کلیسای تاریخی چورا کجاست؟

کلیسای چورا که به آن موزه ی چورا یا موزه ی کاریه هم می گویند، یکی از جاذبه های دیدنی شهر استانبول است که شاید زیاد اسمش به گوشتان نخورده باشد زیرا در سایه ی دیگر جاذبه های این شهر قرار گرفته است اما، هر کسی که به این شهر سفر می کند اگر بیش از ۱ هفته در این شهر می ماند، به او پیشنهاد می کنیم که حتما به دیدن این کلیسا که امروزه تبدیل به موزه شده است آن قدر زیباست که چشم هر کسی را به خود خیره می کند.

بی شک از جمله مواردی که بر اساس آن می توان پی به فرهنگ و آداب و رسوم مردم استانبول برد مکان های مذهبی و یا موزه ها هستند حال تصور کنید یک مکان توانسته هر دو این ها را در خود جای دهد پس به طور قطع این مکان می تواند هم در شناخت ما از فرهنگ مردم کمک بسزایی به ما کند و هم می تواند تاریخ و پیشینه باستانی شهر منحصر به فرد و بی نظیر استانبول را به ما گوشزد نماید ، کلیسای چورا استانبول ( Chora Church ) دقیقا همان جایی است که توانسته در نحوه شناخت ما از تاریخ و فرهنگ مردم استانبول اثرات قابل توجه و چشم گیری بگذارد .

کلیسای چورا که در اصل کلیسای ناجی مقدس بوده است و نام چورا را مدیون محل ساخت خود می باشد در طول دوران های مختلف مورد توجه بسیاری قرار گرفته که البته از این رو نیز با تغییرات و دگرگونی های بی شماری نیز روبرو شده که از جمله آن می توان به تبدیل شدن این کلیسا به مسجد و موزه اشاره نمود و همچنین شاید جالب باشد که بدانید این کلیسا امروزه توانسته به عنوان یک موزه زیبا و تماشایی از بازدید کنندگان و علاقه مندان خود استقبال کند و درهای خود را به روی آن ها بگشاید و البته نا گفته نماند که این کلیسا به سبب قدمت تاریخی و باستانی طولانی و چند هزار ساله خود توانسته هر ساله گردشگران و دوستداران تاریخ بسیاری را به سمت خود بکشاند.

معماری کلیسای چورا استانبول

بی شک با آن هم فراز و نشیب و تغییرات ما امروزه باید شاهد بنای با چند نوع سبک معماری باشیم ، در واقع در این کلیسا می توان نمونه های از هنر امپراتوری روم شرقی ، پادشاهی ترکان عثمانی و در نهایت دولت جمهوری ترکیه را مشاهده کرد که البته تمامی این دوره ها سبب شده اند تا گردشگران در این کلیسا با بخش ها و قسمت های مختلفی روبرو باشند که از جمله این ها می توان به محوطه اصلی ، بنای دو طبقه که در طی این جریان های تاریخی اضافه شده و هشتی های کوچک و بزرگ در محوطه داخلی و خارجی ساختمان اشاره کرد اما به نظر می رسد زیبا ترین و چشم نواز ترین قسمت معماری کلیسا چورا استانبول همان موزاییک کاری ها و نقاشی های دوره بیزانس باشد و البته نا گفته نماند که گردشگران می توانند در بالای در اصلی این کلیسا که توانسته به سبب زیبایی و شکوه در ردیف جاذبه های گردشگری استانبول قرار بگیرد موزاییک کاری های بسیار حرفه ای و ارزنده ای از حضرت مسیح و حواریون را مشاهده کنند و ضمنا باید بدانید که این کلیسا دارای شش گنبد می باشد که دو گنبد آن در هشتی داخلی و یک گنبد دیگر در کلیسا کوچک و سه گنبد در ساختمان اصلی قرار دارد و البته شاید جالب باشد که بدانید امروزه بازدید از این موزه متاسفانه نمی تواند به صورت کامل انجام شود چرا که از سال 2013 میلادی مرحله جدیدی از بازسازی موزه که در بخش های محوطه اصلی ، ساختمان دو طبقه و هشتی های داخلی و خارجی انجام می شود سبب شده تا امکان بازدید کامل از بین برود اما اگر به این موزه رفتید و کار بازسازی تمام شده بود حتما به کلیسای کوچک بروید چرا که در این مکان بهترین و چشم نواز ترین موزاییک کاری ها و نقاشی ها را می توانید مشاهده کنید و به طور قطع از تماشای هر کدام از آن ها به وجد بیاید .

