میزان، تاثیرات و مکانیزم اثر کوتریموکسازول

داروی کوتریموکسازول ترکیبی از دو آنتی بیوتیک از دستۀ سولفونامیدها، به نام تری متوپریم و سولفامتوکسازول است و عفونت های مختلفی را که از باکتری ها ناشی می شوند را درمان می کند. از جمله کاربرد این دارو در درمان عفونت دستگاه ادراری، عفونت گوش میانی، التهاب پروستات، ذات الریه و برخی مشکلات تنفسی، عفونت های دستگاه گوارش، اسهال هنگام مسافرت و شیگلوزیس استفاده می شود.

با وجود اینکه در گذشته در موارد بسیار متنوعی از عفونت ها تجویز می شد، اما عوارض مختلف بسیاری در اثر مصرف این دارو مشاهده شده به همین دلیل آنتی بیوتیک های دیگر به مرور زمان جایگزین کوتریموکسازول در درمان عفونت های ساده تر شدند و این دارو به عنوان انتخابی برای عفونت های جدی و در صورت لزوم شناخته شد.

موارد مصرف داروی کوتریموکسازول

این دارو، آنتی بیوتیک پرمصرفی است که اغلب در درمان مواردی از قبیل عفونت های ادراری، عفونت های پوستی، اسهال مسافران، عفونت های دستگاه تنفسی، وبا و عفونت ناشی از استافیلوکوک اورئوس مقاوم به متی سیلین تجویز می شود. کوتریموکسازول همچنین برای پیشگیری و درمان سینه پهلوی پنوموسیستیس و توکسوپلاسموز در افراد دارای دستگاه ایمنی ضعیف مانند مبتلایان به ایدز تجویز می شود.

مکانیسم اثر داروی کوتریموکسازول

تری متوپریم و سولفامتوکسازول (از گروه سولفونامیدها) از راه های مختلف در متابولیسم اسید فولیک در باکتری ها ایجاد اختلال می کنند. سولفونامیدها متوقف کننده رشد باکتریایی هستند. آن ها با اسیدپاراآمینوبنزوئیک (PABA) شباهت ساختمانی داشته و به طور رقابتی یک آنزیم باکتریایی بنام دی هیدروپتروات سنتتاز (Dihydropteroate synthase) را که مسئول داخل کردن PABA در ساختمان دی هیدروفولیک اسید است، مهار می کنند. این عمل ساخت اسید دی هیدروفولیک را که از نظر متابولیک، کوفاکتور در ساخت پورین ها، تیمیدین و دی ان ای می باشد را کاهش می دهد.

تری متوپریم با تداخل در عملکرد آنزیم دی هیدروفولات ردوکتاز باکتری ها ساخت اسید تترا هیدروفولیک را مهار می کند. تتراهیدروفولیک اسید کوفاکتور ضروری در ساخت تیمیدین و DNA می باشد. باکتری هایی که اسید فولیک را خودشان تولید می کنند به این دارو حساس هستند لذا این دارو تکثیر آن ها را متوقف می کند.

لذا با استفاده از ترکیب کوتریموکسازول متابولیسم اسید فولیک در باکتری ها با دو مکانیسم متفاوت مختل می شود.

فارماکودینامیک داروی کوتریموکسازول

طیف اثر کوتریموکسازول بر روی بسیاری از باکتری های گرم مثبت و منفی هوازی و پروتوزئوا می باشد ولی بر روی باکتری های بی هوازی ، قارچ ها و ویروس ها تاثیر ندارد. باکتری های گرم مثبت هوازی حساس به کوتریموکسازول عبارتند از استافیلوکوک آئروس ( سویه تولیدکننده پنی سیلیناز)، استرپتوکوک پنومونیه، استرپتوکوک پیوژن ( گروه A بتاهمولتیک)، نوکاردیا و بسیاری از سویه های انتروکوکسی ( مثل انتروکوک فیکالیس) است. هم چنین ممکن است به باسیلوس آنتراسیس مقاوم باشد.
باکتری های گرم منفی هوازی حساس به کوتریموکسازول عبارتند از آسینوباکتر، انتروباکتر، اشرشیاکلی، کلبسیلا پنومونیه، مورگانلا مورگانی، پورتئوس میرابیلیس، سالمونلا، شیگلا، هموفیلوس آنفولانزا ( سویه مقاوم به آمپی سیلین) هموفیلوس دوکری و نایسریا گنوره است. نسبت به سودومونا آئروژینوزا مقاوم است .
سایر میکروارگانیسم ها: بر روی پنوموسیس کارینی در درون تنی و برون تنی حساس است ولی نسبت به بیشتر بی هوازی ها مقاوم می باشد. مقاومت کوتریموکسازول به برخی از انتروباکتریاسی ها و هموفیلوس آنفولانزا گزارش شده است.

