ختم قرآن / تلاوت قرآن کریم؛ حزب 9 – آیات 253 تا 271 سوره بقره + معنی و تفسیر آیات

معنی سوره بقره؛ آیات 253 تا 271

از آن پیامبران بعضی را بر بعضی برتری بخشیدیم، از آنان کسی است که خدا [بی‌واسطه] با او سخن گفت، و بعضی از آنان را به مقام و درجاتی بالا برد، و عیسی‌بن‌مریم را معجزات روشن دادیم، و او را به‌وسیلۀ «روحُ‌القُدُس» توانایی بخشیدیم، و اگر خدا می‌خواست ملت‌هایی که بعد از آنان [در طول قرون و اعصار] وجود داشتند پس از آن‌که معجزات و دلایل روشن برایشان آمد با هم نمی‌جنگیدند، ولی [دربارۀ ایمان و کفر] با هم اختلاف کردند، پس برخی از آنان [با تکیه بر آن دلایلِ روشن] مؤمن شدند و برخی به راه کفر رفتند، [و این اختلاف سبب جنگ شد،] مسلّماً اگر خدا می‌خواست نمی‌جنگیدند، [ولی خدا بر آن نیست که انجام‌دادن یا ترک‌کردنِ کاری را به‌اجبار بر بندگانش تحمیل کند؛] امّا آنچه را می‌خواهد [با حفظ آزادی انسان، از روی حکمت و مصلحت] انجام می‌دهد‌ (253) ای مؤمنان! از آنچه به شما روزی داده‌ایم انفاق کنید، پیش از آن‌که روزی بیاید که در آن نه دادوستدی است، و نه دوستی و نه شفاعتی، و تنها کافران به نعمت‌های خداوند ستمکارند‌ (254) خداوندِ یکتا که جز او هیچ معبودی نیست، زندۀ جاوید و قائم به ذات است، هیچ‌گاه خوابِ سبُک و سنگین او را فرانمی‌گیرد، آنچه در آسمان‌ها و زمین است در سیطرۀ مالکیت و فرمانروایی اوست، چه کسی است که جز به اجازه او در پیشگاهش شفاعت کند؟ خداوند آنچه پیش روی مردم می‌باشد [که مجموع حوادث و جریانات آینده است،] و آنچه پشت سر آنان است [که مجموع اتفاقات گذشته است] می‌داند، و آنان به چیزی از علم او جز آنچه دانستنش را [برای آنان] بخواهد احاطه پیدا نمی‌کنند، کرسی [یعنی علم و حکومت و قدرت] او آسمان‌ها و زمین را فراگرفته، و نگهداری آن‌ها بر او دشوار و خستگی‌آور نیست؛ او بلند‌مرتبه و بزرگ است‌ (255) در دین هیچ اجباری نیست، [بنابراین هرکسی باید با آزادی و اختیار و با به‌کارگیری عقل، دین را انتخاب کند؛ زیرا] راه هدایت از ضلالت [به‌وسیلۀ وحی و پیامبر و امامِ معصوم] روشن و مشخص شده است، پس هرکس به طاغوت [که هر شیطان فریبنده و بت و هر طغیان‌گری] کفر بورزد، و به خدا مؤمن گردد، مسلّماً به محکم‌ترین دستگیره، که گسستنی برای آن نیست چنگ زده و خداوند شنوا و داناست‌ (256)

