قرآن کلام خدا و کتاب آسمانی مسلمانان است که به وسیله جبرئیل به حضرت محمد(ص)، وحی شد. مسلمانان محتوا و الفاظ قرآن را نازل‌شده از سوی خداوند می‌دانند؛ همچنین معتقدند قرآن، معجزه و نشانه پیامبری حضرت محمد(ص) و آخرین کتاب آسمانی است. این کتاب بر معجزه‌بودن خود تأکید کرده و دلیل اعجازش را آن دانسته است که کسی نمی‌تواند مانندی برای آن بیاورد.
نخستین آیات قرآن ابتدا در غار حراء، واقع در کوه نور به پیامبر اسلام، وحی شد. دیدگاه مشهور این است که آیات آن، هم از طریق فرشته وحی و هم بدون واسطه و به صورت مستقیم، بر پیامبر نازل می‌شده است. به باور بیشتر مسلمانان، نزول قرآن به صورت تدریجی صورت گرفته است؛ اما برخی بر این باورند که علاوه بر نزول تدریجی آیات، آنچه قرار بوده است در یک سال بر پیامبر(ص) نازل شود، در شب قدر هم یک‌جا بر او نازل می‌شده است.
آیات قرآن در زمان پیامبر(ص) به صورت پراکنده بر روی پوست حیوانات، چوب درخت خرما، کاغذ و پارچه نوشته میشد. پس از رحلت پیامبر(ص)، آیات و سوره‌های قرآن توسط اصحاب جمع‌آوری شد؛ اما نسخه‌های بسیاری تدوین شد که در ترتیب سوره‌ها و قرائت، با هم متفاوت بودند. به دستور عثمان نسخه واحدی از قرآن تهیه شد و دیگر نسخه‌های موجود را از بین بردند. شیعیان به پیروی از امامان خود، این نسخه را درست و کامل می‌دانند.
قرآن، فرقان، الکتاب و مُصحَف از مشهورترین نام‌های قرآن است. قرآن 114 سوره و بیش از 6000 آیه دارد و به 30 جزء و 120 حزب تقسیم شده است. در قرآن، از موضوعاتی چون توحید، معاد، غزوات پیامبر اسلام(ص)، داستان‌های انبیاء، اعمال شرعی دین اسلام، فضایل و رذایل اخلاقی و مبارزه با شرک و نفاق، سخن به میان آمده است.
...
وَاذْکُرُوا اللَّهَ فِی أَیَّامٍ مَعْدُودَاتٍ ۚ فَمَنْ تَعَجَّلَ فِی یَوْمَیْنِ فَلَا إِثْمَ عَلَیْهِ وَمَنْ تَأَخَّرَ فَلَا إِثْمَ عَلَیْهِ ۚ لِمَنِ اتَّقَىٰ ۗ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّکُمْ إِلَیْهِ تُحْشَرُونَ ﴿203﴾ وَمِنَ النَّاسِ مَنْ یُعْجِبُکَ قَوْلُهُ فِی الْحَیَاهِ الدُّنْیَا وَیُشْهِدُ اللَّهَ عَلَىٰ مَا فِی قَلْبِهِ وَهُوَ أَلَدُّ الْخِصَامِ ﴿204﴾ وَإِذَا تَوَلَّىٰ سَعَىٰ فِی الْأَرْضِ لِیُفْسِدَ فِیهَا وَیُهْلِکَ الْحَرْثَ وَالنَّسْلَ ۗ وَاللَّهُ لَا یُحِبُّ الْفَسَادَ ﴿205﴾ وَإِذَا قِیلَ لَهُ اتَّقِ اللَّهَ أَخَذَتْهُ الْعِزَّهُ بِالْإِثْمِ ۚ فَحَسْبُهُ جَهَنَّمُ ۚ وَلَبِئْسَ الْمِهَادُ ﴿206﴾ وَمِنَ النَّاسِ مَنْ یَشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ ۗ وَاللَّهُ رَءُوفٌ بِالْعِبَادِ ﴿207﴾ یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا ادْخُلُوا فِی السِّلْمِ کَافَّهً وَلَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّیْطَانِ ۚ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُبِینٌ ﴿208﴾ فَإِنْ زَلَلْتُمْ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَتْکُمُ الْبَیِّنَاتُ فَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ عَزِیزٌ حَکِیمٌ ﴿209﴾ هَلْ یَنْظُرُونَ إِلَّا أَنْ یَأْتِیَهُمُ اللَّهُ فِی ظُلَلٍ مِنَ الْغَمَامِ وَالْمَلَائِکَهُ وَقُضِیَ الْأَمْرُ ۚ وَإِلَى اللَّهِ تُرْجَعُ الْأُمُورُ ﴿210﴾