سرای اصلی کلیسای چورا

با عبور از هشتی داخلی و دری که به محوطه اصلی کلیسا باز می شود سه گنبد دیگر بنای کلیسای چورا قابل مشاهده است که یکی از گنبدها از دو تای دیگر بزرگ تر است. گنبدی که در بالای محراب قرار می گیرد نیز به لحاظ قدمت تاریخی به دوره عثمانی بازمی گردد و جایگزین گنبدی شده که بر اثر زلزله فرو ریخته است.

در سرای اصلی کلیسا موزاییک کاری های با تصویر حضرت مسیح (ع) و چهره مریم مقدس به چشم می خورند. سرای اصلی کلیسا چورا به طرز شگفت انگیزی ساده است و سکوت و آرامش را نوید می دهد؛ گویا می خواهد صومعه بودن بنای اصلی را یادآوری کند. محوطه اصلی کلیسا حدود ۱۰ در ۱۵ متر است و کف و دیوارهای آن با سنگ های مرمر پوشیده شده است. علاوه بر این با استفاده از سنگ های سبز، آبی و زرد و صورتی ظاهری غنی به آن داده شده است؛ سنگ هایی که از نقاط مختلف آفریقای جنوبی آورده شده اند.

کلیسای کوچک چورا

کلیسای کوچک چورا به موزاییک کاری های خیره کننده و دو لوح از حضرت موسی (ع) شهرت دارد. مضامین نقاشی های این بخش قدرت رستگاری مسیح و مریم باکره است که نوید نجات و رهایی را به وفاداران می دهد. علاوه بر آن در طاق های این بخش، موضوع رستگاری در ترکیب با آخرین داوری یا آمدن دوباره مسیح به تصویر کشیده شده است که در آن مسیح به داوری نشسته است و بر مرگ پیروز می شود و صالحان را رستگار می کند.

در مرکز کلیسای کوچک کلیسای چورا با گنبد بزرگی روبه رو خواهید شد که بعد از گنبد اصلی با قطری برابر با ۴٫۵ بزرگ ترین گنبد بنا محسوب می شود. علاوه بر این، در سرای آن نیز مقبره های کوچک و بزرگی قرار گرفته که در اصل محلی برای دفن بنیان گذاران این بنا و افراد تاثیرگذار تاریخ بوده اند. از سرای کلیسای کوچک برای برگزاری مراسم مرگ و تدفین نیز استفاده می شود و این موضوع روی موزاییک کاری های این بخش با نمایش صحنه هایی از رستاخیز و زندگی پس از مرگ منعکس شده است.

تغییر کاربری کلیسا چورا

کلیسای چورا پس از فتح استانبول در سال ۱۴۵۳ میلادی به عنوان کلیسا مورد استفاده قرار گرفت. این بنا در آغاز قرن شانزدهم (در سال ۱۵۱۱) توسط وزیر بزرگ بیازیت دوم (Beyazit II)، «هادیم علی پاشا» به مسجد بدل و بعدها به آن آشپزخانه و مدرسه ای نیز افزوده شد.