مقدار مصرف داروی کوتریموکسازول

• قبل از شروع درمان با داروی کوتریموکسازول (Co-trimoxazole) ، بروشور دارویی داخل بسته را به دقت مطالعه کنید. این بروشور به شما کمک می کند تا اطلاعات جامعی را راجع به دارو به دست آورده و از عوارض جانبی احتمالی آن مطلع شوید. همچنین اگر در رابطه با مصرف آن با سؤالاتی روبرو هستید با پزشک خود مشورت نمایید.
• دوز، مقدار و فرم داروی کوتریموکسازول، از فردی به فرد دیگر متفاوت است؛ دارو را دقیقاً همانطور که پزشک به شما تجویز کرده است، استفاده نمایید.
• در صورت فراموش کردن یک دوز، به محض یادآوری، نوبت فراموش شده را مصرف کنید. اگر زمان مصرف دوز بعدی باشد، از مصرف نوبت فراموش شده اجتناب کنید و بر طبق برنامۀ مشخص به مصرف دارو ادامه دهید.
• جهت ایجاد یک سطح پایدار از دارو در بدن، باید دارو را به صورت منظم و در ساعتی مشخص مصرف نمایید.
• آنتی بیوتیک ها را دقیقاً مطابق دستور پزشک مصرف کنید و دورۀ درمان را حتی اگر احساس بهبودی می کنید و علائمتان برطرف شده است کامل کنید. زیرا ممکن است هنوز باکتری بصورت کامل ریشه کن نشده باشد و این کار احتمال بروز مقاومت میکروبی را افزایش می دهد.
• در صورتی که چند روز پس از شروع درمان با کوتریموکسازول علائم شما بهتر نشد و یا بدتر شد به پزشک مراجعه نمایید.
• بهتر است دارو را همراه با غذا مصرف کنید.
• داروی کوتریموکسازول را همراه با یک لیوان آب مصرف نمایید و در طول درمان با این دارو، آب و مایعات فراوان بنوشید.
• قبل از مصرف فرم سوسپانسیون خوراکی این دارو، آن را به خوبی تکان دهید و برای مصرف مقدار صحیح آن از پیمانه همراه دارو استفاده کنید.

حساسیت زدایی کوتریموکسازول

از آنجایی که سپترین (کوتریموکسازول) بهترین شکل پروفیلاکسی PCP است، پزشکان اغلب سعی می کنند بر واکنش های آلرژیکی که شما تجربه می کنید غلبه کنند. اگر واکنش آلرژیک اولیه شما جدی نبود، ممکن است توصیه کنند چند هفته بعد دوباره امتحان کنید، زیرا همیشه مشخص نیست که آیا آلرژی به دلیل سپترین است یا به داروهای دیگر. یا ممکن است بتوانید با شروع مجدد با دوز بسیار کم و افزایش تدریجی آن به سطح طبیعی، بر آلرژی غلبه کنید. به این حالت حساسیت زدایی می گویند.

بسیاری از افرادی که واکنش اولیه به کوتریموکسازول دارند می توانند از این طریق حساسیت زدایی شوند. با این حال، شما نباید خودتان این کار را امتحان کنید. فقط باید زیر نظر پزشک انجام شود. اگر واکنش آلرژیک شما شدید است، مصرف مجدد دارو عاقلانه نیست.

میزان، تاثیرات و مکانیزم اثر سیکلوسرین