سَلْ بَنِی إِسْرَائِیلَ کَمْ آتَیْنَاهُمْ مِنْ آیَهٍ بَیِّنَهٍ ۗ وَمَنْ یُبَدِّلْ نِعْمَهَ اللَّهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَتْهُ فَإِنَّ اللَّهَ شَدِیدُ الْعِقَابِ ﴿211﴾ زُیِّنَ لِلَّذِینَ کَفَرُوا الْحَیَاهُ الدُّنْیَا وَیَسْخَرُونَ مِنَ الَّذِینَ آمَنُوا ۘ وَالَّذِینَ اتَّقَوْا فَوْقَهُمْ یَوْمَ الْقِیَامَهِ ۗ وَاللَّهُ یَرْزُقُ مَنْ یَشَاءُ بِغَیْرِ حِسَابٍ ﴿212﴾ کَانَ النَّاسُ أُمَّهً وَاحِدَهً فَبَعَثَ اللَّهُ النَّبِیِّینَ مُبَشِّرِینَ وَمُنْذِرِینَ وَأَنْزَلَ مَعَهُمُ الْکِتَابَ بِالْحَقِّ لِیَحْکُمَ بَیْنَ النَّاسِ فِیمَا اخْتَلَفُوا فِیهِ ۚ وَمَا اخْتَلَفَ فِیهِ إِلَّا الَّذِینَ أُوتُوهُ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَتْهُمُ الْبَیِّنَاتُ بَغْیًا بَیْنَهُمْ ۖ فَهَدَى اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا لِمَا اخْتَلَفُوا فِیهِ مِنَ الْحَقِّ بِإِذْنِهِ ۗ وَاللَّهُ یَهْدِی مَنْ یَشَاءُ إِلَىٰ صِرَاطٍ مُسْتَقِیمٍ ﴿213﴾ أَمْ حَسِبْتُمْ أَنْ تَدْخُلُوا الْجَنَّهَ وَلَمَّا یَأْتِکُمْ مَثَلُ الَّذِینَ خَلَوْا مِنْ قَبْلِکُمْ ۖ مَسَّتْهُمُ الْبَأْسَاءُ وَالضَّرَّاءُ وَزُلْزِلُوا حَتَّىٰ یَقُولَ الرَّسُولُ وَالَّذِینَ آمَنُوا مَعَهُ مَتَىٰ نَصْرُ اللَّهِ ۗ أَلَا إِنَّ نَصْرَ اللَّهِ قَرِیبٌ ﴿214﴾ یَسْأَلُونَکَ مَاذَا یُنْفِقُونَ ۖ قُلْ مَا أَنْفَقْتُمْ مِنْ خَیْرٍ فَلِلْوَالِدَیْنِ وَالْأَقْرَبِینَ وَالْیَتَامَىٰ وَالْمَسَاکِینِ وَابْنِ السَّبِیلِ ۗ وَمَا تَفْعَلُوا مِنْ خَیْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِیمٌ ﴿215﴾
کُتِبَ عَلَیْکُمُ الْقِتَالُ وَهُوَ کُرْهٌ لَکُمْ ۖ وَعَسَىٰ أَنْ تَکْرَهُوا شَیْئًا وَهُوَ خَیْرٌ لَکُمْ ۖ وَعَسَىٰ أَنْ تُحِبُّوا شَیْئًا وَهُوَ شَرٌّ لَکُمْ ۗ وَاللَّهُ یَعْلَمُ وَأَنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ ﴿216﴾ یَسْأَلُونَکَ عَنِ الشَّهْرِ الْحَرَامِ قِتَالٍ فِیهِ ۖ قُلْ قِتَالٌ فِیهِ کَبِیرٌ ۖ وَصَدٌّ عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ وَکُفْرٌ بِهِ وَالْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَإِخْرَاجُ أَهْلِهِ مِنْهُ أَکْبَرُ عِنْدَ اللَّهِ ۚ وَالْفِتْنَهُ أَکْبَرُ مِنَ الْقَتْلِ ۗ وَلَا یَزَالُونَ یُقَاتِلُونَکُمْ حَتَّىٰ یَرُدُّوکُمْ عَنْ دِینِکُمْ إِنِ اسْتَطَاعُوا ۚ وَمَنْ یَرْتَدِدْ مِنْکُمْ عَنْ دِینِهِ فَیَمُتْ وَهُوَ کَافِرٌ فَأُولَٰئِکَ حَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ فِی الدُّنْیَا وَالْآخِرَهِ ۖ وَأُولَٰئِکَ أَصْحَابُ النَّارِ ۖ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ ﴿217﴾ إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَالَّذِینَ هَاجَرُوا وَجَاهَدُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ أُولَٰئِکَ یَرْجُونَ رَحْمَتَ اللَّهِ ۚ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ ﴿218﴾ یَسْأَلُونَکَ عَنِ الْخَمْرِ وَالْمَیْسِرِ ۖ قُلْ فِیهِمَا إِثْمٌ کَبِیرٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَإِثْمُهُمَا أَکْبَرُ مِنْ نَفْعِهِمَا ۗ وَیَسْأَلُونَکَ مَاذَا یُنْفِقُونَ قُلِ الْعَفْوَ ۗ کَذَٰلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمُ الْآیَاتِ لَعَلَّکُمْ تَتَفَکَّرُونَ ﴿219﴾
