درخت تسبیح با نام علمی (ADENANTHERA PAVONINA) گیاهی چندساله و غیربالارونده از جنس لگومینوز (بقولات) می باشد. که از آن در تهیه غذاها، نوشیدنی ها، طب سنتی و صنعت چوب و اَلوار استفاده می گردد.
درخت تسبیح عموماً محدود به نواحی گرمسیر جهان کهن است. همچنین در برخی از کشورهای آمریکایی مانند برزیل، کوبا، هندوراس، پورتوریکو، ونزوئلا و ایالات متحده آمریکا بخصوص جنوب فلوریدا نیز گسترش دارد.
خانواده:
بقولات
بومی منطقه:
جنوب شرقی آسیا، هند و مالزی
خصوصیات گیاهشناسی
درخت دانه تسبیح، درختی چندساله و غیربالارونده از جنس لگومینوز و در اندازه متوسط است که تا حدود 15 متر نیز رشد می کند. این درخت بومی جنوب شرقی آسیا، هند و مالزی است. در نواحی گرمسیری رشد بهتری دارد. میوه آن بصورت غلاف و دارای بذرهای عدسی شکلی است که در وقتی می رسند رنگ قرمز یا قرمز مایل به زرد بسیار زیبایی به خود می گیرند. گل های کوچک این گیاه کم و بیش بویی شبیه به شکوفه های پرتقال دارند. غلاف های رسیده نیز تا مدت ها روی شاخه باقی می مانند و حتی زمانی که روی شاخه هستند، شکافته شده و بذرها ریزش می کنند.
شرایط محیط رشد
درخت تسبیح خاک هایی دارای پی اچ خنثی تا کمی اسیدی را ترجیح می دهد اما بهترین رشد را در خاک های مرطوب شرایط آب و هوایی گرم و مرطوب دارد. بیشترین رشد معمولاً در نواحی با حدود 3000 تا 5000 میلیمتر بارندگی سالانه رخ می دهد.
ترکیبات شیمیایی
درخت تسبیح یک منبع غنی از روغن های طبیعی، کربوهیدرات، ترکیبات آروماتیک ساده، فلاونوئیدها (آمپلوپسین، بوتئین، دهیدروروبینتین و روبینتین)، ترپنوئیدها (اکینوسیستیک اسید و اولئلنولیک اسید)، استروئیدها (داکوسترول، بتاسیتوسترول و استیگماسترول)، آمینو اسیدها و پپتیدها و آلکالوئیدها است.
روش کاشت و تکثیر
تکثیر درخت تسبیح از طریق کشت بذر صورت می گیرد. این بذرها می توانند جوانه بزنند در صورتیکه تیمارهایی همچون خراش دهی، چوشاندن به مدت یک دقیقه یا غوطه ور ساختن در اسید سولفوریک، روی آنها انجام گیرد. برای جوانه زنی بذرها در طبیعت، بهتر است بذرها توسط حیوانات خورده شوند و وارد دستگاه گوارش حیوان شوند. قدرت جوانه زنی این بذرها پس از دفع افزایش می یابد.
خواص درمانی
در طب سنتی از دم کرده ی برگ ها و پوست خواص درمانی و جوشانده ای تهیه می شود که برای درمان اسهال مفید است. همچنین از بذرهای ریزش کرده از درخت نیز برای درمان ورم و التهاب استفاده می شود. مطالعات در مورد درخت تسبیح، نشان داده است که عصاره ی استخراج شده ی برگ های این گیاه، خواص آنتی باکتریایی علیه انگل روده ای Campylobacter jejuni دارد. همچنین در مطالعاتی که بر روی موش ها انجام شد، مشخص گردید که بالاترین دوز عصاره استخراج شده از بذرها تأثیرات ضدالتهابی دارد.
کاربردهای صنعتی
درخت تسبیح یک درخت مفید برای تثبیت نیتروژن است و اغلب برای تهیه علوفه کشت می شود. همچنین از آن به عنوان یک درخت زینتی در معابر شهری، و یا یک گیاه دارویی نیز استفاده می شود. برای مثال برگ های تازه و جوان آن می توانند پخته و به در غذاها مصرف شوند. بذرهای نارس این گیاه سمی هستند، اما ممکن است این سمیت پس از پخته شدن از بین برود و این بذرها پس از پخته شدن به مصرف خوراکی برسند. غلاف های آویزان، بذرهای این گیاه را می پوشانند. این غلاف ها در دو جهت مخالف جدا شده و بذرهای قرمز رنگ این گیاه خارج می شود.
همچنین از بذور زیبای این گیاه مانند دانه های تسبیح می توان در صنعت جواهرسازی نیز استفاده کرد. این درخت برای تهیه صابون مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین از آن برای تهیه رنگ قرمز نیز استفاده می شود.
چوب این درخت بسیار سخت و مقاوم است و از آن در قایق سازی، ساختن لوازم منزل و نیز به عنوان سوخت استفاده می گردد. درخت تسبیح بسیار سریع الرشد بوده و دارای تاجی گسترده و جذاب است که برای ایجاد سایه یا اهداف زینتی در باغ های بزرگ و یا پارک ها کشت می شود.
به هر حال تعداد زیادی از برگ ها، سرشاخه ها و غلاف های آن ممکن از ریزش کنند. این غلاف ها شکافته شده و باز می شوند در حالیکه هنوز روی شاخه قرار دارند. این امر میزان عملکرد بذرها را کاهش می دهد.
نحوه پرورش و نگهداری درخت نان
