درباره کتاب فقه و فقر
بحث و بررسی اجتماعیات در اسلام از جمله ضرورت های مهم جامعه اسلامی است. بحث فقر و فقیر نیز یک مسأله اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ست و اگر مدیریت صحیح در این زمینه صورت نگیرد، زمینه ساز مشکلات سیاسی خواهد بود. پژوهش هایی در این زمینه به شناخت الگوی اجتماعی اسلامی کمک می کند و کتاب فقه و فقیر، احکام فقیر در آیات و روایات را به طور موجز و خلاصه مورد بررسی و تحقیق قرار می دهد. ساختار کتاب بدین شکل است که در بخش اول: مفاهیم، اصطلاحات و مباحث عام؛ در بخش دوّم: برخی احکام فقهی فقیر و مستندات مربوط به آن و در پایان نیز بخش نتیجه گیری، تقدیم شما می شود. هدف دین مبین اسلام، تربیت انسان نمونه و جامعه نمونه به منظور رسیدن انسان به سعادت واقعی است و راه رسیدن به هدف موردنظر از زندگی جمعی انسان می گذرد. از این رو خداوند انسان های نمونه و اسوه را به منظور تربیت و هدایت انسان های دیگر برمی گزیند و به همین سبب می توان یکی از علل اصلی و مهم فرستادن انبیاء را توجّه و عنایت خداوند متعال به زندگی اجتماعی انسان دانست. جامع بودن اسلام نیز به خاطر همین است که از منبع فیض الهی سرچشمه گرفته و جامع همه ابعاد حیات و ممات مخلوقات است و یکی از این مخلوقات انسان است که مهم ترین بعد زندگی او، اجتماعی بودن او است. از جمله جوانب مختلف جامعه انسانی، وجود گروه های مشخصی است که بنا به دلایل متفاوت، نیاز به حمایت اجتماعی دارند. گروه هایی که امکان تأمین زندگی برایشان میسّر نیست و بر انسان های دیگر و جامعه است که نسبت به تأمین زندگی آنان اقدام و نظام خاصّی برای حمایت از آنان تدوین و اجرا کنند. در اجتماع، غنی و فقیر وجود دارد. شیوه اندیشه این دو گروه متفاوت است و حتّی درباره یک مسأله واحد، یکسان نمی اندیشند. چون او در شرایط فقر زندگی می کند، و دیگری در حال رفاه و غنا؛ در جامعه اسلامی مسلمانان باید با یکدیگر، همدردی کنند. در زمان پیغمبر (ص) وضع عمومی مردم بسیار سخت و ناگوار بود. پیامبر نیز سعی می کرد مانند بقیّه مسلمانان باشد. دست یابی جامع به هر نوع نگرش، از جمله نگرش دینی درباره فقر نیازمند بررسی آن دیدگاه در سه مرحله است: الف) ترکیب منابع ثروت و نحوه توزیع دارائی های اوّلیّه ب) سهم عوامل تولید ج) توزیع مجدّد درآمدها. دو مرحله نخست به زمینه های پیدایش فقر مربوط شده و سوّمین مرحله نیز به مبارزه با فقر پس از شکل گیری آن می پردازد. هر تفکّر اقتصادی بر اساس نوع نگرش و شرایط اقتصادی خویش، می تواند ابزارهای ویژه ای را برای مواجهه و مبارزه با فقرزدایی، نمایان سازد. از دیدگاه دین می توان این مبارزه را در سه حوزه بیان کرد: 1. حوزه وظایف توانگران 2. حوزه فعّالیّت دولت 3. حوزه وظایف فقیران. اسلام به گونه های مختلفی، توانگران را به یاری مستمندان ترغیب کرده، پاداش های اخروی و کسب رضای الهی را نتیجه دستگیری آنان بر می شمارد. دین تلاش می کند با گشودن افقی وسیع تر از افق دنیا، انگیزه های معنوی را در مؤمنان تغییر دهد. رمضانپور که خود در رشته الهیات (گرایش فقه و مبانی) تحصیل کرده، مطالبی را با زبان شیوا و فصیح با مراجعه به قرآن و روایات و کتب فقهی و حقوقی نگاشته و تا آن جا که فرصت و بضاعت علمی و امکانات موجود اجازه داده، در این کتاب به تبیین این مسأله مهم، اقدام نموده تا دیگران نیز بتوانند از این نوشتار بهره مند شون