فِی الدُّنْیَا وَالْآخِرَهِ ۗ وَیَسْأَلُونَکَ عَنِ الْیَتَامَىٰ ۖ قُلْ إِصْلَاحٌ لَهُمْ خَیْرٌ ۖ وَإِنْ تُخَالِطُوهُمْ فَإِخْوَانُکُمْ ۚ وَاللَّهُ یَعْلَمُ الْمُفْسِدَ مِنَ الْمُصْلِحِ ۚ وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ لَأَعْنَتَکُمْ ۚ إِنَّ اللَّهَ عَزِیزٌ حَکِیمٌ ﴿220﴾ وَلَا تَنْکِحُوا الْمُشْرِکَاتِ حَتَّىٰ یُؤْمِنَّ ۚ وَلَأَمَهٌ مُؤْمِنَهٌ خَیْرٌ مِنْ مُشْرِکَهٍ وَلَوْ أَعْجَبَتْکُمْ ۗ وَلَا تُنْکِحُوا الْمُشْرِکِینَ حَتَّىٰ یُؤْمِنُوا ۚ وَلَعَبْدٌ مُؤْمِنٌ خَیْرٌ مِنْ مُشْرِکٍ وَلَوْ أَعْجَبَکُمْ ۗ أُولَٰئِکَ یَدْعُونَ إِلَى النَّارِ ۖ وَاللَّهُ یَدْعُو إِلَى الْجَنَّهِ وَالْمَغْفِرَهِ بِإِذْنِهِ ۖ وَیُبَیِّنُ آیَاتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ یَتَذَکَّرُونَ ﴿221﴾ وَیَسْأَلُونَکَ عَنِ الْمَحِیضِ ۖ قُلْ هُوَ أَذًى فَاعْتَزِلُوا النِّسَاءَ فِی الْمَحِیضِ ۖ وَلَا تَقْرَبُوهُنَّ حَتَّىٰ یَطْهُرْنَ ۖ فَإِذَا تَطَهَّرْنَ فَأْتُوهُنَّ مِنْ حَیْثُ أَمَرَکُمُ اللَّهُ ۚ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ التَّوَّابِینَ وَیُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِینَ ﴿222﴾ نِسَاؤُکُمْ حَرْثٌ لَکُمْ فَأْتُوا حَرْثَکُمْ أَنَّىٰ شِئْتُمْ ۖ وَقَدِّمُوا لِأَنْفُسِکُمْ ۚ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّکُمْ مُلَاقُوهُ ۗ وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِینَ ﴿223﴾ وَلَا تَجْعَلُوا اللَّهَ عُرْضَهً لِأَیْمَانِکُمْ أَنْ تَبَرُّوا وَتَتَّقُوا وَتُصْلِحُوا بَیْنَ النَّاسِ ۗ وَاللَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ ﴿224﴾
لَا یُؤَاخِذُکُمُ اللَّهُ بِاللَّغْوِ فِی أَیْمَانِکُمْ وَلَٰکِنْ یُؤَاخِذُکُمْ بِمَا کَسَبَتْ قُلُوبُکُمْ ۗ وَاللَّهُ غَفُورٌ حَلِیمٌ ﴿225﴾ لِلَّذِینَ یُؤْلُونَ مِنْ نِسَائِهِمْ تَرَبُّصُ أَرْبَعَهِ أَشْهُرٍ ۖ فَإِنْ فَاءُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ ﴿226﴾ وَإِنْ عَزَمُوا الطَّلَاقَ فَإِنَّ اللَّهَ سَمِیعٌ عَلِیمٌ ﴿227﴾ وَالْمُطَلَّقَاتُ یَتَرَبَّصْنَ بِأَنْفُسِهِنَّ ثَلَاثَهَ قُرُوءٍ ۚ وَلَا یَحِلُّ لَهُنَّ أَنْ یَکْتُمْنَ مَا خَلَقَ اللَّهُ فِی أَرْحَامِهِنَّ إِنْ کُنَّ یُؤْمِنَّ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ ۚ وَبُعُولَتُهُنَّ أَحَقُّ بِرَدِّهِنَّ فِی ذَٰلِکَ إِنْ أَرَادُوا إِصْلَاحًا ۚ وَلَهُنَّ مِثْلُ الَّذِی عَلَیْهِنَّ بِالْمَعْرُوفِ ۚ وَلِلرِّجَالِ عَلَیْهِنَّ دَرَجَهٌ ۗ وَاللَّهُ عَزِیزٌ حَکِیمٌ ﴿228﴾ الطَّلَاقُ مَرَّتَانِ ۖ فَإِمْسَاکٌ بِمَعْرُوفٍ أَوْ تَسْرِیحٌ بِإِحْسَانٍ ۗ وَلَا یَحِلُّ لَکُمْ أَنْ تَأْخُذُوا مِمَّا آتَیْتُمُوهُنَّ شَیْئًا إِلَّا أَنْ یَخَافَا أَلَّا یُقِیمَا حُدُودَ اللَّهِ ۖ فَإِنْ خِفْتُمْ أَلَّا یُقِیمَا حُدُودَ اللَّهِ فَلَا جُنَاحَ عَلَیْهِمَا فِیمَا افْتَدَتْ بِهِ ۗ تِلْکَ حُدُودُ اللَّهِ فَلَا تَعْتَدُوهَا ۚ وَمَنْ یَتَعَدَّ حُدُودَ اللَّهِ فَأُولَٰئِکَ هُمُ الظَّالِمُونَ ﴿229﴾ فَإِنْ طَلَّقَهَا فَلَا تَحِلُّ لَهُ مِنْ بَعْدُ حَتَّىٰ تَنْکِحَ زَوْجًا غَیْرَهُ ۗ فَإِنْ طَلَّقَهَا فَلَا جُنَاحَ عَلَیْهِمَا أَنْ یَتَرَاجَعَا إِنْ ظَنَّا أَنْ یُقِیمَا حُدُودَ اللَّهِ ۗ وَتِلْکَ حُدُودُ اللَّهِ یُبَیِّنُهَا لِقَوْمٍ یَعْلَمُونَ ﴿230﴾
