کرم ابریشم بیش ازچهار هزارسال توسط مردم پرورش داده می شد این کارنخستین بار در چین در حدود 2600 سال قبل از میلاد مسیح آغازشد چینی ها رازتهیه ابریشم را سالها مخفی نگه داشتند ودر اروپا و خاورمیانه تجارت می کردند. اما سرانجام به دست آوردن ابریشم از طریق کرم ابریشم توسط مردم دیگرکشورها یاد گرفته شد اخیرا یاد گرفته ایم ازمواد مصنوعی موادی شبیه به ابریشم بسازیم اما تقاضا برای ابریشم طبیعی هنوزبالاست وکرم های ابریشم به خاطر تولید نخهای ابریشمی به کاربرده می شوند.عمل پروراندن کرم ابریشم نوغانداری نامیده می شود یک کرم بالغ طول قدش به پنج تا هفت سانتی متر می رسد او یک کارگرشگفت انگیز است فقط در طی چند روز یک کرم ابریشم تنها پیله ای می تند که می تواند ششصد متر نخ ابریشم ازآن برداشت کرد اما بازبه بیست و پنج هزارپیله نیاز است تا نیم کیلونخ ابریشم خام تولید شود .
امروزه بیشترنخ ابریشم به وسیله چین وهندوستان تولید می شود هرسال60000 تن ابریشم خام تولید می شود و تبدیل به پیراهن – لباس – روتختی – پرده و دیگر فراورده ها می شود .این یک صنعت بزرگ است مخصوصا در چین ده میلیون کشاورز چینی کرم ابریشم پرورش می دهند . دردنیاانواع مختلفی ازکرم ابریشم برای تولید ابریشم مورداستفاده قرارمی گیرد حتی نوعی از کرم ابریشم پیله را با همکاری کرم دیگری می تند و نخ دولایه تولید می کنند.اگر چه نخهای مصنوعی مانند نایلون و پولیستر وجود دارند که محکمتر وارزان تر از ابریشم هستند و قیمت آنها پایین تر است اماابریشم به یک کالای تجملی تبدیل شده است و هنوز مورد تقاضا است زیرا در نگاه و احساس عالی است.
خصوصیات کرم ابریشم
کرم ابریشم (Silkworm) در واقع لارو نوعی پروانه (Bombyx mori) بومی آسیاست که پیله ای از فیبربسیار قوی و لطیف می تند که منبع ابریشم تجاری است. گونه های مختلفی از کرم های ابریشم امروزه تکثیر و پرورش داده میشوند که از روی کیفیت ابریشم تولیدی به وسیله آنها شناسایی میشوند. این کرم ها از برگ درخت توت سفید(mulberries) و گاهی نیز Maclura pomiferaتغذیه میکنند.
این کرم ها هرگز گاز نمیگیرند و گزینه های مناسبی به عنوان غذا برای خزندگان، دوزیستان و سایر حیوانات هستند و ارزش غذایی بالایی دارند. کرم هایی که تازه از تخم خارج شده اند با توجه به اندازه کوچک، میتوانند غذای مناسبی برای بچه های خزندگان باشند. کرم های ابریشم بدن نرم و سرعت حرکت پایینی دارند و میتوانند تا ۷٫۵ سانتی متر رشد کنند. سرعت رشد آنها تقریبا بالاست و میتوانند در ۲۵ الی ۲۸ روز به اندازه ای معادل ۷ سانتی متر برسند.
کرم های ابریشم تازه از تخم در آمده همانند خطوط نازک مداد بر روی کاغذ هستند که بعد از گذشت 4 تا 5 هفته این خطوط نازک به کرم های سفید رنگی به طول 6 تا 8 متر با سر براق تبدیل خواهند شد . کرم های ابریشم بالغ دارای هشت جفت پا و نوار بر روی بدن خود هستند . کرم های ابریشم ، همانند سایر حشرات دارای ریه نبوده و از طریق سوراخ های موجود بر روی بدنشان نفس می کشند .
چرخه زندگی کرم ابریشم
شامل چهار مرحله
- تخم
- کرم
- شفیره
- پروانه
تخم کرم ابریشم بیضی شکل و غشایی روی آنرامی پوشاند که دارای منافذ تنفسی بوده است. وزن تخم ها دراوایل تخم گذاری سنگین تر است وآن هایی که در مراحل انتهایی تخم گذاری تولید می شوند سبک تر می باشد. رنگ تخم ها معمولا زرد روشن است.
