لیست داروهای مجاز و غیرمجاز در دوران حاملگی

داروهای غیرمجاز در دوران بارداری عبارتند از داروهایی که مصرف آن‌ها می‌تواند به جنین آسیب برساند یا خطر سقط جنین را افزایش دهد. این دسته شامل داروهایی با ریسک بالا مانند داروهای دسته X و برخی داروهای دسته C می‌شود. همچنین، استفاده از برخی آنتی‌بیوتیک‌ها، داروهای ضد افسردگی و مسکن‌های خاص در دوران بارداری توصیه نمی‌شود. بنابراین، مهم است که زنان باردار قبل از مصرف هرگونه دارو با پزشک معالج خود مشورت کنند.

در دوران بارداری علاوه‌بر سلامت مادر، سلامت جنین نیز بسیار مهم است. بهتر است که پیش از آنکه بارداری شوید، برنامه بریزید. در این صورت می‌توانید مراقبت‌های قبل بارداری را به صورت خوبی انجام دهید. در عین حال، یک اصل کلی که احتمالا بارها به گوش شما نیز خورده این است که در دوران بارداری نباید دارو مصرف کرد.
هر چند می‌شود این توصیه را جدی گرفت، اما همگی می‌دانیم که در مواردی نیز مادر باردار نیاز به دارو پیدا می‌کند. به خصوص اینکه بسیاری از مشکلات مانند دندان درد، نفخ یا سردرد، از عوارض شایع دوران بارداری است که به نوعی هر زنی در بارداری با آنها سر و کله خواهد زد. به همین خاطر لازم است که بدانید که مصرف چه داروهایی برای بارداری مجاز و چه داروهایی در دوران بارداری ممنوع است و باعث مشکلات بارداری می‌شود.
باید برای مصرف داروها ابتدا با متخصص مشورت کنید. این لیست به این معنا نیست که شما بدون دغدغه می‌توانید دارو مصرف کنید. در این مطلب سعی می‌شود مرز بین داروهای مجاز و غیرمجاز برای بارداری مشخص شود، فقط همین. در نتیجه برای مصرف هر دارویی، اعم از گیاهی و شیمیایی، باید با متخصص زنان یا دکتر مامایی مشورت کنید.

سازمان غذا و دارو ایالت متحده آمریکا (FDA) در سال 1979، پنج طبقه دارویی را تعریف کرد؛ A ، B ، C ، D , X. این طبقه‌های دارویی بر اساس خطر استفاده از داروها در دوران بارداری دسته‌بندی می‌شوند. به عبارتی دیگر، این طبقه‌بندی توانست زبان مشترکی در تمام جهان ایجاد کند که به واسطه‌ی آن می‌توان به سرعت دریافت کدام دارو در دوران بارداری مجاز است و کدام ممنوع. البته باید توجه داشت که این دسته‌ها خطرات داروها را در دوران شیردهی مادر در نظر نمی‌گیرند. در نتیجه، مجاز بودن یک دارو در دوران بارداری به معنای مجاز بودن آن در دوران شیردهی نیست.

داروهای رده A

این داروها خطری ندارند و داروهایی هستند که در مطالعات انسانی هیچ خطری را نشان نمی‌دهند. مطالعات کافی و کنترل‌شده بر روی زنان باردار، شواهدی از افزایش خطر ناهنجاری‌های جنینی در هیچ کدام از دوره‌های سه ماهه بارداری را نشان نداده است. این داروها عبارتند از:

• تیامین

• پیریدوکسین

• اسید فولیک

• Docusate

• Senna

• Bisacodyl

• دکسترومتورفان

• داکسی الامین

• لووتیروکسین

• ایزونیازید

داروهای رده B

هیچ شواهدی از خطر در مطالعات این داروها وجود ندارد. داروهایی که در مطالعات آزمایشگاهی بر روی حیوانات هیچ اثری از آسیب رساندن به جنین را نشان نداده است در این رده هستند. با این حال هیچ مطالعه کافی و کنترل شده‌ای بر روی زنان باردار وجود ندارد یا مطالعات حیوانی تأثیر نامطلوبی را نشان داده است. در هر حال مطالعات کافی و کنترل‌شده بر روی زنان باردار نتوانسته‌اند خطر احتمالی به جنین را در هر سه ماهه اثبات کنند. برخی از این داروها را در جدول زیر آورده‌ایم:

داروهای رده C

خطر را نمی‌توان رد کرد. این دسته داروهایی هستند که در مطالعات آزمایشگاهی حیوانات تأثیر سویی نشان داده‌اند ولی هیچ مطالعه کافی و کنترل‌شده‌ای روی انسان وجود ندارد، یا هیچ مطالعه حیوانی انجام نشده است. در نتیجه هیچ مطالعه کافی و کنترل‌شده‌ای روی زنان باردار وجود ندارد. اما فواید بالقوه و شرایط اضطراری مادر ممکن است مصرف این دسته از داروها را در زنان باردار با وجود خطرات احتمالی، توصیه کند.

