شهرستان ملکشاهی یکی از شهرستان های استان ایلام در غرب ایران است. مرکز این شهرستان شهر ارکواز می باشد. مردم این شهرستان عموماً شیعه هستند که به گویش کردی ایلامی و لهجه ملکشاهی سخن می گویند. مردم این شهرستان از ایل ملکشاهی هستند. براساس سرشماری سال ۱۹۴۰ میلادی، بیش از هفت هزار و پانصد خانوار که جمعیت آنان به بیش از پنجاه هزار تن می رسید در ایل ملکشاهی زندگی می نمودند. اکثر این مردم به دلیل نبود فرصت های شغلی مناسب به نقاط مختلف استان ایلام و استان های دیگر مهاجرت نموده اند. شغل مردم این شهرستان دامپروری و کشاورزی است و این شهرستان از نظر ورزشی، اجتماعی و اقتصادی در استان ایلام نقش تعیین کننده ای دارد. مردم شهرستان ملکشاهی از اوایل جنگ ایران و عراق تا پایان آن از مرزهای میهن دفاع نمودند، به همین مناسبت بنای یادمانی در گرامیداشت آخرین دفاع مردم شهرستان ملکشاهی در منطقه ترشابه برپا شده است. زبان مردم ملکشاهی زبان کردی از زیر شاخهٔ کردی جنوبی است. این زبان یکی از اصیل ترین زبان های کردی محسوب می شود. در بسیاری از واژه های رایج در این زبان می توان واژه های گویش پهلوی اشکانی و پهلوی ساسانی را مشاهده نمود.شهرستان ملکشاهی در دامنه کبیرکوه قرار گرفته است و در سه هزار سال قبل از میلاد به عنوان (ورهشی) در کتیبه های آشوری واقع در سر چشمه رودخانه گُل گُل در بخش گچی ذکر شده است.وجه تسمیه عبارت است ازهمان طور که از نام ایل ملکشاهی بر می آید، این ایل نام خود را از سلطان ملکشاه سلجوقی گرفته است. امیر ملکشاه شخصی از نبایر سلطان ملکشاه جمع کثیری بر سر رایت خود جمع نموده سی و دو قلعه و شانزده ناحیه که بالفعل در تصرف حکام چمشگزک بود تسخیر نمود (از قلعه کماخ در دیاربکر ترکیه تا قلعه سلجوق درشهرستان ملکشاهی استان ایلام) و عشیرت ایشان را به نام جد آن ها سلطان ملکشاه، ایل ملکشاهی خواندند.
زبان مردم ملکشاهی
زبان مردم ملکشاهی کردی جنوبی و لهجه ملکشاهی است. علیرضا اسدی در کتاب خود چنین می آورد: «از مقایسهٔ واژگان ایرانی میانه (پهلوی اشکانی و پهلوی ساسانی) با واژگان کردی ایلامی [ملکشاهی] به این نتیجه می توان رسید که بسیاری از واژگان پهلوی اشکانی و ساسانی با این واژگان کردی هم ریشه اند. این هم آوایی در بسیاری از افعال، مفاهیم سیاسی، دینی، اجتماعی، مشاغل، اسامی خاص، اسامی عام و حتی اصطلاحات عامیانه دیده می شود».
تقسیمات کشوری ملکشاهی
شهرستان ملکشاهی به دلیل اهمیت و جمعیت فراوان ایل ملکشاهی در سال ۱۳۱۰ خورشیدی تبدیل به بخشی از استان کرمانشاهان گردید.این منطقه در سال ۱۳۸۵ به یک شهرستان از شهرستان های استان ایلام تبدیل شد اما پیش از آن به لحاظ تقسیمات کشوری بخش ملکشاهی خوانده می شد و از بخش های شهرستان مهران بود.