لارو کرم ابریشم از سه بخش تشکیل شده
- سر
- سینه
- شکم
سر از پوشش کتینی پوشیده شده اند و شاخک ها در دوسوی دهان و هر کدام سه مفصل هستند. دهان از نوع ساینده بوده و دارای لب بالا، آرواره های بالا،ولب پایینی می باشد. سینه از سه بند تشکیل یافته است. شکم کرم ابریشم درمرحله پیش از بلوغ 11 حلقه و در بلوغ دارای 9حلقه است.
عملیات تفریخ
خروج کرم ازتخم را تفریخ گویند که در شرایط مساعد سیزده روز طول می کشد پس ازاینکه اولین آثار تفریخ مشاهده شد لازم است جهت تفریخ یکنواخت به مدت چهل وهشت ساعت دراتاقی کاملا تاریک که دارای دمای 25 درجه سانتیگراد و هشتاد درصد رطوبت داشته باشد قرار گیرد. رنگ تخم ها در ابتدا آبی روشن است که درست قبل از خارج شدن کرم ها از تخم تیره رنگ می شوند.
جعبه تخم نوغان را 3 روز در دمای (18-15 سانتی گراد) نگهداری می کنند سپس درجه حرارت محیط را تا زمان تفریخ در حد 25 درجه سانتی گراد ثابت نگه می دارند. برای تفریخ ، تخم نوغان را در جعبه هایی مانند جعبه شیرینی که کف آن توسط یک ورق کاغذ پوشیده را به آرامی و یکنواخت می ریزند.
اگر هوا سرد باشد از یک وسیله گرما زا ( بخاری ) استفاده می کنند تا دما به 25 درجه سانتی گراد برسد. برای تامین روشنایی اتاق تفریخ نیز از لامپ های مهتابی استفاده می کنند و این لامپ ها را حدود 18 ساعت روشن می گذارند تا زمانیکه رنگ تخم ها بصورت خاکستری روشن تغییر نماید و یا اینکه یک تا دو تخم باز شود و کرم ریز خارج گردد سپس لامپ را خاموش کرده و تا دو روز روی جعبه یک پارچه سیاه می اندازند پس از گذشت این دو روز تخم نوغان ها باید حدود 4 ساعت در معرض روشنایی قرار گیرد تا کرم ها یکنواخت تفریخ شوند.
تغذیه کرم های ابریشم
کرم های ابریشمی دارای اشتهای بالایی بوده و هر چه بالغ تر شوند، اشتهایشان نیز بیشتر خواهد شد. این کرم ها حتی در مرحله لارو بودن نیز نیازمند تغذیه شدن مداوم هستند . غذای مورد علاقه کرم های ابریشم برگ تازه درخت توت است . از تغذیه این کرم ها با برگ های مرطوب و پژمرده خودداری کنید. کرم های ابریشم با خوردن برگ های کاهو و چغندر نیز زنده می مانند، اما ابریشم با کیفیتی تولید نخواهند کرد.
خانه کرم ابریشم
کرم های ابریشم نیازمند نگهداری در محیطی خشک، خنک و مطبوع هستند. این کرم ها را از نور مستقیم خورشید دور نگه دارید و روزانه محل نگهدای آن ها را تمیز کنید. قرار گرفتن این کرم ها در زیر برگ های پژمرده و خیس شده باعث خفه شدن آن ها و یا ابتلا به عفونت های مختلف می شود. قرار دادن یک ورق روزنامه در قسمت انتهایی محفظه آن ها ، تمیز کردن آن ها را بسیار آسان تر می کند.برای حفظ سلامت کرم ها در طول چندهفته زندگی، آنها را در خشک ترین حالت ممکن برای محیط نگهداری کنید.
خواب کرم ها ( پوست اندازی )
در این مرحله کرم ها ظاهراً بی حرکت میشوند و پوست اندازی می کنند . در این مرحله کرم ها همزمان به خواب نمی روند ، در پایان هر سن اگر دیدید که بیش از 90% کرم ها تغذیه نمی کنند و در شرف پوست اندازی هستند پس باید بستر آنها را گسترش داد و بستر کرم ها را با آهک سرند شده آهک پاشی نمود. آهک خاصیت گند زدایی دارد و به کاهش رطوبت بستر و خشکاندن برگ های تغذیه نشده باقیمانده و کاهش بیماری های کرم ابریشم کمک می کند.