داروهای رده D

این دسته داروهایی هستند که در تجربیات و مطالعات انجام شده دارای شواهدی از خطر برای جنین انسان بوده‌اند. با این حال، مزایای درمان ممکن است بیش از خطر احتمالی باشد یا به عبارتی، این دسته از داروها ممکن است در صورت نیاز و در شرایط تهدیدکننده زندگی یا بیماری جدی که داروهای جایگزین ایمن‌تری وجود ندارد یا دیگر داروهای جایگزین بی اثر بوده‌اند، استفاده شود. برخی از این داروها را در ادامه آورده‌ایم:

داروهای رده X

این داروها منع مصرف در بارداری دارند. مطالعات کافی کنترل‌شده یا مشاهدات روی حیوانات یا زنان باردار، شواهد مثبتی از ناهنجاری‌ها یا خطرات برای جنین را نشان می‌دهند. در نتیجه به صورت قطعی خطرات استفاده از این دسته از داروها در زنان باردار به وضوح از مزایای بالقوه آنها بیشتر است. استفاده از این محصول در زنانی که باردار هستند یا ممکن است باردار شوند، منع مصرف دارد. برخی از این داروها عبارتند از:

• والپروات

• متوترکسات

• ریباویرین

• تریازولام

• بوسنتان

• آلیسکیرن

• یشگیری از بارداری اضطراری: لوونورژسترل، اولیپریستال

• گریزئوفولوین

• آبی‌متیلن

• اکسی‌توسین

• ریوسیگوات

• ایزوترتینوئین

اگر علائم سرماخوردگی دارید و دارو مصرف می‌کنید، تمامی موارد زیر را به خاطر داشته باشید:

• همیشه قبل از مصرف هرگونه دارو، گیاه یا ویتامین با پزشک، پرستار یا داروساز خود صحبت کنید. مصرف داروها را قطع نکنید تا زمانی که ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی شما بگوید خوب است.

• اگر می‌خواهم باردار شوم آیا نیاز به تغییر داروهایم هستم؟ قبل از باردار شدن، با ارائه‌دهنده خدمات بهداشتی خود کار کنید تا برنامه‌ای برای کمک به شما در استفاده ایمن از داروهای خود تهیه کنید.

• این دارو چگونه ممکن است بر کودک من تأثیر بگذارد؟

• از چه داروها و گیاهانی باید خودداری کنم؟ برخی از داروها می‌توانند در مراحل مختلف بارداری به کودک شما آسیب برسانند.

• آیا می‌توانم هنگام شروع شیردهی این دارو را مصرف کنم؟ برخی از داروها می‌توانند وارد شیر مادر شما شده و کودک شما را تحت تأثیر قرار دهند.

• چه نوع ویتامین‌هایی باید مصرف کنم؟ در مورد ویتامین‌های ویژه زنان باردار به نام ویتامین‌های قبل از تولد سوال کنید.

برخی از داروها در دوران بارداری مجاز هستند:

1. مصرف ویتامین در بارداری

ویتامین‌هایی که پیش از بارداری مصرف می‌کردید در بارداری نیز قابل تجویز بوده و استفاده از آنها مطمئن است. ویتامین‌ها جزو داروهای مجاز بارداری به حساب می‌آیند اما از پزشک خود در مورد ایمنی مصرف ویتامین‌ها، داروهای گیاهی و مکمل‌ها در دوران بارداری سوال کنید. داروهایی که در ادامه می‌خوانید در طول بارداری اثرات مضر شناخته شده‌ای ندارند. اگر می‌خواهید در مورد ایمنی سایر داروها بدانید باید از پزشکتان کمک بگیرید.

2. مصرف داروهای آلرژی در بارداری

داروهای مجاز آلرژی در دوران بارداری شامل دیفن هیدرامین، لوراتادین، استروئید اسپری بینی است اما پیش از مصرف دیفن هیدارمین در سه ماهه اول بارداری بهتر است با پزشک مشورت شود.