وَإِذَا طَلَّقْتُمُ النِّسَاءَ فَبَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ فَأَمْسِکُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍ أَوْ سَرِّحُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍ ۚ وَلَا تُمْسِکُوهُنَّ ضِرَارًا لِتَعْتَدُوا ۚ وَمَنْ یَفْعَلْ ذَٰلِکَ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ ۚ وَلَا تَتَّخِذُوا آیَاتِ اللَّهِ هُزُوًا ۚ وَاذْکُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ وَمَا أَنْزَلَ عَلَیْکُمْ مِنَ الْکِتَابِ وَالْحِکْمَهِ یَعِظُکُمْ بِهِ ۚ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ ﴿231﴾ وَإِذَا طَلَّقْتُمُ النِّسَاءَ فَبَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ فَلَا تَعْضُلُوهُنَّ أَنْ یَنْکِحْنَ أَزْوَاجَهُنَّ إِذَا تَرَاضَوْا بَیْنَهُمْ بِالْمَعْرُوفِ ۗ ذَٰلِکَ یُوعَظُ بِهِ مَنْ کَانَ مِنْکُمْ یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ ۗ ذَٰلِکُمْ أَزْکَىٰ لَکُمْ وَأَطْهَرُ ۗ وَاللَّهُ یَعْلَمُ وَأَنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ ﴿232﴾
خدا را در روزهای معیّن [یازدهم، دوازدهم و سیزدهم ذو الحجه که ایام وقوف در مِنی است] یاد کنید [و قلباً مورد توجه قرار دهید]، پس هرکه در طول دو روز، [واجبات مِنی را انجام دهد و به کوچ‌کردن از آن] شتاب ورزد، گناهی بر او نیست، و هرکه [تا روز سوم، کوچ‌کردنش را] به تأخیر اندازد بر او هم گناهی نیست، [اختیار‌کردنِ وقوف در مِنی چه در دو روز، چه در سه روز] برای کسی است که [از همۀ محرّماتِ اِحرام] اجتناب کرده باشد. از خدا [اطاعت کنید و از محرّماتش] بپرهیزید! و بدانید که همۀ شما مسلّماً به‌سوی او محشور خواهید شد (203) و از مردم کسی است که گفتارش دربارۀ زندگی دنیا [و نقشه‌های به ظاهر زیبایش برای ادارۀ امور مردم و حکومت] برای تو بسیار خوش‌‌آیند [و قابل توجه] است، او [برای اینکه وانمود کند دلش برخوردار از صداقت است] خدا را بر آنچه در دل دارد شاهد می‌گیرد، درحالی‌که [خداوند از دلش آگاه است که] او [قلباً] سرسخت‌ترین دشمنِ [تو و مسلمانان] است (204) چون [چنین دشمنِ سرسختی] قدرت و حکومت یابد، می‌کوشد که در زمین تباهی و فتنه‌گری به بار آورد، و زراعت و نسل را [با ظلم و ستمِ فراوانی که میکند] نابود سازد؛ خداوند تباهی و فتنه‌گری را دوست ندارد (205) چون به او گویند: از خدا [اطاعت کن و از محرّمات] بپرهیز، غرور و سرسختی‌اش وی را به گناه وامی‌دارد، پس دوزخ او را بس است، و قطعاً بد جایگاهی است! (206) و از مردم کسی [چون علی‌‌بن‌‌ابی‌طالب علیه السلام] است که جانش را برای به‌دست‌آوردن خشنودی خدا می‌فروشد، و خداوند به بندگان بسیار مهرورز است (207) ای اهل ایمان! همگی به عرصۀ تسلیم [در برابر خدا و اطاعت از او] درآیید، و از گام‌های شیطان پیروی نکنید که او بی‌تردید، دشمن آشکار شما است (208) چنانچه بعد از آن‌که دلایل روشن برای شما آمد بلغزید [و به شرک و کفر و فرهنگ‌های شیطانی روی آرید] بدانید که خدا [در انتقام از شما،] توانای شکستناپذیر و حکیم است (209) آیا [پیروان شیطان] جز این [مسائل را به عنوان محرّکِ ایمان‌آوردن به قیامت] انتظار دارند که [عذابِ] خدا و فرشتگانِ [مأمورِ عذاب] در سایبان‌هایی از ابر به‌سوی آنان آیند، و کار [نابودی آنان] پایان یابد؛ بدون‌شک همۀ کارها به‌سوی خداوند بازگردانده میشود (210)