نظافت بستر کرم ابریشم
قبل از خواب ، بعد از خواب و در نیمه دوره هر سن برای جلوگیری از بیماری محل پرورش را نظافت و ضدعفونی کنید و بقایای کرم ها و فضولات چسبیده به در و دیوار اتاق پرورش جمع آوری کنید و شستشو دهید سپس آنها را با فرمالین و یا پودر کلر ضد عفونی کنید.بعد از انجام خواب کرمها و پوست اندازی توری های پلاستیکی دارای سوراخ های متناسب را روی بستر پهن کرده و اولین وعده غذاییی هر سن را روی توری قرار دهید تا کرم ها برای تغذیه از سوراخ های توری عبور نموده و روی آن شروع به تغذیه کنند.برای نظافت توری را به همراه کرم و برگ های روی آن کنار بستر قرار داده و پس از نظافت روی آن بستر کرم وبرگ را قرار دهید.
در این روش کرم های بیمار از باقی کرم ها جدا می شوند زیرا کرم هایی که به دلیل بیماری و یا عقب ماندگی نتوانسته اند از توری بالا بیایند در زیر باقی می مانند.در هر مرحله برگدهی ، کرم ها مقداری از برگ را تغذیه می کنند و باقی برگ در بستر باقی میماند و این برگها که با مدفوع کرم مخلوط می شود ، موجب تراکم بستر و رشد عوامل بیماری زا بویژه قارچ می شود.
ضد عفونی بستر کرم ابریشم با فرمالین
یک لیتر فرمالین 37% را با 11 لیتر آب مخلوط کرده و برای ضد عفونی 11 متر مربع به کار می برند . قبل از ضد عفونی ، کلیه منافذ و سوراخ ها و درب و پنجره را می بندند و درجه حرارت اتاق را 25 درجه سانتی گراد تنظیم می کنند.
ضد عفونی بستر کرم ابریشم با پودرکلر
200 گرم پودرکلر را در 10 لیتر آب حل نموده و خوب بهم بزنید تا پودر حل شود سپس با کمک سمپاش محلول پاشی نمایید.کف اتاق ها ( تلمبار)، راهروها، درب های ورودی و محل نگهداری برگ ( برگخانه ) را نیز با محلول کلر 1 درصد به فاصله هر چند روز یکبار محلول پاشی کنید.
روند لمس کرم ها
برای لمس کردن کرم ها و یا دادن غذای آنهادستان خود را به خوبی بشویید زیرا کرم های ابریشم بسیار سریع به بیماری های باکتریایی مبتلا می شوند. نشستن دستان و لمس نادرست موجب بیماری آنها می شود.قارچ از دمای بالا و یا رطوبت بالا به وجود می آیند. اگر محیط زندگی کرم ها انباشته از فضولات، تار و غذای کهنه برای رشد و تکثیر قارچ ها مساعد است و کرم ها خواهند مرد.پس از مطلع شدن از رشد و تکثیر قارچ در محفظه فورا از الک (غربال) نیم سانتی متری برای کل محتویات داخل محفظه استفاده کرده و اضافات را دور بریزید.اگر کرم ها از قسمت های زیرین بر اثر شد قارچ، خارج شده اند و برای تنیدن پیله به قسمت های بالایی آمدند کرم ها و پیله ها را به محل دیگری انتقال دهید.کرم های ابریشم به علت داشتن بدن ظریف ونرم مستعد خراشیدگی هستند بنابراین لمس نادرست کرم ها منجر به مرگ آنها می شود. بنابراین در هنگام لمس کرم ها دقت کنید.
طول عمر و پرورش کرم های ابریشم
کرم های ابریشم توانایی پرواز کردن را ندارند زیرا بدن آن ها به نسبت بال هایشان وزن بیشتری دارد. طول عمر این کرم ها تنها به اندازه تولید نسل های بعدیشان است، چیزی حدود 20 تا 35 روز. معمولا یک کرم ابریشم ماده قبل از مرگ خود حدود 300 تا 500 تخم به رنگ زرد کم رنگ تولید خواهند کرد. این کرم ها در اواخر فصل زمستان تخم گذاری کرده و کرم ها در بهار سر از تخم برخواهند آورد. کرم های تازه متولد شده به سرعت رشد می کنند و تقریبا بعد از گذشت 4 هفته به 70 برابر اندازه اولیه خود خواهند رسید.
