج نشان‌دادنِ آن هستید؟ ضمن این‌که شما [مستقیم‌بودن و حقانیتِ آن را] می‌دانید، خداوند از آنچه انجام می‌دهید بی‌خبر نیست (99) ای مؤمنان! اگر از گروهی از اهل کتاب، [که یهودیانِ معاند و نصرانی‌های کج‌اندیش‌اند] اطاعت کنید شما را پس از ایمانتان، به کفر بازمی‌گردانند (100)
چگونه کفر می‌ورزید درحالی‌که آیات [کتاب] خداوند بر شما خوانده می‌شود و پیامبرِ او در بین شماست؟! هرکس به خدا پناه جوید قطعاً به راه مستقیم هدایت شده است (101) ای مؤمنان! از خداوند به‌گونه‌ای که شایستۀ اوست [اطاعت کرده، و از محرّماتش] بپرهیزید، و نمیرید مگر درحالی‌که تسلیم [او] باشید (102) و همگی به ریسمان خدا [قرآن و اهل‌بیت علیهم‌السلام] چنگ زنید، و پراکنده [و گروه‌گروه] نشوید، و نعمت خدا را بر خود یاد کرده [قلباً مورد توجه قرار دهید]؛ آن‌گاه که [پیش از بعثت پیامبر] با یکدیگر دشمن بودید، پس میان دل‌های شما پیوند برقرار کرد، در نتیجه به سبب رحمت او با هم برادر شدید، و بر لب گودالی از آتش بودید ولی شما را از آن نجات داد، خداوند این‌گونه، نشانه‌های [لطف و رحمت] خود را برای شما توضیح می‌دهد تا هدایت شوید (103) باید از شما گروهی باشند که همۀ مردم را به خیر [یعنی عقاید پاک، اندیشه‌های درست، اعمال شایسته، اخلاق حسنه] دعوت کنند، و از همۀ زشتی‌هاو منکرات بازدارند، این گروه [بر همۀ موانعِ راه سعادت] پیروزند (104) [شما ای مؤمنان!] مانند کسانی نباشید که پس از آن‌که دلایل روشن برای آنان آمد [و حجت خدا بر آنان تمام شد] پراکنده [و گروه‌گروه] شدند، و [در امر دین و احکام حق] اختلاف پیدا کردند، برای آنان [به سبب تفرقه و اختلاف] عذابی بزرگ است (105) [به یاد آرید] روزی [را] که چهره‌هایی سپید، و چهره‌هایی سیاه شود، اما به کسانی که دچار روسیاهی‌اند [گویند:] آیا پس از ایمانتان کافر شدید؟! پس به کیفر آن‌که همواره [حقایق الهی را] منکر می‌شدید [این] عذاب را بچشید (106) اما کسانی که [آراسته به] روسپید[ی] هستند در رحمت خدایند و در آن جاودانه‌اند (107) این‌ها [که سرگذشت اهل کتاب، مژده‌ها، بیم‌ها، و امور مربوط به مؤمنان و مسائل آخرت است] آیات خداست که آن را به راستی و درستی بر تو می‌خوانیم، خداوند آهنگ هیچ ستمی را بر جهانیان ندارد [؛ زیرا قانون پاداش و کیفرِ حق عادلانه است] (108)
آنچه در آسمان‌ها و زمین است فقط در سیطرۀ مالکیت و فرمانروایی خداست، و همۀ امور به‌سوی او بازگردانده می‌شود (109) بهترین امتی که به سود همۀ جوامع انسانی [و در جهت همه‌گونه خدمتی به آنان] پدیدار شده شمایید؛ زیرا [دیگران را] به کارهای پسندیده وامی‌دارید، و از همۀ کارهای ناپسند بازمی‌دارید، و [از روی تحقیق و با تکیه بر معرفت و اخلاص] به خداوند ایمان دارید، اگر اهل کتاب [به اسلام] مؤمن می‌شدند قطعاً برای آنان بهتر بود، [تنها] اندکی از آنان مؤمن [به اسلام،] و بیشترشان منحرف و نافرمانند (110) [تبهکاران از اهل کتاب] هرگز به شما جز آزاری اندک نمی‌رسانند، و اگر با شما بجنگند [با شکستی مفتضحانه] به شما پشت کرده [فرار می‌کنند]، و پس از آن [شکست، از طرف دیگران] یاری نمی‌شوند (111) هر زمان و هرکجا یافت شوند خواری و ذلّتِ [فراگیری] بر آنان قرار داده شده، مگر [آن‌که] به پیوند با خداوند و پیوند با مردم [مؤمن تمسک جویند]، و به خشم خداوند [که مستحق آن بودند] دچار شدند، و مسکنتِ [فراگیری] بر آنان مقرر شد، این [خواری و خشم خدا و مسکنت] بدان علت بود که آنان همواره منکر آیات خدا می‌شدند، و ظالمانه پیامبران را می‌کشتند، سبب [این جنایاتشان] این بود که [از دستورهای من] سرپیچی داشتند، و پیوسته [از حدود حق] تجاوز می‌کردند (112) [همۀ اهل کتاب در حالات باطنی و اعمال و اخلاق] یکسان نیستند، گروهی از آنان [که به اسلام گرویده‌اند] قیام [به طاعت و عبادت حق] دارند، آیات خدا را در ساعاتی از شب [با دقت در محتوای آن و به قصد عمل] می‌خوانند، و [فروتنانه در پیشگاه خداوند] سجده می‌کنند (113) [با تکیه به قرآن و نبوتِ پیامبر] به خداوند و روز قیامت مؤمن هستند، و [مردم را] به کارهای شایسته دعوت می‌کنند و از اعمال زشت بازمی‌دارند و به کارهای خیر می‌شتابند، اینان از شایستگان هستند (114) هر کار خیری انجام دهند هرگز [دربارۀ آن] مورد ناسپاسی قرار نخواهند گرفت، خداوند به آنان‌که [اطاعت کرده و از محرّمات] پرهیز داشتند داناست (115)
بی‌تردید هرگز اموال و فرزندان کافران چیزی از [عذاب] خدا را از آنان برطرف نخواهد کرد، آنان اهل آتشند و در آن جاودانه‌اند (116) داستان آنچه [کافران] در این زندگی دنیا [بر پایۀ هوا و هوس و اهداف شیطانی خود] انفاق می‌کنند، مانند بادی آمیخته با سرمایی سخت است که به کشتزارِ قومی که به خود ستم کرده‌اند برسد و آن را از بیخ‌وبُن نابود کند، خداوند به آنان ستم نکرده ولی آنان همواره به خود ستم می‌ورزند (117) ای مؤمنان! از غیر خودتان [که حقیقتاً شیطان مجسم هستند] برای خود مَحرمِ راز انتخاب نکنید، [بیگانگان] از هیچ توطئه و فتنه‌ای دربارۀ شما کوتاهی نمی‌کنند، گرفتاری و زیانِ شما را دوست دارند، یقیناً دشمنی [با اسلام و مؤمنان] از لابه‌لای سخنانشان پیداست، و آنچه در درونشان [از کینه و نفرت] پنهان می‌دارند بزرگ‌تر است، ما نشانه‌ها[ی دشمنی و آلودگی ظاهر و باطنشان] را اگر اندیشه کنید برای شما روشن ساختیم (118) آگاه باشید! این شما هستید که [به عللی چون همسایگی، خویشاوندی و هموطن‌بودن] آنان را دوست دارید، و آنان یقیناً شما را دوست ندارند، شما به همۀ کتاب‌های آسمانی مؤمن هستید، [ولی آنان منکر قرآن می‌باشند،] چون با شما دیدار کنند [به قصد فریب شما] می‌گویند: به اسلام ایمان آوردیم. و هنگامی که [در پنهان با یکدیگر] به خلوت نشینند از شدت خشمی که [بر شما] دارند سر انگشتان خود را بر ضد شما می‌گزند، بگو: به خشمتان