یبوست در بارداری با داروهایی مانند سیتریکل، کولوس، متاموسیل و شیرمگنزیا و سنوکات درمان میشود.

3. دارو مجاز سرماخوردگی در بارداری

در صورت بروز سرماخوردگی و آنفلوآنزا در بارداری داروهایی مانند استامینوفن، اسپری بینی، قرقره آب گرم و نمک مجاز است. در این موارد نیز بهتر است پیش از مصرف استامینوفن در بارداری به ویژه در سه ماهه اول بارداری با پزشک مشورت کنید.

4. مصرف داروهای رفع یبوست در بارداری

یبوست در بارداری با داروهایی مانند سیتریکل، کولوس، متاموسیل و شیرمگنزیا و سنوکات درمان میشود.

5. مصرف داروی اسهال در بارداری

در صورت بروز اسهال در بارداری بیش از 24 ساعت و بعد از هفته 12 بارداری می‌توان از ایمودیوم، پارپکتولین و کائوپکتات استفاده کرد.

6. مصرف داروی سردرد در بارداری

اگر در بارداری دچار سردرد هستید بهترین داروی مسکنی که می‌توانید استفاده کنید استامینوفن است.

7. مصرف داروی سوزش معده در بارداری

سوزش معده در بارداری بسیار شایع است و برای رفع آن از داروهایی مانند شربت معده گاویسکان، شربت آلومینیوم ام جی، میلانتا، ریوپان و تیترالاک می‌توان استفاده کرد. مصرف شربت آلومینیوم ام جی در بارداری نیز باید با مجوز پزشک باشد. سوزش معده در بارداری بسیار شایع است و برای رفع آن از داروهایی مانند شربت معده گاویسکان، شربت آلومینیوم ام جی، میلانتا، ریوپان و تیترالاک می‌توان استفاده کرد.

8. مصرف داروی هموروئید در بارداری

همورئید در بارداری ممکن است ایجاد شود و داروهایی که می‌توان برای درمان آن مصرف کرد شامل شیافت آنوسول، نارون کوهی و Preparation H است.

9. مصرف داروی تهوع در بارداری

مصرف ویتامین B6 در بارداری جزو داروهای مجاز رفع تهوع در بارداری است. از جمله داروهای دیگر می‌توان به ایمیترکس، ایمیترول اشاره کرد.

10. مصرف داروی راش در بارداری

برای خارش و راش در بارداری می‌توان از پمادهای موضعی مانند بنادریل، کالادریل و هیدروکورتیزون استفاده کرد.

11. مصرف داروهای ضدافسردگی در بارداری

داروهای ضدافسردگی به ویژه بازدارنده‌های بازجذب سروتونین مانند پاروکستین معمولا در بارداری استفاده می‌شود. حدود 7 تا 23 درصد از زنان باردار افسردگی دارند. برای زنان باردار درمان افسردگی بر خطرات زندگی با افسردگی ارجحیت دارد. اما به نظر می‌رسد این دارو خطر ابتلا به نقص‌های قلبی را افزایش می‌دهد. بنابراین اگر زن باردار پاروکستین مصرف می‌کند باید قلب جنین با اکوکاردیوگرافی ارزیابی شود. در صورت مصرف داروهای ضدافسردگی نوزاد ممکن است علائمی مانند تحریک‌پذیری از خود نشان دهد. برای جلوگیری از این علائم پزشکان ممکن است به تدریج میزان دوز داروهای ضدافسردگی را در سه ماهه سوم کاهش دهند.

12. دریافت واکسن در بارداری

ایمن‌سازی در زنان باردار مانند زنان غیرباردار مهم است. اما واکسن‌هایی که با ویروس زنده ساخته می‌شود، مانند سرخجه را نباید برای زنانی که باردار هستند، داده شود. واکسن‌های دیگر مانند واکسن هپاتیت، هاری، تیفوئید را در صورتیکه زنان باردار در خطر ابتلا به آنها باشند، می‌توان استفاده کرد. با تمام اینها تمام زنان بارداری که در سه ماهه دوم و سوم قرار دارند می‌توانند واکسن آنفلوآنزا دریافت کنند. واکسن‌هایی که با ویروس زنده ساخته می‌شود، مانند سرخجه را نباید برای زنانی که باردار هستند، داده شود.