از بنی‌اسرائیل بپرس [تا اقرار کنند] چه‌بسیار معجزات و آیات روشن [و نعمت‌ها برای تأمین سعادتِ دنیا و آخرتشان] به آنان عطا کردیم، هرکس پس از اینکه این نعمت‌های ویژۀ خداوند به او رسید آنها را [به کفر و تحریفِ در دین، و تفرقه‌افکنی] تغییر دهد بداند که خداوند سخت‌کیفر است (211) زندگی [زودگذر و از دست رفتنی] دنیا را برای کافران آراسته جلوه داده‌اند، به این علت همواره مؤمنانِ [تهیدست از زیور و زینت دنیا] را مسخره می‌کنند، درحالی‌که مؤمنانی که از خداوند [اطاعت کرده، از محرّماتِ الهی] اجتناب داشتند در روز قیامت [از هر جهت] از کافران برترند، و خداوند هرکس را بخواهد بی‌حساب روزی می‌دهد (212) مردم [در شروع زندگی و گردآمدن کنار هم] گروهی واحد [و یکدست] بودند [و اختلاف و نزاعی میانشان نبود، پس از پدیدآمدنِ اختلاف بر پایۀ تضادِ افکار و منافع]، خداوند پیامبرانی مژده‌دهنده و بیم‌رسان برانگیخت، و با آنان بر پایۀ درستی و راستی کتاب نازل کرد تا در بین مردم در آنچه با هم اختلاف داشتند داوری کند، [کتاب‌های آسمانی وحدت‌آفرین را با تحریف و تفسیرِ نادرست، عامل اختلافِ جدید پس از اختلافِ پیش از بعثت پیامبران کردند]، و در [محتویات] آن اختلاف نکردند مگر کسانی که کتاب آسمانی به آنان داده شد، این اختلاف پس از دلایل روشنی بود که برای آنان آمد، و سببش کبر و حسد و تجاوزگری در بین خودشان بود، در نهایت خداوند اهل ایمان را به خواست خود دربارۀ حقی که موردِ اختلاف بود هدایت کرد، و خداوند هرکه را بخواهد [درصورتی‌که لیاقت نشان دهد] به راه مستقیم هدایت میکند (213) آیا پنداشته‌اید درحالی‌که هنوز [حادثه‌هایی] مانند [حوادث زندگی] گذشتگان برای شما پیش نیامده وارد بهشت شوید؟! به آنان سختی‌ها و تنگدستی رسید تاجایی‌که پیامبر و کسانی که همراه او ایمان آورده بودند [در مقام دعا و درخواستِ کمک] می‌گفتند: یاری خداوند چه زمانی خواهد بود؟ [به آنان مژده داده شد که] آگاه باشید یاری خداوند نزدیک است (214) از تو می‌پرسند چه چیز انفاق کنند؟ بگو: هر مال و کالای سودمندی که انفاق می‌کنید [بهتر این است که] به پدر و مادر، نزدیکان، یتیمان، نیازمندان، و درراه‌ماندۀ بی‌زادوتوشه انفاق کنید، و هر کار نیکی انجام دهید خداوند به آن داناست (215)
بر شما جنگ [با دشمن] مقرر شده؛ گرچه برایتان خوشایند نیست، بسا چیزی را خوش ندارید درحالی‌که برای شما خیر است، و بسا چیزی را دوست دارید و حال آن‌که برای شما مایۀ زیان است، خداوند [با آگاهی فراگیرش بر همه‌چیز، مصلحت شما را در همۀ امور] می‌داند و شما نمی‌دانید (216) از تو دربارۀ جنگ در ماه حرام می‌پرسند، بگو: جنگ در آن ماه [گناهی] بزرگ است، ولی [هر نوع] بازداشتنِ [مردم] از راه خدا، و کفرورزی به او، و [مانع‌شدنِ مردم از ورود به] مسجدالحرام [و آواره‌کردن] و بیرون‌راندنِ اهلش از آن، نزد خدا بزرگتر [از جنگ در ماه حرام] است. قطعاً فتنه [از کفر، بت‌پرستی و ستم گناهش] از کشتار مردم بزرگتر [و گناهی سنگین‌تر] است. و [مشرکان و کافران] همواره با شما می‌جنگند تا اگر بتوانند شما را از دینتان [که دین خداست به کفر] برگردانند، کسانی از شما که از دینشان برگردند و در حال کفر بمیرند همۀ اعمال [خوب] شان در دنیا و آخرت تباه [و بی‌اثر] گشته [بر باد می‌رود]، چنین