در بخشی از کتاب فقه و فقیر می خوانیم:
اگر فقر به حدی برسد که فرد را به پریشانی و اضطراب دچار سازد، به گونه ای که برای رهایی از آن چاره ای نیابد، به خصوص اگر با ضعف ایمان و بی صبری همراه شود، نکوهیده شمرده شده است و موجب بدخوئی و اخلاق ناشایست می شود و آن ها را به سؤال (گدایی) و غفلت از خدا، با این که روزی رسان در حقیقت اوست، می کشاند؛ همچنین به سبب پیامدهای بد فقر است که مؤمن از فقر به خداوند پناه می برد و این فقر است که درباره آن در خبر آمده: «اَلَفَقَر سَواد الوَجه فِی الدارینَ»؛ «فقر بدترین صورت در دو دنیاست». زیرا در شأن مؤمن نیست که از خدا بخواهد که او را (اگر می تواند خود را از عواقب فقر نگاه دارد) فقیر نسازد تا خوش بگذراند. پس این گونه فقر علاوه بر این که موجب خفت و خواری است، باعث درخواست از دیگران می شود و وقتی آدمی به گدائی افتاد و از دیگری روزی خواست، به ستایش و تملّق از مردم وادار می گردد، در حالی که حمد بر نعمت جز بر خدا روا نیست، حتی اگر درخواست هم نکند. همین که به غیر خدا طمع داشته باشد یعنی بخواهد که دیگری برای او کاری انجام دهد و چیزی به او بدهد همین غفلت از خداست و منشأ عمل زشت و بدبختی های دنیوی و اخروی و اخلاق ناپسند است؛ بنابراین فقر مذموم آن است، که عواقب و پیامدهای بد (پریشانی خاطر، نداشتن فراغت برای مطالعه و تفکر و عبادت، سؤال، طمع به مال دیگران، دزدی، آلودگی دامن، مدح و ذمّ بی جا از دیگران و...) داشته باشد
فهرست مطالب کتاب
- پیشگفتار
- مقدّمه
- بخش اول: مفاهیم و اصطلاحات و مباحث عامه
- تعریف لغوی فقر
- انواع فقر از دیدگاه راغب اصفهانی
- اوّل: وجود نیازهای ضروری
- دوّم: عدم امکانات مادّی
- سوّم: فقر نفس
- چهارم: فقر الی اﷲ
- فقر از دیدگاه اسلام
- فقر در نگاه روایات
- روایات درباره ستایش فقر
- روایات در نکوهش فقر
- عناوین گروه های نیازمند در اسلام
- اختلاف احوال فقیران
- وظیفه اغنیا نسبت به فقرا
- مبانی و اهداف سیاست های حمایتی اسلام
- مبنای اجتماعی
- مبنای اقتصادی
- مبنای فرهنگی
- تکافل
- اقتصاد
- تعریف اقتصاد
- ارتباط اسلام با اقتصاد
- ویژگی های اقتصاد اسلامی
- اقتصاد اسلامی و خواسته های روانی
- بخش دوّم: احکام فقهی فقیر و مستندات مربوط به آن
- مستندات فقیر
- مشخصات فقیران واقعی در قرآن
- شأن نزول
- موارد ذکر مسکین در آیات
- گروه های نیازمند در آیات
- نحوه انفاق
- میزان و مقدار انفاق
- زکات
- تعریف لغوی زکات
- تعریف اصطلاحی زکات
- فلسفه تشریع زکات
- شرایط زکات دهندگان
- موارد وجوب زکات
- مستحقین زکات
- مصارف زکات
- شرایط مصرف کنندگان
- زکات غارمون (بدهکاران)
- شرایط استحقاق زکات به قرض دار
- زکات فطره
- فطره در لغت
- زکات بدن (فطره)