خداوند سرپرست و یار مؤمنان است، آنان را از تاریکی‌ها [ی جهل و شرک و فرهنگ‌های ضد اسلام] به‌سوی نور [که ایمان، عمل صالح، اخلاق حسنه و خیر دنیا و آخرت است] روانه می‌کند، و کسانی که کافراند سرپرستانِ آنان طاغوت [هر شیطان فریبنده و بت و هر طغیان‌گری است] که آنان را از نور به‌سوی تاریکی‌ها حرکت می‌دهند، آنان اهل آتشند و یقیناً در آن جاودانه‌اند (257) آیا [داستان] آن شخص را ندانستی که چون خداوند او را پادشاهی داد [از روی کبر و غرور] با ابراهیم دربارۀ پروردگارش به گفت‌وگوی نادرست و بی‌دلیل پرداخت؟ [آن گفت‌وگو] هنگامی [بود] که ابراهیم گفت: پروردگارِ من کسی است که حیات می‌دهد و می‌میرانَد. او گفت: من هم حیات می‌دهم و می‌میرانم [و برای مشتبه‌کردنِ مسئله بر مردم، فردی زندانی را آزاد کرد و محکومی را کشت]. ابراهیم [برای بستن راه مغالطه و تزویر بر دشمن، و این‌که کسی فریب آن متکبّر را نخورَد] گفت: بی‌تردید خدا خورشید را از مشرق بر می‌آورَد، تو آن را از مغرب برآور! در نتیجه آن کافر، مبهوت و سردرگم شد، و خدا گروه ستمگر را [به کیفر کبر و لجاجتشان] هدایت نمی‌کند‌ (258) یا [داستان] آن شخص [را ندانستی] که بر قریه‌ای عبور کرد درحالی‌که [دیوارهای آن] بر روی سقف‌هایش فرو ریخته بود، [و اجساد ساکنانش پوسیده و متلاشی به نظر می‌آمد،] گفت: خداوند چگونه اینان را پس از مرگشان زنده می‌کند؟ خداوند او را به مدت صد‌سال میراند، آن‌گاه او را برانگیخت و مورد خطابش قرار داد که: چه اندازه در این حال درنگ کرده‌ای؟ گفت: یک روز یا بخشی از یک روز درنگ داشتم، فرمود: بلکه صد‌سال در این حال بوده‌ای! به خوراکی و نوشیدنی خود بنگر [که پس از گذشت صد‌سال و رفت‌و‌آمدِ فصولِ چهارگانه] تغییری نکرده، و به اُلاغ خود نگاه کن [که جسمش به کلی متلاشی شده است، ما تو را میراندیم و زنده کردیم تا به پاسخ پرسشت برسی، و] برای این‌که تو را دلیلی [از قدرت خود در مورد زنده‌کردنِ مردگان] برای مردم قرار دهیم، اکنون به استخوان‌ها[ی اُلاغ خود] بنگر که چگونه آن‌ها را برمی‌داریم و به هم پیوند می‌دهیم، سپس بر آن‌ها گوشت می‌پوشانیم. چون [کیفیت زنده‌شدنِ مردگان] بر او روشن شد گفت: اکنون یقین کردم که قطعاً خداوند بر هر کاری تواناست‌ (259)

به [یاد آرید] هنگامی که ابراهیم گفت: پروردگارا! به من بنمایان که مردگان را چگونه زنده می‌کنی؟ خداوند فرمود: آیا [به قدرتم در مورد زنده‌کردن مردگان] مؤمن نیستی؟ گفت: چرا، ولی می‌خواهم [با مشاهدۀ کیفیت زنده‌شدن مردگان] دلم آرامش یابد. خداوند خطاب کرد: چهار پرنده بگیر و [پس از ذبح‌کردن و پاره‌پاره نمودنِ آن‌ها] مخلوطشان کن، آن‌گاه بر هر کوهی بخشی از آن را قرار بده، سپس آن‌ها را فراخوان! [خواهی دید که] شتابان نزدت می‌آیند، و بدان که بی‌تردید خداوند توانای شکست‌ناپذیر و حکیم است‌ (260) مَثَلِ آنان‌که اموالشان را در راه خدا انفاق می‌کنند مانند دانه‌ای است که هفت خوشه برویاند، در هر خوشه صد دانه باشد، خداوند برای هرکه بخواهد چند برابر می‌کند، و خدا بسیار عطاکننده و داناست‌ (261) آنان‌که اموالشان را در راه خدا انفاق می‌کنند آن‌گاه به دنبال انفاقشان نه منّتی [بر نیازمند] می‌گذارند، و نه کاری که سبب آزار و رنج اوست انجام می‌دهند، برای آنان نزد پروردگارشان پاداشی شایسته است، نه بیمی بر آنان است، و نه اندوهگین می‌شوند‌ (262) گفتاری پسندیده [در برابر نیازمندان،] و گذشتی کریمانه [نسبت به بد‌زبانی و خشم آنان] بهتر از بخششی است که به دنبالش آزار باشد، و خداوند بی‌نیاز و بردبار است‌ (263) ای مؤمنان! صدقات خود را با منّت‌نهادن [بر نیازمند] و آزار‌رساندن [به او] باطل نکنید، [که این کار] مانند [کار] کسی [است] که مالش را برای نمایاندن به مردم [و جلب ثناگویی آنان] انفاق می‌کند و به خدا و روز قیامت مؤمن نیست، مَثَلِ او مانند سنگ صیقلی صافی است که بر آن [پوشش بسیار نازکی از] خاک قرار دارد [و در آن بذری برای برداشت افشانده باشند]، که رگباری درشت و تند به آن برسد و آن را صاف [و بدون خاک و بذر] واگذارد، [اینان] به هیچ پاداشی [در برابر انفاقی که ریاکارانه داشته‌اند] دست نمی‌یابند؛ خداوند کافران را [به کیفرِ کفر و ریاکاری‌شان] هدایت نمی‌کند‌ (264)

