نحوه نگارش پروپوزال دکتری 

پروپوزال چیست؟

در یک کار تحقیقاتی و پژوهشی، مهم ترین و اصلی ترین بخش، پروپوزال است. در واقع پیشنهاده پژوهشی یا پروپوزال (Proposal) یک طرح اولیه از کار پژوهشی مورد نظر ما می باشد. به عنوان مثال یک آرشیتکت پیش از ساخت یک ساختمان، شروع به تهیه ماکت بر اساس اصول و قواعد محاسبه شده می کند به طوری که یک مهندس خبره با دیدن این ماکت می تواند ساختمانی را که بر اساس آن شکل می گیرد، تصور کند.

دقیقا پروپوزال هم، مانند تهیه ماکت برای ساختن ساختمان است. یک پژوهشگر بر اساس اصول و قواعد معین شروع به نوشتن طرح پیشنهادی پایان نامه (پروپوزال) می نماید به طوری که استاد راهنما با بررسی آن بتواند پژوهشی را که بر اساس آن شکل می گیرد، تصور نماید. در واقع پروپوزال را می توان نقشه انجام تحقیق و راهنمای پژوهشگر یا محقق برای اجرایی کردن تحقیق دانست.

یکی از مهم ترین عوامل اثر گذار در فرآیند تهیه و تکمیل پروپوزال، انتخاب موضوع درست است. اگر پژوهشگر عنوان تحقیق خود را به درستی انتخاب کرده باشد و درک درستی از اجزاء پروپوزال مانند طرح مسئله، ارزش تحقیق، تاریخچه مطالعات ،هدف ،مفروضات و مراحل انجام تحقیق و … داشته باشد، در فرآیند پژوهش با مشکل مواجه نخواهد شد.

ساختار پروپوزال دکتری

پروپوزال، که پیش نویس یا طرح توجیهی رساله دکتری است، اجزای مختلفی دارد و برای به تایید رساندن موضوع و طرح تحقیق، نوشته و به دانشگاه ارائه می شود، از این رو نوشتن پروپوزال قوی و باکیفیت از اهمیت بسیاری برخوردار است. هر چه پروپوزال رساله جامع تر و دقیق تر باشد، کار پژوهش در طول زمان راحت تر و سریع تر انجام خواهد شد. بخش های اصلی پروپوزال عبارت اند از:

مقدمه، طرح مسئله، ابزار و منابع گردآوری و تحلیل اطلاعات، پیشینه تحقیق، اهداف تحقیق، پرسش های تحقیق، فرضیات تحقیق، روش تحقیق، نتیجه گیری و فهرست منابع.

چطور می توان یک پروپوزال خوب نوشت؟

اگر ۶-۵ محور اصلی درباره نوشتن پروپوزال که تعریف شد به درستی و با دقت انجام شوند و کوتاهی و سهل انگاری در آن صورت نگیرد می توان یک پروپوزال خوب و قابل ارائه نوشت.

در بسیاری از موارد مشاهده می شود یک دانشجو پروژه ای را تعریف کرده است، ولی بررسی دقیقی بر روی مبانی نظری و تجربی آن و اینکه چه کار هایی باید صورت بگیرد انجام نشده است، دانشجو باید بر روی مفاهیم اصلی مسلط شود؛ در حالی که صرفا موضوعی را طرح کرده است ولی این مسائل کاملا مشخص نیست.

دانشجو برای دستیابی به این موارد باید روش تحقیق را مشخص کند؛ یعنی هنگامی که موضوعی را طرح می کند، چگونگی انجام این کار تحقیقاتی، ابزار و روش های مورد نیاز و مطالعه پیشینه تحقیقاتی باید به خوبی مشخص شوند، این موارد در واقع نکاتی است که حتما باید به آن توجه کرد.

دانشجویان برای داشتن یک پروپوزال خوب باید منابع قدیمی و جدید را بررسی کنند و نه اینکه چند منبعی که ممکن است مرتبط هم نباشند؛ درواقع منابع مرتبط جدید و قدیم باید با هم بررسی شوند؛ بنابراین بررسی منابع در این حوزه کار بسیار مهمی است که گاهی دانشجو یا کارشناس ممکن است به آن دقت نکند.

نکته خیلی کلیدی در نوشتن یک پروپوزال اینکه نوآوری که قرار است این طرح داشته باشد و خلا هایی که قصد دارد رفع کند مشخص شوند. بنابراین اگر به بررسی پیشینه تحقیق، مبانی نظری و بررسی نوآوری و روش های تحقیق توجه شود دانشجو می تواند پروژه و پیشنهاد تحقیق قابل قبولی را داشته باشد.