- احکام فطریه
- عزل مال (کنار گذاشتن زکات فطره در وقت وجوب)
- شرایط وجوب فطریه
- مقدار فطره
- عدم وجوب پرداخت فطره از اصل سرمایه
- ملاک کلی برای تحقّق شرایط وجوب زکات فطره
- فقیر در زکات فطره
- نظر فقها در مصرف زکات فطره
- کافی نبودن و دادن زکات فطره پیش از غروب آفتاب شب عید
- دادن زکات فطره قبل از وقت وجوب
- خمس
- اهمیّت خمس و دلیل آن
- زمان تشریع خمس
- تفاوت خمس و زکات
- فلسفه خمس
- موارد خمس
- مستحقین خمس
- حق نیازمندان در خمس
- روزه
- علّت تشریع روزه در بیان روایت
- کفّاره روزه در قرآن
- روایات کفّاره افطار عمدی روزه ماه رمضان
- کفّاره مریضان و پیران
- فدیه
- فدیه در لغت
- کفّاره در لغت و اصطلاح
- تفاوت و تشابه فدیه و کفّاره
- حج
- معنای لغوی حج
- اقسام حج
- رفتن فقیر بدون زاد و توشه به حج
- میّت فقیر باشد و حج بر عهده او باشد
- فقیر شدن شخص بعد استطاعت مالی
- جهاد
- جهاد در قرآن
- نکات و اقوال مطرح در آیه
- سقوط تکلیف از تهی دستان و فقیران (نداشتن ساز و برگ جنگی) در قرآن و روایت
- جزیه
- تعریف لغوی جزیه
- تعریف اصطلاحی جزیه
- حکم اهل کتاب
- حکم جزیه دهنده
- وجوب دریافت جزیه
- مصرف جزیه
- صدقات
- معنای لغوی صدقه
- پذیرش ادّعای فقیر در صدقات
- منّت گذاشتن بر مستمند و ابطال صدقات در قرآن
- روایاتی در باب صدقه
- هدیه انگشتری به فقیر
- امتناع از برگشت صدقه
- اعسار
- اعسار در لغت
- اعسار در اصطلاح
- معسر در قرآن و روایات
- حرام بودن گرفتن بدهی از بدهکار تنگدست
- افلاس
- تعریف لغوی مفلس
- تعریف اصطلاحی مفلس
- ضمان
- تعریف لغوی ضمان
- تعریف اصطلاحی ضمان
- شرایط ضامن
- اعسار ضامن
- وصیّت
- وصیّت در اصطلاح شرعی
- وصیّت کردن ثلث اموال به فقرا
- اجرت گرفتن ولّی قهری در برابر اداره اموال مولی علیه
- نفقه
- تعریف لغوی نفقه
- خویشاوندان واجب النّفقه
- تعدّد منفق علیه
- شرایط وجوب انفاق به خویشاوندان
- اندازه نفقه
- مخارج بیمار
- دین زوج بر زوجه
- مجهول المالک
- مجهول المالک در اصطلاح
- مصرف مجهول المالک
- فرق لقطه و مجهول المالک
- مصادیق مجهول المالک
- نتیجه گیری
- منابع و مآخذ
شناسنامه کتاب فقه و فقر
- نویسنده: سوری رمضانپور
- زبان: فارسی
- ناشر چاپی: نشر مانیان
- تعداد صفحات: 122
- موضوع کتاب:کتاب فقه و اصول
- نسخه الکترونیکی:دارد
- نسخه صوتی : ندارد
بنابراین مخاطبین این کتاب، همه اقشاری هستند که نیاز دارند اطّلاعات موجز و خلاصه درباره احکام فقیر و صدقات را در ابواب مختلف فقهی دریافت کنند؛ خصوصاً دانشجویان و اساتید محترم رشته فقه که همیشه در مسیر کسب تعلیم و تعلّم، تشنگان معرفت بوده اند. امیدوارم از محتوای معرفی کتاب نهایت لذت را برده باشید و برای کسانی که کتاب دوست هستند، میتوانید ارسال نمایید و برای مشاهده ی مطالب پر محتوای دیگر میتوانید به بخش فرهنگ و هنر ساعدنیوز مراجعه نمایید. همچنین شما نیز بهترین کتابی که تا حال مطالعه کرده اید، برای ما معرفی نمایید. از همراهی شما بسیار سپاسگزارم.
معرفی کتاب منازل الاخره؛ زندگی پس از مرگ اثر شیخ عباس قم
