میزان، تاثیرات و مکانیزم اثر ملاتونین

ملاتونین هورمونی است که از غده پینه آل (غده صنوبری) در مغز ترشح می شود. از مهم ترین عملکرد این هورمون می توان به تنظیم و حفظ ساعت خواب و بیداری بدن اشاره کرد. از مکمل های طبیعی یا مصنوعی ملاتونین، برای بهبود اختلالات خواب و دیگر بیماری ها استفاده می شود.

ملاتونین چیست؟

ملاتونین در اصل در دهه ی ۱۹۵۰ کشف شد. در آن زمان پژوهشگرانِ یک آزمایشگاه پوست، گمان می کردند این ماده نقش مهمی در رنگ پوست بازی می کند. آنها دوز بالایی از این ماده ی شیمیایی را مصرف کردند به این امید که پوست شان روشن تر شود اما همگی خواب آلود شدند.

چیزی که دانشمندان به آن دست یافتند این بود که ملاتونین هورمونی است که بدن را از شب هنگام باخبر می سازد. این ماده در غده ی صنوبری شکلی که در اعماق مغز قرار دارد ساخته می شود.

به گفته ی دیک وارتمن (Dick Wurtman)، دانشمند علوم شناختی در دانشگاه MIT که به کشف کارکرد ملاتونین در انسان ها کمک شایانی کرده است، «در مهره داران کوچک مثل قورباغه، غده ی صنوبری در حقیقت چشم سومی است که نور تاریک را دریافت می کند.» دانشمندان در ابتدا فکر می کردند که این غده تنها در پستانداران کارکردی داشته است اما به تدریج به عضوی باقی مانده و بدون کارکرد بدل شده که در عرض چند میلیون سال به کلی ناپدید خواهد شد.»

اما در دهه ی ۱۹۶۰، وارتمن و تیمش در MIT دریافتند که نور هنوز هم از طریق چشم به غده ی صنوبری در پستانداران می رسد و ترشح ملاتونین را کنترل می کند که در طول روز به خاطر وجود نور مهار می شود. در شب تا وقتی که در معرض نور روشن یا نور آبی که ترشح ملاتونین را متوقف می کند و ما را بیدار نگه می دارد نباشیم، ملاتونین در جریان خون گردش دارد.

هنگامی که ملاتونین در جریان خون قرار می گیرد به عنوان یک پیام رسان عمل می کند. واکنش بدن به این پیام ها به نوع حیوان بستگی دارد. برای مثال، موش ها شب گرد هستند بنابراین ممکن است نقش ملاتونین بیدار نگه داشتن حیوان باشد. در انسان ها و سایر موجوداتِ روزگرد، این ماده بدن را برای استراحت آماده می کند و کمک می کند که بدن در شب حالت سکون و آسایش را حفظ نماید.

به نظر می آید ملاتونین در انسان ها به دو شیوه باعث خواب می شود:

۱. این باور وجود دارد که ملاتونین به طور وسیع، قسمت هایی از بدن که هنوز بیدار هستند را سرکوب می کند البته نحوه ی عملکرد آن دقیقا مشخص نیست. همچنین ممکن است ملاتونین نقشی در پایین آوردن دمای بدن که لازمه ی خواب است، داشته باشد.

۲. ملاتونین سرعت کلی ساعت بدن را تنظیم می کند. دانشمندان نشان داده اند ساعت بدن افرادی که در بعدازظهر ملاتونین گرفته اند فریب می خورد و فکر می کند دیروقت است و این افراد خیلی زود خواب آلوده می شوند. مصرف ملاتونین برای کسانی که دچار پرواززدگی شده اند و بدن شان تصور می کند در یک منطقه ی زمانیِ روزهنگام قرار دارند، می تواند سودمند باشد.

