بدیهی است که خصوصیاتی همچون قد، اجزای چهره و حتی رفتار و بسیاری دیگر از ویژگی های انسان ها و به طور کلی موجودات زنده، با وراثت و رفتار ژن ها مشخص می شوند. عوامل محیطی نیز بر رفتار ژن ها بی تاثیر نیستند و باعث ایجاد تغییراتی می شوند و در نهایت خصوصیات فردی بر اساس این دو عامل شکل می گیرند. در این مقاله اثر وراثت در نامرتبی دندان ها و موقعیت فکین تشریح میگردد تا در این زمینه اطلاعات مفیدی به دست آورید.رشد صورت از قانون وراثت مستثنی نبوده و همین دلیل شباهت فرزندان به پدر و مادر یا وابستگانشان است ولی تفاوت های آنان عمدتا ناشی از اثرات عوامل محیطی است.بسیاری از مشکلات ارتودنسی به خاطر عامل ارث ایجاد می شوند. اثر وراثت در نامرتبی دندان ها و موقعیت فکین بسیار چشمگیر است به طوری که اغلب فرزندان فک کوچک را از مادر و دندان های بزرگ را از پدر به ارث می برند که این امر منجر به نامرتبی دندان ها می شود. این مشکل را کراودینگ (Crowding) می گویند. گاهی احتمال دارد برعکس آن رخ دهد و فک بزرگ از پدر و دندان های کوچک از مادر به ارث برسد که این امر منجر به فاصله میان دندان ها شده که آن را Spacing می نامند. شایع ترین و شناخته شده ترین مشکل فکی با زمینه ارثی جلو آمدگی فک پایین نسبت به فک بالا است. در مراحل اولیه تکامل جنین، بروز جهش های خاص ژنتیکی می تواند منجر به انواع گوناگونی از ناهجاری های دندانی فکی شود. برخی از مشکلات فکی با انجام درمانهای ارتوپدیک که توسط ارتودنتیست انجام می شود، قابل درمان هستند.
همان طور که بیان شد، دو عامل موجب رشد غیرطبیعی صورت و فکین می شود:
۱ – ژنتیک یا وراثت
۲ – محیط
اغلب مشکلات ارتودنسی در اثر تعامل چندین فاکتور ارثی و محیطی ایجاد می شود و توصیف یک علت خاص غیر ممکن است.یکی از ناهنجاری های فکی که با قاطعیت بیشتری نسبت به سایرین میتوان آنرا ارثی دانست ،بزرگی و جلو بودن فک پایین است.اگر در خانواده فرد یا افرادی این مشکل را داشته باشند و مشاهده کنند در کودک در حال تکامل نشانه های بزرگی فک پایان نمایان شده است باید به متخصص ارتودنسی مراجعه کنند تا در صورت امکان جلوی رشد بیشتر فک پایین گرفته شود و از نیاز به انجام جراحی در سنین بالا پیشگیری شود.ناهنجاری بعدی که تاثیر ارث در آن قوی تر از سایر عوامل است بلندی یا درازی صورت می باشد.در صورتیکه این ناهنجاری ها در تعدادی از افراد یک خانواده وجود دارد ،کودکی که در این خانواده ها رشد میکند باید توسط متخصص ارتودنسی ویزیت شود و درمان پیشگیرانه انجام شود.
متغیر های وراثتی اثر گذار بر درمان ارتودنسی
متغییر های زیر را می توان به عنوان عوامل اثرگذار بر درمان ارتودنسی در نظر گرفت. همواره در نظر داشته باشید که اگر متخصص ارتودنسی ماهر موقعیت فکین و دندان ها را به وضعیت صفر (null) تغییر دهد امکان بازگشت درمان ارتودنسی بر اثر عوامل وراثتی به صفر نزدیک می شود.
میزان رشد صورت
سنجش میزان رشد صورت به کمک رادیوگرافی سفالومتری انجام می شود تا میزان تغییرات ژنتیکی با اندازه و یا مورفولوژی تغییرات اسکلتی پایش شود. به این کار در اصطلاح دندانپزشکی و ارتودنسی، پیش بینی های تقریبی رشد صورت مبتنی بر منحنی رشد مورد انتظار می گویند. جالب است بدانید که در صورت هر فرد مقداری عدم قرینگی وجود دارد که از نظر علمی امری طبیعی است .
تاثیر دارو ها بر درمان ارتودنسی
تفاوت در میزان رشد ساژیتال سالانه فک ها
تجویز دوزهای پایین هورمون رشد در پسران و دخترانی که تاخیر در بلوغشان دارند؛ نه تنها باعث می شود که سرعت رشد اندام هایشان متناسب با سنشان تنظیم شود؛ بلکه سرعت رشد جمجمه، فک و صورت را نیز تسریع می کند.
تنوع اسکلتی و مال اکلوژن
مال اکلوژن اسکلت کلاس III (که در اصطلاح دندانپزشکی به آن جلوزدگی فک پایین گفته می شود) ممکن است به دلیل ناهنجاری در فک بالا، فک پایین بلند یا هر دو باشد که در صفحه ساژیتال و به طور کاملا اختصاصی توسط متخصص ارتودنسی بررسی می شود.
لازم به ذکر است که برای شناسایی میزان تاثیر وراثت بر درمان ارتودنسی، دندانپزشک موارد دیگری همچون وضعیت چهره پدر و مادر، وجود مال اکلوژن در والدین، تنوع ژنتیکی در عضله و تأثیر آن بر مال اکلوژن، تحلیل سطح خارجی ریشه دندن همزمان با ارتودنسی، میزان حرکت دندان و غیره را مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهد.
میزان تاثیر وراثت بر درمان ارتودنسی چقدر است؟
توجه داشته باشید که ژنتیک یک مفهوم قطعی نیست و عوامل متعددی بر آن تاثیر می گذارند و یا از آن تاثیر می پذیرند. ژنتیک صفاتی مثل قد، وزن، مقدار قند خون، فشار خون، هوش، رفتار و گرایشات جنسی را منتقل می کند. همه این صفات و همچنین اکثر ناهنجاری های دندانی فکی و نقایص مادرزادی، در اثر ارث منتقل می شوند و اگرچه آنها می توانند تحت تأثیر محیط قرار بگیرند. به عبارت دیگر هم ارث و هم محیط باعث ایجاد ناهنجاری دندانی فکی می شوند و یک متخصص برجسته ارتودنسی می تواند با شناسایی عوامل ایجاد کننده مال اکلوژن به درمان آنها بپردازد.