- بخش مرکزی
- دهستان شوهان
- دهستان چمزی
مقاومت مردم ملکشاهی در برابر تغییر نام ملکشاهی
پس از انقلاب اسلامی طرحی از سوی دولت وقت برای تغییر نام شهرها در دستور کار قرار گرفت. براین اساس تمامی اسامی شهرهایی که نشانگر و یادبود نظام شاهنشاهی در ایران بود تغییر یافت. به عنوان نمونه شهرهای کرمانشاه به باختران، شاهپور به سلماس، شاه آباد غرب به اسلام آباد، بندر پهلوی به انزلی، رضائیه به ارومیه، شاهی به قائم شهر و شهسوار به تنکابن تبدیل شد. شهرستان ملکشاهی که در آن زمان بخش ملکشاهی نامیده می شد نیز شامل این طرح قرار می گرفت. این طرح با مقاومت و مخالفت صد در صدی مردم ایل ملکشاهی روبرو شد و مردم این ایل نیز موسی اسدی و حسن ملکشاهی نمایندگان خود را به تهران روانه ساختند تا با زمامداران حکومت گفتگو کنند. موسی اسدی در دیداری که با آیت الله العظمی سید عبدالکریم موسوی اردبیلی از مراجع تقلید کنونی که در آن زمان عضو شورای انقلاب و بعد مجلس خبرگان رهبری بود، داشت بر مخالفت مردم ملکشاهی با تغییر نام ایل و شهرشان تأکید نمود و با گفتن اینکه نام ملکشاهی از دیر باز تاکنون ریشه در خاک و خون مردم ملکشاهی دارد و ربطی با تغییر نام شهرهایی که رضا شاه در سال ۱۳۱۴ هجری شمسی انجام داده است ندارد و این تغییر نام سبب شورش گسترده ای از طرف ایل ملکشاهی خواهد شد مخالفت خود را ابراز داشت. بعد از این اتفاقات به مدت سه ماه و پنج روز حسن خان ملکشاهی نماینده استان ایلام در مجلس شورای ملی به خاطر این عمل محبوس شد؛ یعنی از ساعت (۲ بعد ازظهر ۱۱/۴/۱۳۶۰ تا ساعت ۷ بعد از ظهر روز ۱۱/۷/۱۳۶۰) که بعد از محاکمه حکم به تبرئه او داده شد.این مخالفت گسترده ایل ملکشاهی سرانجام منجر به خودداری حکومت وقت از تغییر نام ملکشاهی شد. براین اساس ملکشاهی از جمله شهرستان هایی است که پس از انقلاب اسلامی دچار تغییر نام نشد.
جاذبه های گردشگری ملکشاهی
اگر با ملکشاهی آشنایی ندارید و یا این که برای نخستین بار نام این مکان را شنیده اید، در ادامه معروفترین و دیدنی ترین جاذبه های گردشگری ملکشاهی را به شما عزیزان معرفی می کنیم تا با دید بازتری به این دیار سفر کنید.
غار تایه گه ملکشاهی
غار تایه گه ملکشاهی در ۲ کیلومتری جنوب غربی روستای وری و در فاصله ۱۵ کیلومتری جنوب ملکشاهی در میان دره ای که به رودخانه جنوب روستا منتهی می شود، قرار دارد. عرض دهانه غار ۲۵ متر و طول تالار اصلی آن ۱۲۰ متر و ارتفاع غار تا سقف ۳۳ متر می باشد. این غار متعلق به دوران دوم زمین شناسی می باشد و در کف و سقف آن استالاکتیت و استالاگمیت های متعددی دیده می شود. این غار زیستگاه تعداد زیادی خفاش می باشد. در فاصله ۱۰ متری ورودی غار استخر آبی قرار دارد که محل جمع شدن سیلاب های زمستانی است که معمولاً به داخل غار سرازیر می شود.ورودی این غار از تالاری بزرگ شروع می شود و انتهای آن کم کم باریک شده و به قسمت های نامعلومی که هنوز شناسایی نشده اند، ختم می شود.