متاسفانه در آن سال پس از تبدیل کلیسا چورا به مسجد کاریه بسیاری از نقاشی های دیواری با کارهای چوبی یا سفید کاری پوشانده شدند و گنبد اصلی بازسازی شد؛ گنبدی که بر اثر زلزله فرو ریخته بود. بعدها در اواسط قرن نوزدهم کلیسای چورا مورد توجه دولت ترکیه قرار گرفت و توسط موسسه ای آمریکا در بین سال های ۱۹۴۸ تا ۱۹۵۸ میلادی مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت و آثار نقاشی آن دوباره احیا شد. در طی تصمیمات دولت ترکیه در سال ۲۰۲۰ بار دیگر موزه کاریه یا کلیسای چورا به مسجد تغییر کاربری داد.

معنی کلمه چورا در ترکی

کلیسای چورا (Chora) اولین بار «کلیسای منجی مقدس در خارج از دیوارها» نامگذاری شد. معنی چورا در فرهنگ نامه یونانی و در یونان قدیم به معنای «خارج از شهر» و «روستایی» است. انتخاب این اسم اشاره به این واقعیت دارد که کلیسای چورا توسط یوستینیانوس در خارج از دیوارهای ساخته شده توسط کنستانتین کبیر و خارج از شهر قسطنطنیه، پایتخت امپراتوری روم شرقی در قرن چهارم قرار داشته است. یک قرن پس از ساخت این بنا امپراطور تئودوسیوس دوم در اوایل قرن پنجم دیوارهای غربی فعلی را ساخت و کلیسای چورا در میان این دیوارها محصور شد. این دیوارها در نزدیکی دروازه آدریانوپل (Edirne Kepi / Edirnekapı) ساخته شدند. کلیسای چورا (Chora) اولین بار «کلیسای منجی مقدس در خارج از دیوارها» نام گذاری شد، چورا در یونان قدیم به معنای «خارج از شهر» و «روستایی» است

چورا را به کشور یا سرزمین نیز ترجمه می کنند که می توان علت انتخاب این نام برای کلیسا را بافت روستایی و مسکونی دانست که تا به امروز نیز در اطراف کلیسای چورا باقی مانده است. در زمان امپراتوری «بلاخرنیا» (Blakhernia)، کاخ تا نزدیکی دیوارهای شهر گسترش پیدا کرد. این موضوع منجر به مورد توجه قرار گرفتن کلیسای چورا شد و در پایان قرن یازدهم ماریا دوکاینا، مادر همسر امپراطور الکسی اول نخستین بار آن را بازسازی کرد.

نام موزه کاریه (Kariye) پس از تغییر کاربری کلیسا چورا به مسجد، به «کنیس کامی» یا «کاریه کامی» تغییر کرد؛ در واقع نام این کلیسا را از «آتیک یا هادیم علی پاشا کامی» (hadim Ali Pasha) برداشتند؛ وزیری که آن را تغییر داده بود. این بنا سرانجام در سال ۱۹۴۸ به موزه کاریه بدل شد.

علت شهرت کلیسای چورا

سال ها پیش در دهه ۱۹۵۰ میلادی گروهی از پژوهش گران دست به کار شدند و با مرمت بنای کلیسای چورا و برداشتن گچ ها و رنگ آمیزی هایی که در دوره عثمانی موزاییک ها را پوشانده بود، از جواهر جدیدی از هنر بیزانسی پرده برداشتند؛ هنری که دلیل شهرت کلیسای چورا شده است. از مهم ترین یافته ها می توان به ۱۸ تابلوی موزاییکی اشاره کرد که زندگی مریم باکره را به تصویر می کشند. قدمت این نقاشی ها به واسطه تاریخی که این کلیسا پشت سر گذاشته است، احتمالا به قرن چهاردهم میلادی باز می گردند و هرآنچه پیش از آن بوده به واسطه زلزله های مکرر، شمایل شکنی و ممنوعیت تصویر مسیح و دیگر پیکره های انسانی توسط کلیسای ارتدکس یا برخی افراد در زمان حکومت عثمانی از میان رفته است. مردی با نام تئودور متوشیتیس در سال ۱۳۱۲ میلادی نقاشی دیوارهای بزرگ کلیسای چورا را سفارش داد.

