موثرترین کاشت و پرورش میوه جک فروت

جک فروت

نهال جک فروت با نام علمی ‏Artocarpus heterophyllus‏ گیاهی از خانواده ‏Moraceae‏ محسوب می شود و درختی است که در مناطق جنوبی و جنوب شرقی آسیا و در قسمت شرقی آفریقا پراکنش دارد. میوه این گیاه یکی از بزرگ ترین میوه های جهان به شمار می رود، چرا که وزن میوه های این درخت به بیش از ۳۵ کیلوگرم و طول آن به بیش از ۹۰ سانتیمتر می رسد. نام جک فروت (‏jackfruit‏) از لغتی در زبان مالایی (زبان بومی مالزی) با نام ‏Chakka‏ مشتق شده و کشت آن در مناطق استوایی و گرمسیری متداول است. طبق پژوهش های صورت گرفته در هند مشخص شده است که سابقه کاشت این درخت به ۳ تا ۶ هزار سال پیش باز می گردد. جک فروت درختی بومی دامنه های جنوب هیمالیا در شرق هند است و درختی همیشه سبز است که تنه ای نسبتاً کوتاه با تاجی متراکم دارد. ارتفاع آن بین ۱۰ تا ۲۰ متر متغیر است و قطر تنه به بیش از ۵۰ سانتیمتر بالغ می شود.دوره گلدهی اواسط بهمن تا اواخر اسفند ماه است و گل های دوجنسی دارد. درخت جک فروت پس از سه سالگی شروع به میوه دهی کرده و سالانه بیش از ۲۵۰ میوه می دهد. میوه دارای پوستی ضخیم به رنگ زرد و متمایل به زرد و دندانه دار و در آن دانه هایی تخم مرغی شکل موجود است. این دانه ها توسط لایه ای خمیری مانند به رنگ زرد طلایی پوشیده می شود. میوه ها روی تنه درخت رشد می کنند و اندازه های متفاوتی دارند. هنگام رشد اولیه به رنگ زرد مایل به سبز هستند، پس از گذشت مدتی و تا رسیدن کامل میوه، رنگ آنها به رنگ قهوه ای متمایل به زرد می شود. طول اندازه میوه ها متغیر و بین ۳۰ تا ۱۰۰ و قطر آن ۱۵ تا ۵۰ سانتیمتر است. این میوه ها وزنی بین ۱۰ تا ۱۵ کیلوگرم دارند و زمان رسیدن آنها تیرماه است. طعم دانه های موجود در جک فروت مانند شاه بلوط است و در برخی کشورها از این میوه به شکل خام، پخته یا به شکل خشک شده استفاده می شود.‏

نحوه کاشت بذر جک فروت

بذرهای این گیاه درشت بوده بذرها را درون یک ظرف حاوی اب ولرم قرار دهید و به مدت ۴۸ ساعت قرار دهید در این مدت ۳ مرتبه آب را عوض کنید. میتوان ابتدا بذرها را داخل دستمال کاغذی مرطوب گذاشت و سپس آنرا داخل یک کیسه زیپ پک یا مشمایی که هوا به اون نفوذ نکند گذاشت. و یا می توان بذر را دریک لیوان یک مصرف مانند ظروف بسنتی خوری که با خاک کمپوست پر شده است گذاشه و آنرا داخل یک کیسه گذاشت. سپس آنرا در مکانی ترجیحا با نور کم خورشید در دمای ۲۰ الی ۳۰ درجه قرار می دهیم .دراین مدت هر چند روز یکبار بستر رو بازرسی نمایید چنانچه رطوبت آن کم شده باشد مجددا مرطوب نمایید و درب آن را کنترل نمایید.جوانه زنی جکفروت حدود یک ماه طول می کشد ولی این زمان بستگی به تازه گی دانه و دمای محیط دارد.زمانی که بذرها جوانه زنی کردند نایلون را برنداشته ، آن را در مکانی با نور غیر مستقیم قرار دهید. زمانی که جوانه ۴ برگه شدند یک سوراخ با مداد در نایلون ایجاد کرده تا رطوبت کمتر شده این عمل را چند روز بعد باز انجام دهید طوری که گیاه به هوای بیرون کاملا عادت کند در این زمان مواظب تغییرات دمایی شدید و رطوبت باشید . بهتر این هست گیاهانی که برای فضای بیرون هستند در منزل نگاهداری نشوند و اگر نگاهداری می شوند در فضای با نور زیاد و تهویه خوب نگاهداری شوند. فاصله کاشت برای جک فروت ۱۲*۱۲ میباشد و تعداد ۷۰ درخت در هکتار برای آن مناسب می باشد.