چه کنیم تا پروپوزال کپی نباشد؟

یکی از راه ها برای پیشگیری از کپی بودن پروپوزال این است که دانشجویان حتما جستجوی قوی در اینترنت و در مجموعه ایرانداک داشته باشند؛ در این حالت باید بررسی کنند که آیا دیگران این موضوع را تا چد انجام داده اند و اگر کار هایی از قبل انجام شده باید این پروژه مکمل آن ها باشد، همچنین همپوشانی با آنها نداشته باشد.

خوشبختانه در آیین نامه هایی که قبلا تنظیم و در حال حاضر ابلاغ شده و ساری و جاری است، اجباری است که دانشجویان باید در ایرانداک جستجو انجام دهند تا پروپوزالی که ارائه می دهند کپی نباشد.

گزارشات بسیاری را داشتیم که بیان می کردند برخی از پایان نامه ها ۷۰ تا ۸۰ درصد همپوشانی داشتند؛ یعنی مشخص بود که یا با دقت جستجو نشده است یا اگر جستجو کرده اند دقت لازم صورت نگرفته و بسیاری از مطالب کپی برداری شده است و این امر باعث می شود کار تکراری باشد؛ بنابراین توصیه می شود اساتید راهنما، مشاور و داورانی که می خواهند آن را تایید کنند حتما این طرح ها را مطالعه کنند، زیرا مسئولیت مشترک دارند.

جستجو کردن برای نوشتن یک پروپوزال شامل چند مرحله می شود؛ یکی اینکه خود دانشجو باید این دقت را داشته باشد که جستجو کند و ببیند پیشینه تحقیق تکراری نباشد، دوم ۲ استاد راهنما و مشاوران نیزحتما دقت کافی داشته باشند و سوم مجموعه داورانی که در هیئت داوری می آیند باید دقت کنند همچنین دفاتر پژوهشی دانشگاه هم تاکید داشته باشند که این جستجو ها انجام شده باشد.

در بررسی پروپوزال در یک مرحله استاد راهنما و مشاور باید آن را بخوانند و در گروه ها تصویب شود و مرحله بعدی این است که داوران در جلسات تصویب پایان نامه و تصویب پروپوزال آن را بررسی می کنند و تاکید بر این است که داوران داخلی و خارجی با دقت این جستجو را بخواهند یا خودشان جستجو کنند که پایان نامه تکراری نباشد.

بیشترین و بهترین منابع برای مقالات گوگل اسکالر است، علاوه بر این سایت های مجموعه ایرانداک که برای منابع تحقیقاتی داخل کشور است، سایت های دانشگاه های مختلف که بسیاری از پایان نامه ها را دارند منابع در دسترس دانشجویان هستند و دانشجویان می توانند در آن ها جستجو کنند تا کپی صورت نگیرد یا عنوان تکراری نباشد.

نکته: تدویــن و نــگارش پروپوزال (طرح اولیه پژوهش) گام بعدی در فرایند تدوین پایان نامه اســت. در این طرح اولیه که معمولاً بین 10 تا 15 صفحه اســت.

مواردی که باید برای نگارش در نظر بگیرید

۱-نام دانشگاه

بهتر است پروپوزال را با عنوان شروع نکنید. برای شروع ابتدا نام دانشگاه و سپس عنوان طرح خود را بنویسید.

۲ -در نوشتن تیتر دقت کنید

• بهتر است عنوان موضوع خود را یک عنوان ساده اما در عین حال شفاف و جذاب انتخاب کنید.
• عنوان پروژه تحقیقاتی خود را به صورت یک جمله که تمام طرح شما را در بر گیرد بنویسید. این عنوان باید هدف شما را از تحقیق به خواننده منتقل کرده و آن را مشخص کند.
• بهتر است چیدمان جمله بندی خود را طوری انتخاب کنید که متغیر اصلی شما از متغیر فرعی تشخیص داده شود.
• تلاش کنید واژه های اضافی یا ناکارآمد را از عنوان طرح خود حذف کنید و از آنها استفاده نکنید.

۳ -ارتباط هدف طرح با موضوع

اهداف تحقیقی شما باید با ابژه تحقیق، با هم ارتباط کامل داشته باشند. در نگارش پروپوزال، باید این ارتباط نمایان باشد بنابراین اگر هدف شما مناسب نباشد ممکن است ابژه شما، به هدف مورد نظرتان نرسد.