مردی با نام تئودور متوشیتیس (Theodore Metochites) بانی و مسئول نقاشی های دیواری چشم نواز موزه کاریه است. او شبیه به مردی از دوران رنسانس بود؛ اگرچه ۲۰۰ سال قبل از رنسانس زندگی می کرد. تئودور متوشیتیس فردی شاعر، محقق، دانشمند و حامی هنر بود که در زمان امپراتور آندرونیکوس دوم به خزانه داری نیز منصوب شده بود. او در سال ۱۳۱۲ میلادی نقاشی دیوارهای بزرگ کلیسای چورا را سفارش داد.

تابلوی نقاشی که روی ورودی هشتی داخلی تصویر شده است، تئودور متوشیتس را در لباس کامل مسیحی نشان می دهد که طرح و مدلی از کلیسا را به مسیح پیشکش می کند که بر تخت سلطنت نشسته است. به طور غم انگیزی مردی که آثار هنری ارزشمندی را به کلیسا چورا هدیه کرد از موقعیت و ثروت، محروم و حتی در دوره آندرونیکوس سوم، زندانی شد. متوشیتس نزدیک به مرگ آزاد شد و سال های پایان عمر خود را به عنوان راهب و دانشمند در کلیسا چورا سپری کرد و پس از مرگ نیز در کلیسایی دفن شد که به جاودانه شدن آن کمک کرده بود.

شواهد به دست آمده در کلیسای چورا حاکی از حضور استادان موزاییک کاری است که تحت تاثیر اکتشافات غربی و اولین تکانه های رنسانس، تقویت شده بودند و در اشکال سخت هنر بیزانسی که سالیان درازی تحت سیطره هنر مذهبی شرق بودند، روح و گرمای جدیدی را جاری ساختند و هنر کلاسیک را احیا کردند.

آنچه کاشی کاری ها و نقاشی های بیزانسی کلیسای چورا را منحصربه فرد می سازد، داستان هایی است که از کتاب مقدس روایت می کنند. به طوری که می توان در هر بخش، سیر یکی از داستان های کتاب مقدس را دنبال کرد.

یکی از تابلوهای نقاشی محفوظ باقی مانده در کلیسای چورا، روایت گر بخشی از زندگی مریم مقدس در دوران کودکی است. در این نقاشی صحنه ای از زندگی مریم مقدس نشان داده می شود که در قالب هدیه شکرگزاری توسط والدینش در معبدی به عنوان خدمتکار به کار گرفته می شود. در کتاب مقدس یعقوب چنین آمده است:

مریم در معبد خداوند همچون فاخته ای پرورش می یابد. او از دست فرشتگان غذا می گرفت.

در طراحی پرتره مریم مقدس از تلفیق ملایم رنگ های آبی و طلایی استفاده شده است و سایه و روشن های ظریف مانند، نقاشی های کشیده شده با تکنیک تمپرا (چسب رنگ-tempera) را به نمایش می گذارد. حرکت چرخشی فیگورها، لباس های مریم مقدس و کنیزهایش و حرکت فرشته از فرم سخت هنر بیزانسی فاصله می گیرد.

در میان موزاییک های نقاشی شده می توان تصویری را در بالای درب غربی دید که در مرکز آن عیسی با نوزادی در آغوش ایستاده که نشان دهنده روح باکره است. در اطراف آن فرشتگان و اسرافیل ۶ بال قرار دارد و مریم باکره روی تابوت هایی با رنگ های ارغوانی و طلایی دراز کشیده است و در بالای سر آن سنت پیتر و پایین آن سنت پل قرار دارند.

یکی دیگر از شاهکارهای هنری کلیسای چورا، رستاخیز مسیح (Anastasis) است که در طاق محراب کلیسای کوچک قرار دارد. این نقاشی حضرت مسیح را در کنار آدم و حوا به تصویر می کشد، آن هم در وضعیتی که شیطان در زیر پاهای او افتاده است.