کشور های پرورش دهنده جک فروت

منشا این گیاه هند است. این گیاه در مناطقی مانند هند، سریلانکا، چین، مالزی، فیلیپین، استرالیا، کنیا، اوگاندا، موریتانی، مکزیک، آمریکای جنوبی و مرکزی آمریکا پراکنده است. جک فروت در هند و دیگر کشورها آسیایی مانند سریلانکا، جنوب چین، مالزی و میانمار بسیار دارای اهمیت است.

ویژگی های درخت جک فروت

درخت کشیده، همیشه سبز، دارای تاج بزرگ، ۳۰ تا ۴۰ فوت ارتفاع دارد. برگها سبز تیره، متناوب، براق و کمی چرمی است، برگها نسبتا بزرگ و بیضی شکل است. تمام بخش های درخت دارای شیرابه سفید و چسبناکی به نام لاتکس است. گلها کوتاه، گلها ضخیم است و از تنه درختان و شاخه ها های بزرگ خارج می شوند. درخت یک پایه است و گلهای نر و ماده روی یک پایه قرار دارند. گلهای نر دارای پایه کوتاه و نازک و گلهای ماده بزرگتر از گلهای نر هستند و دمگل آنها ضخیم تر است.

شرایط پرورش و نگهداری جک فروت

مراقبت از درختان جک فروت نسبتا آسان است البته اگر آب و هوای مناسبی برای آنها داشته باشید. آنها به نور و گرمای کافی احتیاج دارند. هنگام کاشتن یک نهال جک فروت، یک نهال عاری از بیماری و آفات انتخاب کنید. سعی کنید نهالی که خریداری می کنید ریشه ها سالمی داشته باشد. ریشه ها آسیب دیده یا پوسیده رشد گیاه را محدود کرده و به احتمال زیاد درخت ضعیفی خواهید داشت که به خوبی میوه نمی دهد. مکان کاشت را با کمی فاصله از دیگر درختان و سازه های ساختمانی انتخاب کنید، زیرا درخت جک فروت رشد سریعی داشته و خیلی زود شاخ و برگ گسترده ای ایجاد می کند. مهم است که خاک به طور یکنواخت مرطوب شود، به ویژه برای درختان جوان که ریشه های آنها هنوز در اعماق خاک نفوذ نکرده است. به طور مرتب علف های هرز اطراف درخت جک فروت خود را کنترل کنید تا از رقابت سایر گیاهان برای مواد مغذی و رطوبت در خاک جلوگیری کنید. مالچ اطراف درخت هم می تواند به سرکوب علف های هرز و هم برای حفظ رطوبت خاک کمک کند. بعلاوه ، در صورت افت دما می تواند ریشه ها را گرم نگه دارد.

• آب و هوای مناسب برای رشد جک فروت: درخت جک فروت به نواحی گرم و مرطوب سازگاری دارد. در مناطق گرم و نیمه گرمسیری مرطوب مانند نواحی ساحلی گرم می روید. بیشترین رشد و نمو در مناطق گرمسیری اتفاق می افتد.
• میزان آبیاری درخت جک فروت: آبیاری کافی در سالهای اول برای درختان باید انجام شود. آبیاری منظم بعد از کشت لازم است. در درختان بالغ آبیاری در طی دوره های خشکی و به خصوص در دوره بین تولید گل تا میوه دهی باید منظم انجام شود. درخت جک فروت مقاومت متوسطی نسبت به خشکی دارد. اگر چه این درخت برای داشتن رشد مطلوب و تولید میوه به باید به طور مرتب آبیاری شود. ای درخت نسبت به آبیاری غرقاب یا خاک بدون زه کشی و مرطوب به مدت طولانی حساس است. درختان ممکن است نسبت طی ۲ تا ۳ روز در خاک مرطوب از بین بروند. برگهای درخت جک فروت در دمای هوای صفر درجه سانتی گراد، شاخه ها منفی یک و شاخه ها و خود درختان در منفی ۲ درجه سانتی گراد از بین می روند. این درخت نسبت به بادهای ملایم و متوسط مقاوم هستند. درخت ممکن است در طوفان ها زنده بماند ولی شاخه ها کمی آسیب ببینند. اطلاعات زیادی در مورد تحمل درخت جک فروت به شوری یا آب شور وجود ندارد ولی احتمالا مقاوم نیستند.