۴- روش عملی

برای روش تحقیق نیز بهتر است از یک روش علمی و عملی برای نگارش پژوهش خود استفاده کنید تا رسیدن به مقصد برای شما آسان تر باشد.

۵- بخش بندی

پروپوزال را با بخش بندی، مرتب کرده و بر روی کاغذ A4 تایپ کنید. در نگارش، مرزهای بین بخش بندی را رعایت کنید.

۶- کمیت و کیفیت طرح تحقیقاتی

حجم پروپوزال شما برای اپلای دکتری باید در حدود ۸ الی ۱۰ صفحه باشد. صفحات منابع و ادبیات تحقیق شما نباید بیشتر از یک صفحه پروپوزال را به خود اختصاص دهند. استفاده از منابع شما بهتر است از منابع به روز و جدیدترین ها باشد، تا نظریه های روز دنیا به راحتی در اختیار شما باشند فونت پروپوزال شما باید با قلم ۱۲ نگارش شود.

۷- حاشیه نروید

در پروپوزال خود تنها به اصل موضوع بپردازید و از حاشیه رفتن و نوشته های اضافه خودداری کنید زیرا این موارد ضعف شما در نگارش را نشان می دهند.

۸- تصحیح طرح

چون متن شما باید به زبان انگلیسی، فرانسه یا هر زبان خارجی دیگری نوشته شود بهتر است زمانی که آن را نوشتید بارها آن را تصحیح کنید. از یک فرد مجرب و یا مترجم بخواهید که شما را در این زمینه یاری کند. باید دقت کنید که متن پروپوزال شما هیچ غلط علمی و یا ادبی نداشته باشد.

۹-پروپوزال نماد شخصیت علمی

پروپوزال در واقع، نشان دهنده شخصیت علمی، قلم و قدرت اندیشه، علم و نگارش شماست. پس بهتر است آن را جدی گرفته و تا تلاش و دانش خود را برای تنظیم کردن آن به کار بگیرید.

۱۰- مشورت با استاد

حتما با استادی که در دانشگاه قصد مکاتبه داشتید برای موضوع پروپوزال و نگارش آن هماهنگ کنید. زیرا نظر استاد می تواند بسیار کمک کننده باشد و بهانه ای تلقی شود که استاد مورد نظر تلاش شما را برای اپلای دانشگاه مقصد از نزدیک زیر نظر داشته باشد. بدون شک این موضوع در تصمیم گیری برای پذیرش درخواست شما، بی تاثیر نخواهد بود. بسیاری از افراد از این طریق به هدف خود دست پیدا کردند.

۱۱- فرم طرح تحقیقاتی

نگارش پروپوزال نیازمند فرم خاصی نیست و رعایت کردن چارچوب کلی آن مد نظر دانشگاه ها و اساتید است. این چارچوب شامل مقدمه، ادبیات تحقیق، فرضیه، روش تحقیق، زمان بندی تحقیق و منابع اصلی یا رفرنس ها می شود. ممکن است استاد از شما چکیده ۵۰۰ کلمه ای پروپوزال را هم بخواهند. پس بهتر است چکیده را هم آماده داشته باشید. راهنمایی گرفتن از استاد در این زمینه بهترین راه است. دیده شده که در برخی از دانشگاه ها راهنمایی هایی در سایت گذاشته می شود، تا دانشجوها در صورت نیاز از آن استفاده کنند. برای مثال دانشگاه تکنولوژی سیدنی لینکی در این زمینه برای راهنمایی در نگارش پروپوزال گذاشته است که اینجا می توانید آن را مشاهده کنید.

۱۲- نمونه ها را در سایت ها را ببینید

برای اینکه بدانید چگونه پروپوزال برای اپلای بنویسید، بهترین راه این است که پروپوزال های کسانی که در دانشگاه های مختلف پذیرش شده اند را از نزدیک ببینید و مطالعه کنید. این مورد می تواند به شما کمک کند که تجربه بهتری را کسب کنید. نمونه های این موارد، معمولا به زبان انگلیسی موجود است. با این حال حتی اگر بخواهید نمونه های فارسی را هم ببینید چارچوب آنها به همان شکلی است که در ابتدا به آن اشاره کردیم. یعنی شامل همان موضوع تحقیق، مقدمه، اهمیت تحقیق، ادبیات تحقیق، فرضیه، روش تحقیق و منابع تحقیق می شود.