آتشکده کوشک قینفر
استان ایلام بناهای کهن و تاریخی بسیاری دارد .یکی از این بناهای تاریخی و پر رمزو راز ایلام آتشکده کوشک قینفر است که در فاصله ۴۲ کیلومتری شهر ارکواز و در ۱۲کیلومتری روستای گنبد پیر محمد در بلندای كوهستان پشمین رو به دشت مهران قرار گرفته است.آتشکده کوشک قینفر یادگاری از دوران ساسانیان می باشد که اثری فاخر و ارزشمند است و به عنوان یکی از جاذبه های ارکواز،در فهرست آثار ملی كشوربا شماره ثبت ۲۶۴۶۸به ثبت رسیده است .این كوشك زیبا كه محل عبادتگاه بوده دارای چهار دهانه است و حدود ۳۰ متر مربع مساحت داشته كه سقف آن بدلیل عوامل طبیعی و انسانی از جمله سیل و زلزله و حفاری های غیرمجاز تخریب و نیاز به مرمت و بازسازی و احیا دارد.كوشك قینفر دارای چهار ورودی است كه آتش دان در وسط آن قرار گرفته و در ضلع شمالی این آتشكده باغ زیبایی از درختان مورت و چندین درخت زیتون در كنار چشمه ای با آب شیرین قرار دارد كه جلوه ای زیبا از هنر انسان و طبیعت را به بهترین شكل ممكن به نمایش گذاشته است.با توجه به نحوه ساخت آن مصالح بکار رفته در این آتشکده مربوط به دوران ساسانی با قدمتی نزدیک به ۲۰۰۰ سال است که مردم از آن برای مراسم های دینی خود استفاده می کردندو چون آثار آن هنوز موجود است، به خوبی نمایانگر یک آتشکده از دوره ساسانیان است.این اثر ارزشمند بعلت نداشتن راه دسترسی مناسب در خود شهرستان ملكشاهی نیز ناشناخته مانده و مردم از بازدید چنین اثر طبیعی زیبایی كه از پیشینیان به یادگار مانده بی بهره مانده اند.شهرستان ملکشاهی دارای وسعتی با حدود ۲۰۲۰ کبلومتر مربع است که دارای ۳۱ اثر ثبتی در فهرست آثار ملی و ۴۳ اثر شناسایی شده است که در حال گذارندن مراحل قانونی ثبت هستند. این شهرستان دارای جاذبه های گردشگری طبیعی، تاریخی و مذهبی است که می تواند در ایام نوروز محل مناسبی برای مسافران نوروزی باشد. آتشکده کوشک قینفر در ارتفاعات پشمین روستای گنبد پیرمحمد و مشرف بر دشت مهران واقع است که از آثار ثبتی تاریخی است.مصالح به کار رفته در این آتشکده شامل سنگ، سنگ های رودخانه ای ، ملات ساروج است و ارتفاع آن پنج متر و مساحتش نیز ۵۰ متر است. آتشکده کوشک قینفر دارای چهار ورودی است که آتش دان در وسط آن قرار گرفته است و در ضلع شمالی این آتشکده یک باغ وسیع و چندین درخت زیتون در کنار چشمه ای با آب شیرین قرار دارد. با توجه به تحقیقات انجام شده این آتشکده بر سر راهی ساخته شده است که در زمان های گذشته مسیر حرکت کاروان های تجاری از ایران به طرف بین النهرین بوده است. آتشکده مشرف بر دره ای صعب العبور در سینه کوه پشمین یک چهار اتاقی وجود دارد که به آن کوشک قینفر می گویند. چون آثار آن هنوز موجود است، به خوبی نمایانگر یک آتشکده از دوره ساسانیان است. آتشکده دارای چهار اتاق است ودر قسمت بالا، طاقچه هایی دارد که جای چند تا از آن ها مشخص است. با توجه به استراتژیکی بودن این منطقه، وجود آتشکده، درختان و چشمهٔ آب گوارا و دلنشین بودن منطقه احتمالأ جایگاه افراد طبقه بالای جامعه ساسانی بوده است.