بمیرید! یقیناً خداوند به اسرار و نیات باطن‌ها آگاه است (119) اگر به شما خیری [چون پیروزی و غنیمت] رسد آنان را بدحال و افسرده می‌کند، و اگر شرّی [چون حادثه‌ای ناگوار، زیان و ضرر مالی] برای شما پیش آید به سبب آن خوش‌حال می‌شوند، اگر شکیبایی ورزید و [از خداوند اطاعت کرده، از محرّماتش] بپرهیزید نیرنگشان هیچ زیانی به شما نمی‌رساند، بی‌تردید خداوند به آنچه انجام می‌دهند احاطه دارد (120) [به یاد آر] زمانی که صبحگاهان برای آن‌که مؤمنان را در جهت جنگیدن در سنگرهای نظامی جای دهی، از بین خانواده‌ات بیرون رفتی، خداوند شنوا[ی گفته‌ها] و دانا[ی به نیت‌ها] است (121)
[به یاد آرید] هنگامی که دو گروه از شما تصمیم گرفتند سستی کنند [و از رفتن به میدان جنگ بازایستند]، خداوند یاورشان بود [که از این قصدِ شیطانی بازشان داشت]، مؤمنان باید در همۀ امور بر خدا توکل کنند (122) مسلّماً خداوند در جنگ بَدر شما را یاری داد درحالی‌که [در برابر دشمن به سبب نفرات اندک و سازوبرگِ نظامی مختصر] ناتوان بودید، پس برای این‌که [نعمت پیروزی را] سپاس‌گزاری کنید از خداوند [اطاعت کرده، از محرّماتش] بپرهیزید (123) در آن زمان به مؤمنان می‌گفتی: آیا برای شما کافی نیست که پروردگارتان با سه هزار فرشتۀ نازل‌شده شما را یاری دهد؟ [پس ترس و دلهره از دشمن چرا؟!] (124) آری، اگر [امروز هم] صبر و استقامت کنید و [از خداوند اطاعت کرده، از مخالفت با او] بپرهیزید، چنانچه دشمنان سریعاً با جوش‌و‌خروش بر شما بتازند پروردگارتان با پنج هزار فرشتۀ نشاندار شما را یاری خواهد داد (125) خداوند، این [وعدۀ یاری] را جز مژده‌ای برای [تقویت روحیۀ] شما و به‌خاطر این‌که دل‌هایتان به سبب آن [از دغدغه و اضطراب] آرامش بگیرد قرار نداد، و یاری‌دادن جز از سوی خداوند توانای شکست‌ناپذیر و حکیم نیست (126) [یاری خداوند برای این بود] تا برخی از کافران را نابود کند یا خوارشان سازد، و نا امید [از عرصۀ جنگ] بازگردند (127) زمامِ چیزی از امور [مشرکان و مسلمانانِ فراری از جنگ] در اختیار تو نیست، یا [خداوند] توبۀ آنان را [به شرط آن‌که توبۀ واقعی کنند] می‌پذیرد، یا [در صورت عدم توبه] عذابشان می‌کند؛ زیرا آنان [با این بازیگری‌هایی که با اسلام و اهل ایمان دارند] ستمکارند (128) آنچه در آسمان‌ها و زمین است فقط در سیطرۀ مالکیت و فرمانروایی خداست، فقط اوست که هرکه را بخواهد می‌آمرزد، و هرکه را بخواهد عذاب می‌کند، خداوند بسیار آمرزنده و مهربان است، [پس شخص توبه‌کننده، لایقِ آمرزش اوست] (129) ای مؤمنان! رِبا را به چندین برابر سود روی سود نخورید، [و با این کارِ زشت خانواده‌ها را از هستی ساقط نکنید!] خدا را [اطاعت کنید و از محرّماتش به‌ویژه سود نامشروعِ رِبا] بپرهیزید تا [بر موانع راه سعادت] پیروز شوید (130) و از آتشی که برای منکرانِ [خدا و احکامش] آماده شده خود را حفظ کنید! (131) و از خداوند و پیامبر اطاعت کنید تا مورد رحمت قرار گیرید (132)
