مستثنیات دین به چه معناست:
زمانی که شخصی مطابق حکم دادگاه محکوم به پرداخت وجه یا مالی به دیگری می شود، بایستی آن را بپردازد . اما در صورتی که از انجام این کار خودداری کند ، طلبکار حق خواهد داشت تا از اموال شخصی او اقدام به وصول طلب خود نماید که البته این امر نیازمند مراجعه به واحد اجرای احکام دادگاه و صدور اجراییه می باشد . طلبکاری که به این ترتیب اقدام می کند ، البته با محدودیتی مواجه است و آن این است که نمی تواند اقدام به وصول طلب خود از همه اموال بخصوص اموال ضروری زندگی بدهکار نماید. چرا که به هر حال بدهکار نیز حق این را دارد که وسایل ضروری معاش خود را همچنان حفظ کند و حتی وسایل کسب و کار خود را در اختیار داشته باشد تا بتواند با اشتغال به حرفه خود درآمدی بدست بیاورد. بنابراین ، مطابق مقررات قانونی برخی از اموال جزء مستثنیات دین محسوب می شود که قابل توقیف و فروش نیستند . یعنی برای دریافت دین یا بدهی از بدهکار نمی شود از این اموال چیزی را توقیف کرد یا آنها را فروخت .
مستثنیات دین شامل:
مطابق ماده ۲۴ قانون جدید نحوه محکومیتهای مالی مستثنیات دین صرفاً شامل موارد زیر است:
- منزل مسکونی که عرفاً در شأن محکومٌ علیه در حالت اعسار او باشد.
- اثاثیه مورد نیاز زندگی که برای رفع حوائج ضروری محکومٌ علیه و افراد تحت تکفل وی لازم است.
- آذوقه موجود به قدر احتیاج محکوم ٌعلیه و افراد تحت تکفل وی برای مدتی که عرفاً آذوقه ذخیره می شود.
- کتب و ابزار علمی و تحقیقاتی برای اهل علم و تحقیق متناسب با شأن آنها
- وسایل و ابزار کار کسبه، پیشه وران، کشاورزان و سایر اشخاص که برای امرار معاش ضروری آنها و افراد تحت تکفلشان لازم است.
- تلفن مورد نیاز مدیون
- مبلغی که در ضمن عقد اجاره به موجر پرداخت می شود، مشروط بر اینکه پرداخت اجاره بها بدون آن موجب عسر و حرج گردد و عین مستأجره مورد نیاز مدیون بوده و بالاتر از شأن او نباشد.
احکام مستثنیات دین:
- مستثنیات دین فقط ناظر به اشخاص حقیقی است و در اشخاص حقوقی راه ندارد.
- احکام جزایی مبنی بر استرداد، ضبط یا مصادره اموال محکومین با محدودیتهای مستثنیات دین مواجه نیست.
- با توجه به آنکه اجرای احکام داوری، گزارش اصلاحی و احکام صادره از هیأت تشخیص و هیأت حل اختلاف کار، توسط دادگاه به عمل می آید، در مقام اجرای این آرا نیز، باید قواعد مستثنیات دین رعایت شود.
- قواعد مستثنیات دین در توقیف اموال در تامین خواسته نیز جاری است.
- اگر خود محکوم علیه مالی را که در شمار مستثنیات دین است، برای توقیف و اجرای حکم معرفی کند در این صورت، آن مال از شمار مستثنیات دین خارج می شود و قابل توقیف است.
- مستثنیات دین فقط در زمان حیات محکوم علیه جاری است؛ بنابراین، در صورت فوت محکوم علیه، تمام امول او بل توقیف است، صرف نظر از اینکه آن مال در شمار مستثنیات دین باشد یا خیر صرف نظر از اینکه وراث او به آن مال نیاز داشته باشند یا خیر.
- اگر مورت شخص محکوم علیه فوت کند و مالی به محکوم علیه به ارث برسد، این سهم الارث، توسط طلبکاران او، قابل توقیف است؛ مگر آنکه مالی که به وارث مزبور به ارث رسیده، به دلیل نیاز او، در شمار مستئیات دین باشد ۸-اگر به حکم قانون، مستثنیات دین تبدیل به مال دیگری شده باشد، مانند اینکه خانه ای در طرح عمرانی قرار گیرد و دولت وجه آن را به مالک بپردازد یا در اثر تلف مالی که در شمار مستثنیات دین بود، مال دیگری از شخص تلف کننده دریافت شده باشد، وصول محکوم به از آن امکان پذیر است؛ مگر اینکه محرز شود مدیون قصد تهیه موضوع نخستین را دارد.
آیا ودیعه مسکن جزو مستثنیات دین است؟
بعضی حقوقدانان معتقدند ودیعه مسکن به لحاظ عدم صراحت قانونی ، جزو مستثنیات دین نمی باشد ، اما عده ای دیگر عقیده دارند ودیعه مسکنی که مستاجر برای سکونت خود و خانواده اش تهیه و نزد موجر سپرده، از جمله موارد مستثنیات دین بوده و توقیف آن بابت وصول دین مجاز نمی باشد. البته اگر مسکن مورد اجاره بیش از شئونات عرفی محکوم علیه باشد دادگاه دستور توقیف مبلغ مذکور را صادر و مقدار اضافه بر شوونات وی بابت دین او به طلبکار یا محکوم له پرداخت می شود.
اگر مالی که جزو مستثنیات دین است تبدیل به پول شده باشد حکم چیست؟
اگر تبدیل مال به پول با حکم قانون باشد می توان توقیف کرد به شرطی که مدیون قصد تبدیل آن به همان مال اولیه را نداشته باشد. برای مثال خانه ای به حکم قانون در یک طرح عمرانی توسط دولت خریداری شده است و اگر فرد بخواهد با آن پول مجدد منزلی برای سکونت تهیه کند قابل توقیف نیست.