آرامگاه سید محمد عابد
آرامگاه سید محمد عابد (گنبد پیرمحمد) یکی از برادران امام رضا (ع) که به همراه شاهچراغ برای دیدار با امام رضا (ع) رفته بودند، پس از سرکوب و به شهادت رساندن شاهچراغ، ایشان به همراه چند تن از یاران برای فرار از قتل توسط مزدوران مأمون، به این نقطه آمدند و تا آخرین لحظات عمر مبارک خود در این مکان زندگی کردند. واقع در ۲۸ کیلومتری شهر ملکشاهی در مسیر ملکشاهی به مهران. سبک بنای آن مربوط به دورهٔ صفویه می باشد.
بقعه سید محمد ابوچماقین (پیرکتک)
در سی کیلومتری شهر ارکواز و در دره حاصلخیز و پرآب درگز، آرامگاه سید محمد ابو چماقین ملقب به پیر کتک قرار دارد که زیارتگاه مردم ایل ملکشاهی است. وجود چشمهٔ آب شیرین و رودخانه ای بسیار زیبا در قسمت شمالی آرامگاه بر زیبایی این مکان افزوده است.
سنگ نوشته آشوری
یکی دیگر از جاذبه های تاریخی استان ایلام و شهر ملکشاهی سنگ نوشته آشوری یا نقش برجسته گل گل می باشد . یکی از مهم ترین آثار تاریخی استان ایلام است که در ۸ کیلومتری شهر ملکشاهی و بر دیوار شرقی تنگه ی کوچکی که روستای گل گل در فاصله ۲۵ کیلومتری شهر ایلام در دهانه آن استقرار یافته، قرار دارد. نقش برجسته گل گل ملکشاهی مربوط به تمدن باستانی آشور است و در استان ایلام، کنار رودخانه گل گل ملکشاهی واقع شده و این اثر به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
قلعه جوق
قلعه باستانی قله جوق مشرف بر سرزمینی نسبتاً هموار است و در چهار کیلومتری غرب شهر ارکواز ملکشاهی بر فراز تپه بلندی بنا شده است. در قسمت جنوبی قلعه، سه اتاقک وجود دارد که مساحت آن ها مجموعاً ۲/۲۹ متر مربع می باشد و از سنگ و گچ ساخته شده است. در قسمت فوقانی آن ها آثار دو اتاق مشاهده می شود که مجموعاً ۹۲ متر مربع است. بنای ساختمانی این دو اتاق در مقایسه با سه اتاقک جنوبی از بین رفته و فقط چندین قطعه سنگ کوچک و گچ در بعضی قسمت های تحتانی آن دیده می شود. اتاق های قلعه از گچ ساخته شده است. این گچ به احتمال زیاد از سه کیلومتری شهر ارکواز به این مکان آورده شده است. این قلعه، مربوط به دورهٔ حکومت سلجوقیان می باشد.
و در پایان....
شهرستان ملکشاهی یکی از شهرستان های استان ایلام در غرب ایران است. مرکز این شهرستان شهر ارکواز می باشد. مردم این شهرستان عموما شیعه دوازده امامی هستند که به گویش کردی ایلامی سخن می گویند. مردم این شهرستان از ایل ملکشاهی هستند . شغل مردم این شهرستان دامپروری و کشاورزی است و این شهرستان از نظر ورزشی و اجتماعی و اقتصادی در استان ایلام نقش تعیین کننده ای دارد. این منطقه در سال ۱۳۸۵ به یک شهرستان از شهرهای استان ایلام تبدیل شد اما پیش از آن به لحاظ تقسیمات کشوری بخش ملکشاهی خوانده میشد واز بخشهای شهرستان مهران بود.امیدواریم از خواندن این مطالب لذت برده باشید با ساعد نیوز همراه باشید.
معرفی شهر سرخه