در هنگام خواندن آیه 110 سوره ی آل عمران از حزب سیزدهم قرآن کریم می خوانیم که می فرماید:
« کُنْتُمْ خَیْرَ اءُمَّهٍ اءُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَاءْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَتَنْهَوْنَعَنِ الْمُنْکَرِ وَتُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَلَوْ ءَامَنَ اءَهْلُ الْکِتَبِ لَکَانَ خَیْراً لَّهُم مِّنْهُمُ الْمُؤْمِنُونَ وَاءَکْثَرُهُمُ الْفَسِقُونَ »
ترجمه :
شما بهترین امّتى هستید که براى مردم ظاهر (وگزیده ) شده اید. به خوبى ها فرمان مى دهید و از بدى ها و زشتى ها، نهى مى کنید و به خدا ایمان دارید. و اگر اهل کتاب (نیز به چنین آئین درخشانى) ایمان آورده بودند، قطعا برایشان بهتر بود. برخى از آنان مؤ منند، ولى بیشترشان فاسق اند.
نکته ها
O در آیه ى 104 همین سوره ، مرحله ى خاصّى از امر به معروف و نهى از منکر که توسط گروه ویژه و رسمى صورت مى گرفت ، بیان شد. در این آیه به مرحله عمومى که یک وظیفه همگانى است اشاره مى شود.
پیام ها
1- بهترین امّت بودن با شعار نیست ، با ایمان و امر به معروف و نهى از منکر است . (کنتم خیر امّه ... تاءمرون ...)
2- در امّتِ ساکت و ترسو خیرى نیست . (خیر امّه ... تاءمرون ... تنهون )
3- امر به معروف و نهى از منکر به قدرى مهم است که انجام آن معیار امتیاز امّت هاست . (کنتم خیر امّه )
4- امر به معروف و نهى از منکر، در صورتى محقّق مى شود که مسلمانان به شکل یک امّت باشند، یعنى حاکمیّت داشته باشند. (کنتم خیر امّه )
5- مسلمانان مسئول اصلاح تمام جوامع بشرى هستند. (اُخرجت للنّاس )
6- سفارش به خوبى ها بدون مبارزه با فساد، کم نتیجه است . (تاءمرون بالمعروف و تنهون عن المنکر)
7- هر یک از افراد امّت باید امر به معروف ونهى از منکر کند. (یک دختر 9 ساله نیز حقّ امر به معروف ونهى از منکر رئیس جمهور را دارد) (تاءمرون ... تنهون )
8- در امر به معروف ، سنّ، منطقه ، نژاد، سواد و موقعیّت اقتصادى و اجتماعى نقشى ندارد. (خیر امّه ... تاءمرون ... تنهون )
9- مسلمان باید از موضع قدرت امر و نهى کند، نه از روى خواهش و التماس . (تاءمرون )
10- امر به معروف ، مقدّم بر نهى از منکر است . (تاءمرون ... تنهون )
11- امر ونهیى مى تواند مؤ ثّر باشد که از ایمان مایه گرفته باشد. (تاءمرون ، تنهون ، تؤ منون )
12- خداوند اهل کتاب را به اسلام دعوت مى کند. (و لو آمن اهل الکتاب )
13- اسلام ، ناسخ تمام ادیان است . (ولو آمن اهل الکتاب )
14- انسان ، در انتخاب راه آزاد است . (منهم المؤ منون و اکثرهم الفاسقون )
منبع: تفسیر نور / حجه الاسلام محسن قرائتى / تفسیر ذیل آیه 17 سوره آل عمران
نسخه خطی ایالت «بادن وورتمبرگ» آلمان
نسخه خطی «اندلسی» قرآن در تایلند
نسخه خطی قرآن «مسجد جامع» یمن
نسخه خطی دانشگاه بیرمنگام» انگلیس