مردمی [که به آسانی دین حق را از دست می‌دهند و به فرهنگ کفر و شرک بازمی‌گردند] اهل آتشند، و در آن جاودانه‌اند (217) یقیناً اهل ایمان و کسانی که [از دیار کفر به دار الاِسلام] هجرت کرده و در راه خدا به جهاد برخاستند به رحمت خداوند امید دارند؛ و خداوند بسیار آمرزنده و مهربان است (218) از تو دربارۀ مست‌کننده[ها] و قمار می‌پرسند، بگو: در آن دو [به سبب زیان‌های مادّی و معنوی و اجتماعی و عقلی و روانی] گناهی بزرگ است، [و ارتکابش شما را از فیوضات الهی محروم میکند،] و سودهایی [اندک از خرید و فروش خَمر، و بُرد و باختِ قمار] برای مردم است، و گناهِ هر دو [که مخرّب دنیا و آخرت و نظام زندگی انسان‌هاست] از سودشان بیشتر است. و از تو می‌پرسند چه چیز انفاق کنند، بگو: از آنچه افزون بر نیاز است. خداوند این‌گونه آیات [و احکامش] را روشن بیان میکند تا [عمیقا] بیندیشند (219)
[اندیشه] دربارۀ [همۀ امور مربوط به] دنیا و آخرتِ [خود]. و از تو دربارۀ یتیمان می‌پرسند، بگو: اصلاحِ امورشان [که در جهت بهره‌مندی آنان از زندگی است] بهتر [از کار دیگر] است، و اگر با یتیمان با این نگاه که برادران شمایند معاشرت کنید [کاری خداپسندانه است]، برای خداوند فتنه‌گران [در امور یتیمان] و اصلاح‌گران مشخص هستند، و اگر خدا می‌خواست شما را [در مسئولیت نسبت به یتیمان] به زحمت و مشقّت می‌انداخت؛ زیرا او توانای شکستناپذیر و حکیم است (220) با زنانِ آلوده به [فرهنگِ] شرک ازدواج نکنید تا به دین خدا مؤمن شوند، مسلّماً کنیزِ باایمان از زنِ آلوده به شرک بهتر است؛ هرچند [زیبایی و ثروت و موقعیت] او شما را شیفتۀ خود سازد، و زنان باایمان را به ازدواج مردان مشرک درنیاورید تا مؤمن [به اسلام] شوند، قطعاً بردۀ مؤمن از مرد مشرک بهتر است؛ هرچند [جمال و مال‌ومنال] او شما را خوش آید، آنان [که اسیر فرهنگ شرک هستند نه‌تنها مردم، بلکه زن و فرزند خود را بی‌رحمانه] به‌سوی آتش می‌خوانند، و خداوند به مشیت خود به‌سوی بهشت و آمرزش دعوت میکند، و آیاتش را برای مردم بیان میکند تا همواره حقایق را به یاد آورند (221) از تو دربارۀ حیض می‌پرسند، بگو: حیض حالتی ناملایم [و در آمیزش مایۀ آسیب و زیان] است، پس در زمان حیض از [آمیزش با] زنان کناره‌گیری کنید و با آنان نزدیکی نکنید تا پاک شوند، چون پاک شدند از جایی که خداوند به شما دستور داده با آنان آمیزش کنید، یقیناً خداوند آنان را که بسیار توبه می‌کنند و کسانی که خود را به انواع پاکی‌ها می‌آرایند دوست دارد (222) زنانِ شما کشتزار شمایند، هر زمان و هرکجا که خواستید به کشتزار خود درآیید، و [با رعایت حقوق یکدیگر و حفظ عفت و پاکدامنی و تولید نسلی پاک و صالح، مایه‌های نیکی] برای خود پیش فرستید، و خدا را [اطاعت کرده، از محرّماتش] بپرهیزید، و بدانید که او را ملاقات خواهید کرد، و مؤمنان را [به پاداش‌های جاوید] بشارت ده! (223) خدا را در معرض سوگندهای خود قرار ندهید، به اینکه [به خداوند سوگند بخورید که] نیکی انجام ندهید و پرهیزگاری پیشه نسازید و بین مردم صلح [و صفا] برقرار نکنید [؛خداوند رضایت ندارد که نامش وسیلۀ خودداری از کارهایی شود که خودش انجام آنها را بر شما لازم دانسته]، خداوند شنوا[ی همۀ گفته‌ها] و دانا[ی به همه کارهای شما] است. (224)