• خاک مناسب برای کاشت درخت جک فروت: درختان جک فروت در خاک با زه کشی خوب رشد می کنند. درختان به خاک شنی، شنی لومی دارای زه کشی مناسب با pH بالا و خاک های قلیایی قابل کشت هستند. درختان جک فروت بهتر است در مکان دارای آفتاب کامل قابل کشت است. منطقه ای در باغ که دورتر از سایر درختان است برای کشت این درخت مناسب هستند.این درخت اگر هرس نشود اندازه بزرگی پیدا خواهد کرد. گرم ترین منطقه باغ برای کشت این درخت انتخاب شود مکانی که آب در آن جمع نمی شود.
• کوددهی درخت جک فروت: بعد از کشت در اولین مرحله رشد ۱۱۳ گرم کود ۶-۶-۶ به همراه مقدار ۳۰ گرم کود میکرو استفاده شود. این کود را هر ۸ هفته در سال اول استفاده کنید. به تدریج با بزرگ شدن درختان مقدار کوددهی افزایش می یابد.
• زمان باردهی جک فروت: فصل اصلی تولید میوه جک فروت تابستان تا پاییز است. البته برخی از میوه ها در زمانهای دیگر می رسند ولی معمولا در اوایل بهار و زمستان نمی رسند.

تکثیر درختان جک فروت

درخت جک فروت بوسیله بذر، پیوند و قلمه ممکن است تکثیر شود. در برخی مناطق تکثیر وسیله کاشت بذر انجام می شود. درختان جک فروت تولید شده بوسیله بذر نسبت به سایر درختان تولید شده با بذر زودتر به تولید میوه می رسند و در سال سوم تا چهارم به تولید میوه می رسند. بذرها باید از درختان دارای تولید و عملکرد بالا جمع آوری شوند. همچنین درختان باید ویژگی های باغبانی و زراعی خوبی مانند مقاومت نسبت به آفات و بیماری ها، اندازه میوه مناسب و کیفیت بالا داشته باشند. بذر این درخت کوتاه عمر است و تنها به مدت ۳۰ روز قادر است زنده بماند. دربسیاری از مناطق روی پایه های بذری پیوند زده می شود.

آفات و بیماری ها

درخت جک فروت مشکلات جدی زیادی در رابطه با آفات یا بیماری ها ندارد ، اگرچه حیوانات وحشی ممکن است به میوه های آن جذب شوند. متداول ترین آفاتی که به این درخت حمله می کنند مگس میوه خوار و پرندگان است. در صورت زیاد بودن جمعیت آفات استفاده از حشره کش شیمیایی برای جلوگیری از خسارت کافی است. پوشاندن میوه ها یک گزینه مفید برای نجات آنها از حمله و آسیب مگس های میوه و پرندگان است.