اشکال دارو

• ملاتونین نیچرمید(قوطی 80عددی)3م.گ قرص
• ملاتونین ویتان 3م.گ (قوطی 30 عددی) قرص
• ملاتونین3م نوتری اسلیپ(نوتری)
• ملاتونین وبرنچرال 3 م.گ (قوطی 60 عددی) قرص زیرزبانی (اسلیپ ساپورت)
• ملاتونین 3م.گ قرص ایرانی

مکانیسم اثر ملاتونین

گیرنده های ملاتونین به پروتئین G متصل اند و در بافت های مختلف بدن بیان می شوند.گیرنده های نوع 1 در نواحی زیادی از سیستم عصبی مرکزی بیان می شوند:هسته سوپراکیاسماتیک هیپوتالاموس(SNC)، هیپوکامپ، جسم سیاه، مخچه، مسیرهای دوپامینرژیک مرکزی، ناحیه tegmental بطنی و هسته accumbens، شبکیه، تخمدان، بیضه، غدد سینه، گردش کرونری، آئورت، کیسه صفرا، کبد، کلیه، پوست و سیستم ایمنی.گیرنده های نوع 2 عمدتا در سیستم عصبی مرکزی، ریه، بافت آئورت، کرونری و قلبی، myometrium، سلول های گرانولوزا، سلول های ایمنی، دئودنوم و آدیپوسیت ها بیان می شود.

ملاتونین مشتقی از تریپتوفان است.به گیرنده ملاتونین نوع 1 متصل می شود که بر آدنیلات سیکلاز و مهار مسیرهای انتقال پیام cAMP عمل می کند.ملاتونین نه تنها آدنیلات سیکلاز را مهار می کند بلکه فسفولیپاز C را هم فعال می کند که موجب تقویت آزادسازی آراشیدونات می شود. مها رcAMP موجب کاهش فعالیت پروتئین کیناز A و مهار فسفریلاسیون CREB می شود.فعال شدن فسفولیپاز C کانال های یونی را متاثر می کند و ورود یون ها به سلول را تنظیم می کند.اتصال ملاتونین به گیرنده نوع 2 هم موجب کاهش cAMP می شود.

همچنین موجب مهار گوانیلیل سیکلاز و در نتیجه تشکیل گوانوزین مونوفسفات حلقوی (cGMP) می شود.اتصال به گیرنده نوع 2 احتمالا فسفولیپاز C را متاثر می کند که فعالیت پروتئین کیناز C را افزایش می دهد.فعال شدن گیرنده موجب ورود یون به سلول می شود.

فارماکودینامیک

به طور اختصاصی ملاتونین با ایجاد خواب آلودگی و کاهش دمای بدن چرخه خواب-بیداری را تنظیم می کند.ملاتونین در تنظیم خلق، یادگیری و حافظه، فعالیت سیستم ایمنی، رویا پردازی و باروری هم نقش دارد.آنتی اکسیدان موثری هم هست.

مواد غذایی حاوی ملاتونین

برخی مواد غذایی سرشار از ملاتونین هستند. از جمله:

• آجیل به ویژه پسته
• تخم مرغ
• ماهی
• انگور
• آلبالو
• توت فرنگی
• گوجه فرنگی
• فلفل
• قارچ

موارد مصرف ملاتونین

بی خوابی

مقدار مصرف ملاتونین

بی خوابی

3-5 میلی گرم خوراکی موقع خواب

مشکل در به خواب رفتن

5 میلی گرم خوراکی 3-4 ساعت قبل از خواب، 4 هفته

جت لگ

0.5-5 میلی گرم خوراکی موقع خواب

سفر به شرق:غروب قبل از پرواز تا 4 روز

سفر به غرب:موقع خواب برای 4 روز در مقصد

در صورت فراموش کردن مصرف ملاتونین در یک وعده چه باید کرد ؟

دلیلی برای نگرانی وجود ندارد و به محض یادآوری دوز از دست رفته خود را مصرف کنید اما اگر زمان مصرف دوز بعدی شما بود ، از دوز قبلی خود صرف نظر کنید و دوز بعدی خود را دو برابر نکنید.

در صورت مصرف این دارو بیشتر از دوز تجویز شده چه باید کرد ؟

مطالعات نشان می دهند که مصرف این دارو بیش از دوز تجویز شده خطرناک است و بنابراین در صورت مصرف بیش از حد آن به پزشک مراجعه کنید.

میزان، تاثیرات و مکانیزم اثر فیناستراید