خداوند شما را به‌خاطر سوگندهای بیهوده مؤاخذه نمی‌کند، ولی شما را به سبب آنچه دل‌هایتان برای اجرای آن قصد حتمی داشته به عقوبت دچار می‌سازد؛ خدا بسیار آمرزنده و بردبار است (225) برای آنان‌که سوگند می‌خورند که [آمیزش با] همسرانِ خود را ترک کنند چهار ماه مهلت است، چنانچه [پس از این مهلت به آنچه مقتضای زناشویی است] بازگشتند [گناهی بر آنان نیست]؛ زیرا خداوند بسیار آمرزنده و مهربان است (226) و اگر [برای پایان‌یافتنِ مشکلاتشان] تصمیم به جدایی گرفتند [در صورت رعایت شرایط طلاق منعی نیست]، یقیناً خدا [به گفتار و نیت و کردارشان] شنوا و داناست (227) زنانِ طلاق داده شده باید سه پاکی را [پس از سه بار عادت ماهیانه] انتظار بکشند [و پیش از پایان‌یافتنِ سه پاکی، از ازدواج‌کردن اجتناب کنند]، و اگر به خدا و قیامت مؤمن هستند نباید آنچه را که خدا در رحِم‌هایشان [از حیض یا جنین] به وجود آورده پنهان کنند [تا با این پنهان‌کاری، زمان عِدّه را بر خلاف حکمِ حق تغییر دهند]، و شوهرانشان در مدت عِدّه چنانچه خواهان سازش و صلح باشند به بازگرداندنِ آنان [به زندگی دوباره] سزاوارترند، و حقوق شایسته‌ای برای زنان [بر عهدۀ مردان] است؛ به مانند حقوقی که برای مردان [بر عهدۀ زنان] است، و مردان را بر زنان [به علت کارگزاری و تدبیر امورِ زندگی، و ویژگی‌هایی که بر اساس آفرینشِ وجودی خود دارند، حقوق و] رتبه‌ای برتر است؛ خداوند [در قانون‌گذاری و استواری در کار]، توانای شکستناپذیر و حکیم است (228) طلاق [که مرد در آن حق رجوع به همسرش را دارد] دوبار است، [شوهر در هر مرتبه از رجوع] باید [همسرش را] به‌صورتی شایسته نگاه دارد، یا [با عدم رجوع،] او را با خوش‌رفتاری رها کند، و پس‌گرفتنِ آنچه به عنوان مَهریه به آنان پرداخت کرده‌اید بر شما حلال نیست، مگر اینکه هر دو بترسند که [در ادامه‌دادنِ زندگی] حدود [و قوانین] خدا را رعایت نکنند، پس [شما ای حاکمان و قُضات شرع!] اگر از رعایت‌نکردن مقرراتِ حق از طرف آن دو نفر بیم داشته باشید، در مالی که زن [در برابر به‌دست‌آوردن طلاق و رهایی خود] بپردازد گناهی بر آنان نیست، این‌ها حدود خداست، از آنها تجاوز نکنید که مسلّماً متجاوزان از قوانینِ خداوند ستمکارند (229) پس اگر [بعد از دو طلاق و رجوع، بار سوم] زن را طلاق داد، دیگر پس از آن، [بازگرداندن] زن بر وی حلال نیست مگر آن‌که با مردی غیر از او ازدواج کند، اگر [شوهرِ جدید] او را طلاق داد بر زن و شوهرِ اولش گناهی نیست که [با عقد و مَهریۀ دوباره] به یکدیگر بازگردند، البته درصورتی‌که امید داشته باشند حدود خدا را [در روش همسرداری] رعایت کنند، این‌ها حدود خداست که برای دانایان بیان میکند (230) [ای اولیای امور، و خویشانِ زن و شوهر!] چون زنان را طلاق دادید و به پایان عِدّۀ خود رسیدند، آنان را از ازدواج با شوهران [سابقِ] خود درصورتی‌که بین خودشان به روشی پسندیده توافق کردند باز مدارید! با این [دستور و حکم]، کسانی از شما که به خدا و روز قیامت مؤمن هستند موعظه می‌شوند، این [دستورها و احکام] برای شما رشددهنده‌تر و پاکیزه‌تر است، خدا [مصالح شما را در همۀ امور] می‌داند و شما نمی‌دانید (232)
در هنگام خواندن آیه 207 سوره ی بقره از حزب هفتم قرآن کریم می خوانیم که می فرماید:
وَ مِنَ الْنَّاسِ مَنْ یَشْرِى نَفْسَهُ ابْتغَآءَ مَرْضَاتِ اللّهِ وَ اللّهُ رَءُوفٌ بِالْعِبَادِ
ترجمه آیه :
و از مردم کسى است که براى کسب خشنودى خدا، جان خود را مى فروشد و خداوند نسبت به بندگان مهربان است .