خواص و کاربردهای دارویی و صنعتی

هر صد گرم ميوه تازه جك فروت 95 كيلوكالری انرژی دارد، همچنين در آن، 5/23 گرم كربوهيدرات، 72/1 گرم پروتئين، 64/0 گرم چربی، 5/1 گرم فيبر، 24 ميكروگرم ويتامين ‏B6 ، 92/0 ميلیگرم ويتامين ‏B3 ، 239/0 ميلیگرم ويتامين ‏B6 ، 055/0 ميلیگرم ويتامين ‏B2 ، 105/0 ميلیگرم ويتامين ‏B1 ، ويتامين ‏A، 7/13 ميلیگرم ويتامين ‏C، 34/0 ميلیگرم ويتامين ‏E، 3 ميلیگرم سديم، 303 ميلیگرم پتاسيم، 34 ميلیگرم كلسيم، 6/0 ميلیگرم آهن، 37 ميلیگرم منيزيم، 197/0 ميلیگرم منگنز، 21 ميلیگرم فسفر، ‏6/0 ميلیگرم سلنيوم، 42/0 ميلیگرم روی و 157 ميكروگرم لوتئين- زآزانتين موجود است. مصرف ميوه جك فروت سبب بهتر شدن عمل هضم و گوارش شده و زخم و سوء هاضمه را برطرف می كند. فيبر بالای موجود در اين ميوه از بروز يبوست پيشگيری كرده و به بدن برای داشتن دستگاه گوارشی سالم كمك می کند. منبعی غنی از ويتامين ‏C‏ است كه اين ويتامين يك آنتی اكسيدان قوی و طبيعی محسوب می شود و از بدن در برابر بروز سرماخوردگی و عفونت محافظت می كند. علاوه بر اين كه منبعی غنی از ويتامين ‏C‏ محسوب می شود، منبعی غنی از تركيبات گياهی شامل: ليگنان ها، ايزوفلاون ها و ساپونين ها است كه اين مواد به بدن برای مقابله با سرطان كمك می کنند و سبب نابودی راديكال های آزاد و جلوگيری از بروز پيری در سلول های بدن می شوند. همچنين منبعی غنی از پتاسيم است، در هر يك صد گرم از اين ميوه 303 ميلیگرم پتاسيم وجود دارد؛ پتاسيم سبب افزايش تعادل الكتروليت های ضروری بدن و حفظ ميزان مايعات در بدن می شود و به تنظيم فشار خون كمك می كند؛ به همين علت امكان بروز حملات قلبی و سكته مغزی را كاهش می دهد. جك فروت منبعی غنی از ويتامين ‏A‏ نيز محسوب می شود كه برای حفظ بينایی و سلامت پوست مفيد و مؤثر است و سبب تقويت عملكرد سيستم ايمنی بدن می شود. مصرف ميوه های درخت جك فروت به علت داشتن قندهایی ساده مانند: فروكتوز و ساكارز به سرعت خستگی بدن را رفع کرده و به تجديد قوای بدن كمك می كند؛ به همين علت به ميوه جك فروت، «ميوه ورزشكاران» لقب داده اند. اين ميوه منبعی از مواد معدنی مانند: منگنز، آهن و منيزيم است. آهن در بدن از بروز كم خونی پيشگيری می كند، منگنز و منيزيم دو ماده معدنی مهم برای افزايش سلامت استخوان ها محسوب می شوند. منيزيم سبب افزايش جذب كلسيم در بدن شده و به بدن برای داشتن استخوان هایی سالم كمك می كند. ماده معدنی منگنز برای ساخت استخوان و بافت های همبند، مورد نياز بدن است. پالپ (گوشت) ميوه جك فروت، نشاسته ای و فيبری است و يک منبع فيبر محسوب می شودکه طعمی مانند يك موز ترش دارد. جک فروت سرشار از پتاسيم بوده و در پايين آوردن فشار خون مفيد است. از خاكستر برگ های درخت جك فروت در مالزی تركيبی همراه روغن نارگيل تهيه می شود كه برای درمان بريدگی ها و زخم ها از آن استفاده می شود. از ريشه درخت نيز برای درمان ناراحتی معده بهره برده می شود. در شهرهای جنوب و جنوب شرقی آسيا از ميوه های جك فروت در تهيه غذاها استفاده گسترده ای می شود. از تكه های ميوه های خشك در تهيه انواع سالادها و تهيه ترشی بهره می برند. چوب درخت جك فروت نسبتاً مقاوم است و از نظر سختی بافتی متوسط دارد. اين چوب در برابر آب و موريانه مقاومت بالایی دارد و از آن براي توليد صندلی های معروف لهستانی استفاده می شود. در اندونزی از چوب اين درخت برای تهيه ابزارآلات موسيقی بهره برده می شود. در هند معتقد هستند چوب درخت جك فروت مقدس است. در فيليپين فروش ميوه جك فروت رواج بالایی دارد و به شكل كنسرو شده عرضه می شود. پوست ميوه نارس جک فروت بايد اول جدا شود سپس ميوه خرد شده را می توان به شكل خوراکی و پخته شده مصرف كرد. دانه های ميوه رسيده خوراکی است و با جوشاندن در آب شور به مدت حدود 25 دقيقه آماده مصرف می شود؛ اين دانه ها شيری رنگ هستند و طعم شيرينی دارند. در جنوب هند دسری از ميوه جك فروت همراه نارگيل رنده شده، عسل و تكه های موز تهيه می شود كه دسری بسيار خوش طعم و پرطرفدار است در کشورهای هند ، بنگلادش ، سری لانکا ، اندونزی ، کامبوج و ویتنام از این میوه در طبخ غذا استفاده می کنند و یا آنرا آب پز کرده به عنوان غذای اصلی استفاده می کنند . در مالزی آنرا با شیر نارگیل پخته و همراه برنج می خورند. در صنعت بستنی سازی،شیرینی و دسر کاربرد دارد. در هند از برگ آن به عنوان بشقاب استفاده می کنند. جکفروت به دلیل خواص درمانی باور نکردنی آن میوه بسیار محبوب در سراسر جهان است. اگر چه این میوه عجیب غریب بنظر می رسد ولی در سلامتی معجزه می کند.

امیدوارم از محتوای نحوه ی پرورش و نگهداری میوه جک فروت نهایت لذت را برده باشید و برای کسانی که گیاه دوست هستند، میتوانید ارسال نمایید. همچنین برای مشاهده ی مطالب پر محتوای دیگر میتوانید به بخش سبک زندگی ساعدنیوز مراجعه نمایید. از همراهی شما بسیار سپاسگزارم.

موثرترین روش پرورش و نگهداری از میوه پشن فروت