این کرم ها پس از بالغ شدن حداقل دارای 8 جفت پا ، سر براق و خون زرد رنگ خواهند بود و همان طور که گفته شد این کرم ها ریه ندارند و از طریق سوراخ های موجود بر روی سطح بدنشان تنفس می کنند. کرم های ابریشم تقریبا پس از گذشت 27 روز تغذیه منظم شروع به تنیدن پیله به دور خود خواهند کرد که پیله تنیده شده معمولا به رنگ سفید و یا زرد است و از جنس نخ ابریشم است.نخ ابریشم در غدد بزاقی کرم ابریشم تولید می شود. تنیدن پیله بعد از گذشت 3 روز به پایان می رسد و پروانه بالغ پس از گذشت 2 هفته ، پیله را شکافته و زندگی دوباره خود را آغاز می کند. تشخیص کرم های ابریشم نر و ماده از یکدیگر بسیار آسان است. کرم های ابریشم ماده دارای شکم بزرگ تری در مقایسه با کرم های ابریشم نر می باشند.
تشکیل پیله
ابتدای هرتابستان پروانه کرم ابریشم از پیله خارج می شود پروانه ماده پس از جفت گیری 400 تخم کوچک می گذارد؛ طی تقریبا دوهفته یک کرم ابریشم 3میلی متری ازتخم خارج می شود به آنها برگ درخت توت سفید داده می شود که حریصانه آنها را می بلعند. سپس طی چهار مرحله پوست اندازی می کنند تا کاملا بالغ شوند. بعد ازحدود یک ماه هرکرم ابریشم شروع به ریسیدن پیله اطراف خودش می کند این کار به وسیله غده ترشح کننده کرم ابریشم انجام می شود.
کرم ابریشم یک تارابریشمی نازک ترشح می کند و بعد با چسبی که تهیه می کند پیله را به صورت سطح صافی به هم می چسباند. این کار سه روز و سه شب طول می کشد که بسته به خصوصیات نوع وروش پرورش کرم ابریشم ، یک پیله می تواند وزنی در حدود 5/1 تا 5/2 گرم داسته باشد. اگر چه پیله به عنوان محصول اصلی استفاده نمی شود در عوض برای تهیه ابریشم خام به کار می رود دو تا سه روز بعد از تشکیل پیله کرم درون آن به شفیره تبدیل می شود و تقریبا بعد از دو هفته به صورت پروانه از پیله خارج می شود. ازشفیره کرم ابریشم برای تهیه غذای ماهی – لوازم دارویی و آرایشی می شود.
باید توجه کنید که طول رشته نخ ابریشمی یک پیله ممکن است 300تا 900 متر باشد خروج پروانه از پیله می تواند این رشته نخ را تکه تکه کند در حالی که ابریشم از پیله کامل که شفیره داخل آن است به دست می آید. در یک مزرعه پرورش کرم ابریشم پروانه های بالغ فقط به اندازه مورد نیاز اجازه دارند از پیله خارج شوند باقیمانده به وسیله گرما در درون پیله کشته می شوند. برای اینکه ابریشم بتواند ریسیده و به پارچه تبدیل شود. پروانه کرم ابریشم رنگ متمایل به زرد با بدنی کلفت و پرموى دارد. عمر پروانه بالغ مدت بسیار کوتا هی است به اندازه کافی طولانی برای این که پروانه بتواند تخمگذاری کند.
برداشت پیله
زمان برداشت پیله هنگام تبدیل کرم ها به شفیره و قهوه ای رنگ شدن پوست آنها است. در برداشت پیله ، پیله های شله رنگی و پوست پیازی و پیله های دوبل را از پیله های سالم جدا می کنند و پس از برداشت پیله با دست و یا با ماشین کرک گیری کرکهای روی آن برداشت می کنند.
نکاتی درباره پرورش کرم ابریشم
- دمای محل نگهداری کرم ها باید 25٫5 تا 31 درجه سانتی گراد باشد.
- دریک محوطه کوچک کرم ها نباید زیاد باشد زیراجمع شدن برگ های خشک قبلی و فضولات، مانع از رسیدن به نتیجه دلخواه خواهد شد.
- پیش از قرار دادن غذای جدید، از خشک شدن (و یا اتمام) غذای قبلی اطمینان یابید.
- با رشد کرم ها، آنها را به محفظه بزرگتردارای حفره برای تهویه منتقل کنید.
- درپوش را هر از گاهی بردارید تا کرم ها دچارخفگی نشوند و برگ ها نیز خشک شوند.
- برای نگهداری از کرم ابریشم میتوانید از جعبه های کفش استفاده کنید.
نحوه نگهداری و پرورش غاز در خانه