نکته ها:
O ابن ابى الحدید که از علماى قرن هفتم اهل سنّت است ، در شرح نهج البلاغه خود آورده است : تمام مفسّران گفته اند این آیه درباره على بن ابى طالب علیه السّلام نازل شده است که در لیله المبیت در بستر رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله خوابید. و این موضوع در حدى از تواتر است که جز کافر یا دیوانه آنرا انکار نمى کند.( شرح نهج البلاغه ، ج 13، ص 262.)
O مشرکانِ مکّه ، قرار گذاشتند از هر قبیله اى یک نفر را براى کشتن پیامبر صلّى اللّه علیه و آله انتخاب کنند و آن حضرت را دسته جمعى از بین ببرند تا بنى هاشم به خونخواهى او قیام نکنند و با این عمل از دعوت پیامبر راحت شوند. پیامبر صلّى اللّه علیه و آله از نقشه ى آنان با خبر شد و على علیه السّلام براى اینکه پیامبر به سلامت از مکّه خارج شود، در بستر ایشان خوابید و این آیه در شاءن آن حضرت نازل گردید.(*)
O همین که على علیه السّلام در آن شب خطرناک به جاى پیامبر خوابید، خداوند به دو فرشته ى خود، جبرئیل و میکائیل فرمود: کدامیک از شما حاضرید فداى دیگرى شوید؟! هیچکدام از آنها حاضر نشدند. خداوند فرمود: اینک مشاهده کنید که چگونه على بن ابى طالب علیهما السّلام حاضر است جان خود را فداى رسول خدا کند.
O گاهى باید براى احیاى یک معروف ویا محو یک منکر، جان را تسلیم کرد. حضرت على علیه السّلام فرمودند: کسى که در راه امر به معروف و نهى از منکر کشته شود، یکى از مصادیق این آیه است.(تفسیر صافى ، ج 1، ص 241)
پیام ها:
1 نااهل ، حرفش زیباست وانسان را به تعجّب وامى دارد، ولى مؤ من ، عملش دنیا را متعجّب مى کند. (من النّاس مَن یعجبک قوله )، (من النّاس مَن یشرى نفسه )
2 یاد ایثارگران را زنده بداریم . (من الناس من یشرى )
3 پیش مرگِ اولیاى خدا شدن ، یک ارزش است . (من الناس من یشرى )
4 بزرگ ترین سود آن است که انسان بهترین متاع را که جان اوست به خالق خود بفروشد، آن هم نه براى بهشت و یا نجات از دوزخ ، بلکه فقط براى کسب رضاى او. (ابتغاء مرضات اللّه )
5 در راه خدا، استقبال از خطر و آمادگى براى جانفشانى همچون دریافت خطر است . با توجّه به شاءن نزول آیه ، ستایش از کسى است که جان خود را در معرض خطر قرار داد، هرچند حادثه اى اتفاق نیفتاد. (من یشرى نفسه ...)
6 راءفت خداوند، بهترین پاداش است . خداوند براى هرکارى پاداشى قرار داده است ، امّا در این آیه مى فرماید: خداوند رئوف است . (اللّه رئوف بالعباد)
*بسیارى از علماى اهل سنّت ، به این فضیلت على علیه السّلام اقرار کرده اند که علاّمه امینى ((ره )) در الغدیر (ج 2، ص 48) آنان را نام برده است ، از آن جمله امام احمدحنبل ، در مسند خود (ج 1، ص 348) مى باشد. صاحب تفسیر اطیب البیان مى نویسد: در کتاب غایه المرام ، بیست حدیث آمده که نُه حدیث از علماى اهل سنّت و یازده حدیث از علماى شیعه است و این آیه را درباره ى فداکارى حضرت على علیه السّلام دانسته اند. در تاریخ طبرى ، (ج 2، ص 373) نیز که از نوشته هاى قرن سوم است ، ماجراى خوابیدن حضرت على علیه السّلام در بستر رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله نقل شده است . همچنان که تاریخ یعقوبى (ج 2، ص 39) موضوع را به صراحت بازگو مى نماید. در شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدید (ج 4، ص 73) آمده است : معاویه چهار هزار درهم پول داد تا بگویند این آیه در شاءن ابن ملجم نازل شده است !. تفسیر نمونه ، ج 2، ص 49.
منبع: تفسیر نور / حجه الاسلام محسن قرائتى / تفسیر ذیل آیه 207 سوره بقره
نسخه خطی ایالت «بادن وورتمبرگ» آلمان
نسخه خطی «اندلسی» قرآن در تایلند
نسخه خطی قرآن «مسجد جامع» یمن
نسخه خطی دانشگاه بیرمنگام» انگلیس
