معرفی فیلم ارسال آگهی تسلیت برای روزنامه

«ارسال یک آگهی تسلیت برای روزنامه» نخستین فیلم بلند ابراهیم ابراهیمیان است. غالبا در مواجهه با فیلم اولی ها، آنقدر عیوب ریز و درشت می توان یافت که آسان ترین امر برای منتقد عیب یابی باشد و در این فیلم نیز عنوان طولانی و مبتدیانه اش، اولین عیبی است که توی ذوق می زند و متولیان فیلم، هرطور هم که فیلم را بالا و پایین می کردند، می توانستند عنوانی درخورتر و در عین حال کوتاه تر برایش برگزینند. معمولا رسم بر این است که اینگونه فیلم ها با اغماض مورد قضاوت قرار گیرد؛ با این حال آنچه در پی می آید، در مقام قضاوتی به دور از اغماض های معمول بر فیلم اولی ها است.
فیلم، سوای اینکه به نحوی مبتدیانه، مشابه نقطه عطف دوم «درباره الی» را به نقطه عطف اول خود در قالب مرگ پیرمرد بدل می کند و بی آنکه درام و منطق روایی آن اقتضا کند، مواجهه کاراکترهایش در قبال موقعیت مرکزی «درباره الی»گونه را «جدایی نادر از سیمین»گونه و در شمایل دروغ و پنهان کاری و بازی دومینویی متهم کردن یکدیگر قرار می دهد و با وام گیری تام و تمام فیلمنامه ای اش از مختصات مرسوم در آثار فرهادی در تمام ابعاد از جمله تم و موقعیت و چالش و گره و حتی محورهای داستانی، تقریبا هیچ شناسه ای از خود و در اثبات فردیت و استقلال خود باقی نمی گذارد، به قصه اصلی خود نیز بسیار دیرهنگام ورود می یابد و زمان بسیار زیادی را صرف معرفی های ابتدایی و بشدت مقدماتی آدم های خود می کند و در عین حال، به سبب استخراج فقط و فقط چند کنش و نشانه های شخصیتی معدود و معین از آنها و عدم قصه گویی، از دل هیچکدام از این آدم ها نیز شخصیتی بیرون نمی زند. فصل ابتدایی فیلم، نه حسی از همذات پنداری در ما برای پیرمرد بستری در خانه (که پس از یک سوم ابتدایی فیلم فوت می کند) ایجاد می کند و نه ما را به آدم ها (چه اصلی و چه فرعی) نزدیک می گرداند و حتی فضایی هم نمی سازد و در نهایت قصه نصفه و نیمه مکان را در قالب اتاق پذیرایی و آشپزخانه و بالکن و نهایتا راهرو روایت می کند؛ آن هم فقط و فقط برای تشریح یک موقعیت ساده.
فیلمنامه به لطف ایده مرکزی خوب و البته استقراضی که دارد، در آفرینش موقعیت مرکزی خود موفق است و در دراماتیک کردنش هم تا حدودی. اما توان پیشبرد فیلمی 90 دقیقه ای را ندارد چون قصه ای که روایت می کند، اساسا قصه موقعیت و فضاست و نه قصه آدم های قرارگرفته در درون آن و حتی در بستر همین قصه نیز نه طاها به مثابه یک شخصیت برای مخاطب شناخته می شود و نه ریحان و اینجاست که قصه شخصیت ها، منهای قصه موقعیت و فضا، قصه ای را که قادر باشد فیلمی 90 دقیقه ای را تحت پوشش قرار دهد، حاصل نمی کند و اصلی ترین مصیبت فیلم نیز همین است.
الگوی درام ساز و تنش زای به کار رفته در فیلمنامه نیز از منظر دستمایه قرار دادن واقعه ای غیرمنتظره و عیان و بیان شدن تنش ها و برهم کنش های پنهان و درونی میان کاراکترها از پس آن واقعه، آشنا و به لحاظ تماتیک، کم و بیش مشابه آثار فرهادی، بویژه «درباره الی» است؛ این بار زن و شوهری که مخفیانه عقد کرده اند و در تصاویر فصل ابتدایی همچنان عاشق و معشوق یکدیگرند، قرار است رابطه شان در کش و قوس روی زمین ماندن جنازه ای و تعفن حاصل از آن و پذیرش سهل انگاری شان در نگهداری جنازه و به جان خریدن عواقب بعدی آن، به چالش کشیده شود و پلشتی های پنهان شان (دروغ ها و پنهان کاری ها و دورویی ها و تصنع ها) آشکار شود. فیلمساز می داند که برای تحقق این مهم در فرم، حداقل باید مدیوم شات هایی مشترک از زن و شوهر داشته باشد و میانشان نیز فاصله ای باشد و در این میان، لابد باید دوربین روی دستی نیز در کار باشد با قاب های متحرک و نماهای لرزان؛ تا حتی سکوت را هم زمینه ساز تنش گرداند! ظاهرا ابراهیمیان تمام این شرایط را نیز فراهم می گرداند اما انگار حواسش به این نکته نبوده که آن هنگامی که آدم ها آنقدر ناشناس و غریبه اند که نه تنها ما، بلکه خود فیلمساز هم قادر به ورود به درون آنها نیست و حتی کلوزآپ ها نیز ما را به آدم ها نزدیک نمی کند، دیگر دوربین روی دست به چه کار می آید؟ سکوت ها، مطلقا زمینه ساز تنش نیست، چرا که درون شخصیت ها، عملا تهی یا غیرقابل دستیابی بوده و تنش، فقط و فقط از طریق کنش روی می دهد و بس و به سبب عدم زمینه سازی لازم (نه در موقعیت، بلکه در آدم ها) نهایتا در مقام جامپ کات داستانی است و بی کارکرد. دوربین روی دست فیلمساز مرتبا می لرزد اما لرزش ها بیجاست، چرا که اگرچه درباره تنش هایی قریب الوقوع هشدار می دهد، منشأ این تنش ها را اما از طریق موقعیت و فضا در درون آدم ها محاط و محاکات نمی کند و لذا مخاطب، دائما باید در انتظار تنش باشد، بدون اینکه چرایی و چگونگی تنش برایش روشن شده باشد و این، حتی روی کار بازیگران نیز تاثیری مخرب گذاشته است. صابر ابر و نازنین بیاتی، هم بازی های درونی دارند و هم بازی های بیرونی و در این دومی موفق اند و در آن اولی ناموفق چرا که به سبب حفره های موجود در فیلمنامه و عدم شکل گیری خصوصیات درونی کاراکترها، دقیقا نمی دانند از کدام خصلت درونی شان برای پیشبرد حرکت کاراکترهایی بهره بگیرند که علت حرکاتشان نیز تدریجا مفقود می شود و از این رو است که صدایی بالا می رود و دستی به اطراف کوبانده می شود و جدلی درمی گیرد اما پس از چندی خاموش می شود و حرکت کاراکترها، حتی در دایره محدود ترسیم شده میان خودشان نیز متوقف می شود و پس از آن، تکرار پشت تکرار (حرکت تکراری کاراکترها برای اینکه توقف حرکت آنها و عدم پیشبرد داستان به چشم نیاید) پدید می آید و ریتمی مرده. آری! به راستی که فیلم، چه ساده به ورطه تکرار می افتد و نه تنها قدرت عبور از موقعیتی که خودش ساخته را ندارد بلکه همان تک موقعیت را هم به ثمر نمی رساند و سرانجام نیز منطق روایی را دور می زند و در یک مک گافین بازی ظاهرا هیچکاکی که ابدا متعلق به چنین فیلمی نیست (چرا که فیلم، مطلقا وجه معمایی ندارد و تمام پایه های درام، روی پذیرفتن یا نپذیرفتن مسؤولیت مرگ پیرمرد بنا شده است) اصل ماجرا را طور دیگری نمایان می کند و با یک مدیوم شات الکن و مشابه میزانسن پایانی «جدایی نادر از سیمین» از طاها و ریحان که با فاصله از یکدیگر در ایستگاه اتوبوس نشسته اند (گویی که این ماجرا، رابطه شان را اساسا به چالش کشیده و پلشتی هایشان را آشکار گردانیده است) و ادایی از پایان باز فرهادی گونه ای که آن هم مطلقا متعلق به چنین فیلمی نیست (چرا که این فیلم دارای درام موقعیت است و پایان باز در این نوع درام، به معنای فرار از موقعیت و رها کردن فیلمنامه است) پایان می یابد.
آنچه در فیلم اول ابراهیم ابراهیمیان محرز به نظر می رسد، ذوق و شور و اشتیاق برای جست وجوی اثری به لحاظ مضمونی ظاهرا جدید اما باز هم عملا شبیه به آثار فرهادی (که دروغ و پنهان کاری و حقیقت مفقود، از مضامین و احیانا جان مایه های آن محسوب می شوند) و دستیابی به آن است، کمااینکه این را می توان از همان دستمایه و ایده مرکزی استقراضی برگزیده شده برای فیلم نیز دریافت اما عدم برخورداری از دانایی سینمایی موجب شده فیلمساز: 1- نتواند وجهی معمایی به دروغ ها و پنهان کاری های موجود در فیلم اعطا کرده و آنان را به حقیقتی مفقود مبدل کند و از این طریق از یک سو به داستان فرسایشی و کسالت بار خود جذابیت اعطا کند و از سوی دیگر، مک گافین بازی هیچکاکی و پایان باز فیلمش را توجیه کند 2- دقیقا نداند که دنبال چه می گردد و درامی بسازد که میان دستمایه و مضامین و آدم هایش، معلق مانده و به هیچکدامشان نیز به گونه ای درست و درمان نمی پردازد.مسلما فیلم اول ابراهیمیان فیلم بدی است که با همان اغماضی که درباره تمام فیلم اولی ها به کار گرفته می شود، شاید بتوان به آن نمره نزدیک به متوسط داد. آنچه باید چراغ راه ابراهیمیان در آینده باشد، افزایش توامان تجربه و دانایی سینمایی و در عین حال، فردیت یافتن است که در غیر این صورت، آثار بعدی او نیز همچون «ارسال یک آگهی تسلیت برای روزنامه»، در حد ایده ای با ذوق اما جاهل و فاقد فردیت باقی خواهند ماند و بس.

صابر ابر، نازنین بیاتی، پریوش نظریه، خسرو بامداد، رابعه مدنی، نقی سیف جمالی، فرشاد مهدیادگار، سورن مناچیکانیان

سایر عوامل فیلم ارسال آگهی تسلیت برای روزنامه

تهیه کننده: حسن کلامی،مدیر فیلمبرداری: علیرضا برازنده، طراح صحنه و لباس: کیوان مقدم، مدیر صدابرداری: عباس رستگارپور، آهنگساز: کریستف رضاعی ،طراحان گریم: فاطمه کمالی، زهرا کمالی، دستیار اول کارگردان: سهیل بیرقی منشی، صحنه: ندا آصف، دسیتار اول فیلمبردار: محمد عزت خواه، دستیار اول طراح: سوفیا شکری، مدیر تدارکات: امیر یمینی، دستیار تولید: مهرداد زحمتکش، مدیر تولید: بهزاد هاشمی مجری طرح و برنامه ریز: سحر صباغ، سرشت سرمایه گذار: وحید جمالیف عکاس: مهدی دل خواسته، امید صالحی