و مَثَل کسانی که اموالشان را برای طلب خشنودی خداوند، و استواری نفوسشان [بر انفاق و اخلاص و خشنودی حق] انفاق می‌کنند، مانند بوستانی است در جایی بلند که بارانی درشت‌قطره به آن برسد و دوچندان محصول دهد، و اگر بارانِ درشت‌قطره‌‌ای به آن نرسد، باران ریز‌قطره می‌رسد [که برای شادابی بوستان و محصول‌دادنش کافی است]، خداوند به آنچه انجام می‌دهید بیناست‌ (265) آیا یکی از شما دوست دارد که برایش بوستانی از درختان خرما و انگور باشد درحالی‌که از زیر [درختان] آن نهرها جاری است، و در آن بوستان برای او از همه‌گونه میوه و محصولی باشد درحالی‌که پیری‌اش فرارسیده و دارای فرزندانی ناتوان است، پس گرد‌بادی که در آن آتشِ سوزانی است به بوستانش برسد و [یکپارچه] بسوزد؟! [منّت و آزارِ روحی دادن به نیازمند، و ریا چون گرد‌بادِ آتش‌زایی است که انفاق را نابود می‌کند،] این‌گونه، خداوند حقایق را برای شما توضیح می‌دهد تا بیندیشید‌ (266) ای مؤمنان! از اموال خوب و پسندیده که [از راه دادوستدِ مشروع] به دست آورده‌اید، و آنچه [از گیاهان و معادن] برای شما از زمین بیرون می‌آوریم انفاق کنید، و به این قصد نباشید که از اموالِ عیب‌د‌ار و بی‌ارزش [به تهیدستان] بدهید، درحالی‌که [اگر] آن را [به عنوان حق شما به خود شما می‌دادند] جز با چشم‌پوشی و بی‌میلی نمی‌گرفتید، و بدانید که خداوند بی‌نیاز و ستوده است‌ (267) شیطان شما را [به هنگام انفاق] به تهیدستی تهدید می‌کند [و از نداری می‌ترساند]، و شما را به کار بسیار زشت [چون بخل‌ورزی هنگامِ انفاق و صدقه و کمک به نیازمندان] فرمان می‌دهد، و خداوند شما را از سوی خود وعدۀ آمرزش و فزونی مال می‌دهد؛ خداوند بسیار عطاکننده و داناست‌ (268) حکمت را [که دانش و بینش به حقایق، و دارای آثار عملی و فواید دنیایی و آخرتی است] به هر‌کس بخواهد عطا می‌کند، و آن را که حکمت دهند یقیناً به او خیر فراوانی داده‌اند، و جز خردمندان [به این حقایق که از عنایت‌های ویژۀ خداست] توجه نمی‌کنند‌ (269)

هر مالی را که انفاق کردید و هر نذری را که بر خود واجب ساختید مسلّماً خدا آن را می‌داند [؛ در نتیجه خدا نیکوکار را پاداش می‌دهد و متجاوز را عذاب می‌کند] و برای ستمکاران در قیامت هیچ یاوری نیست‌ (270) اگر صدقات را آشکارا پرداخت کنید کاری نیکوست، و اگر آن‌ها را [از نگاه دیگران] پنهان داشته و به نیازمندان بدهید برای شما بهتر است [چون کاملاً از شائبۀ ریا پاک می‌ماند،] خدا [به سبب انفاقِ پنهانی] بخشی از گناهانتان را محو می‌کند، خداوند به آنچه انجام می‌دهید آگاه است‌ (271)