بخش های مختلف کلیسای چورا استانبول

همان طور که گفته شد افراد علاقه ند و توریست ها با ورود به این کلیسا می توانند چندین بخش مختلف اعم از محوطه اصلی ، هشتی های داخلی و خارجی کلیسا و ساختمان داخل کلیسا و کلیسا کوچک که مختص مقبره ها است را مشاهده کنند که البته هر کدام از این بخش ها دارای ویژگی ها و محاسنی است.

• هشتی های داخلی و خارجی کلیسا چورا: وقتی وارد کلیسا می شوید شما می توانید دری را مشاهده کنید که توانسته قسمت شمالی و جنوبی بنا را به دو هشتی خارجی و داخلی تقسیم کند این در همان در غربی کلیسا می باشد و همچنین نا گفته نماند که این هشتی خارجی همان راهروی 23 متری است که در ابتدا ورود خواهید دید و البته این هشتی کمی به داخلی هشتی داخلی نیز راه پیدا کرده است ، پس با ورود به قسمت شرقی اش می توانید به هشتی داخلی وارد شوید و به جرات می توان گفت که با ورود به این بنا غرق در موزاییک کاری هایی با مضمون رویایی یوسف ، داستان تولد حضرت مسیح ، رفتن به سرزمین مصر ، داستان های بازجویی های پادشاه هرود و قتل های انجام گرفته به دستور او ، کودکان کشته شده و مادران عزادار ، ماجرا سفر مادر حضرت یحیی ، داستان خواب یوسف و معجزه ها به خصوص معجره های مسیح خواهید شد و بعد از مشاهده این موزاییک کاری ها وارد هشتی داخلی که در ادامه هشتی خارجی است می شوید .
• محوطه اصلی کلیسای چورا: در هشتی داخلی یک در به محوطه اصلی کلیسا باز می شد که از طریق همین در افراد می توانستند به این قسمت وارد شوند ف در این محوطه سه گنبد که یکی از ان ها از دو تای دیگر بزرگ تر است وجود دارد و البته خوب است بدانید که یک گنبد در بالای سر محراب ساخته شده توسط عثمانی ها قرار دارد و ضمنا در این قسمت نیز مانند سایر بخش های دیگر افراد می توانند موزاییک کاری های با مضمون های مختلفی چون تصویر حضرت مسیح ، چهره مریم مقدس و نوزادش را مشاهده کنید .
• کلیسای کوچک کلیسای چورا: از در هشتی داخلی داخلی می توانید به کلیسا کوچک وارد شوید و همچنین خوب است بدانید که در این یک گنبد بزرگ در مرکز سقف آن و چندین مقبره در محوطه آن وجود دارد و گردشگران می توانند در این قسمت نقاشی ها و موزاییک کاری های بسیار خیره کننده و چشم نواز با داستان هایی چون روز رستاخیز ، کودکی حضرت مسیح و تصویری از مریم مقدس ، فرشته ها و دو لوح از حضرت موسی را مشاهده کنند و از تماشایی این همه زیبایی و شکوه به وجد بیایند و نهایت لذت را ببرند

راه های دسترسی به کلیسا چورا استانبول

با طی فاصله ای بیش از 5 کیلومتر از شمال غربی محله سلطان احمد استانبول می توانید به راحتی کلیسا چورا که امروزه موزه کاریه نام دارد را مشاهده کنید و البته خوب است بدانید که برای دسترسی راحت تر و آسان تر به این موزه می توانید از وسایل حمل و نقل عمومی بهره ببرید که برای این امر تنها کافی است با اتوبوس یا تاکسی به منطقه ی فاتیج و خیابان های فوزی پاشا بروید و در شمال منطقه فاتیج موزه کاریه را پیدا کنید .

آشنایی با جزیره ی زیبای پرنس استانبول