نسب ممکن است ناشی از نکاح یا بدون نکاح باشد . نسب ناشی از نکاح ، نوع معمول نسب است که تحت عنوان نسب مشروع شناخته می شود . نسب بدون نکاح گاهی ناشی از زنا و گاهی ناشی از شبهه یا اشتباه است و سرانجام ممکن است هیچ گونه رابطه جنسی متعارف بین زن و مرد وجود نداشته باشد و در نتیجه تلقیح مصنوعی فرزندی به دنیا بیاید که این نسب را می توان ناشی از تلقیح مصنوعی دانست . به همین مناسبت در این مقاله قصد داریم به بررسی نسب و انواع آن بپردازیم . بنابراین ابتدا نسب چیست را بررسی نموده و سپس انواع نسب اعم از نسب مشروع ، نسب ناشی از شبهه ، نسب ناشی از تلقیح مصنوعی و نسب نامشروع را مورد بررسی قرار می دهیم .
نسب چیست؟
نسب در لغت به معنای خویشاوندی و نژاد است و در اصطلاح حقوقی عبارت است از رابطه خویشاوندی بین دو نفر که یکی از نسل دیگری یا هر دو از نسل شخص ثالثی باشند . در قانون مدنی ، نسب تعریف نشده است . اما باب اول از کتاب هشتم قانون مدنی شامل مواد 1158 الی 1167 تحت عنوان " در نسب " به این موضوع اختصاص یافته است . برای دریافت اطلاعات کامل در مورد اینکه نسب چیست ، در ادامه مباحث به توضیح پیرامون انواع نسب مطابق قانون می پردازیم .
- نسب مشروع: نسب مشروع که به آن نسب قانونی نیز گفته می شود ، ناشی از نکاح یا ازدواج است . در حقوق ایران نسب هنگامی مشروع است که در زمان انعقاد نطفه طفل رابطه نکاح بین پدر و مادر وجود داشته باشد .
- نسب ناشی از شبهه: نسب ناشی از شبهه یا اشتباه نوعی از نسب است و زمانی که مردی با زنی نزدیکی کند به این تصور که بین آنها رابطه زوجیت وجود دارد ؛ حال آنکه چنین رابطه ای وجود نداشته باشد ، نسب فرزند آنها ناشی از شبهه است
- نسب ناشی از تلقیح مصنوعی: هر گاه زن و شوهر نتوانند به طریق عادی صاحب فرزند شوند ولی مرد عقیم نباشد ، ممکن است تلقیح مصنوعی با نطفه شوهر انجام شود که طفل متولد از آن ، ملحق به صاحب نطفه یا پدر خواهد بود
- نسب ناشی از زنا: هرگاه در نتیجه رابطه نامشروع زن و مردی طفلی به دنیا بیاید ، نسب او ناشی از زنا است که به آن نسب نامشروع گفته می شود . در حقوق ایران نسب نامشروع به رسمیت شناخته نشده است و طفل ناشی از زنا به زناکار ملحق نمی شود .
مفهوم نسب درقانون مدنی
قانون مدنی تعریفی مشخص از کلمه نسب بیان نکرده است ولیکن مواد 1158 الی 1168 را به موضوع نسب تخصیص داده است ، با بررسی مواد فوق می توان نسب را اینگونه تعریف نمود:«نسب به رابطه خویشاوندی میان دو نفر گفته می شود که هر دو یا از نسل یک شخص ثالثی هستند و یا یکی از نسل شخص دیگری است.» معنی لغوی نسب نیز در فرهنگ لغت اینگونه بیان شده ، رگ و ریشه، اصل، خاندان است. و از لحاظ حقوقی می توان نسب را اینگونه تعریف کرد :«نسب به معنای رابطه خویشاوندی که به واسطه خون بین اشخاص به وجود آمده است.»اما با بررسی مواد 1158،1165 و 1167 قانون مدنی می توان اینگونه برداشت کرد که :« نسب به کودک حاصل از رابطه نزدیکی زن و مرد به وجود می آید خواه این رابطه مشروع باشد و یا نامشروع و یا حتی با شبهه.» انواع نسب در قانون به طور کلی نسب می تواند از 2 طریق به وجود آید :
- نسب ناشی از لقاح طبیعی (نزدیکی)
- نسب ناشی از لقاح مصنوعی (عدم نزدیکی) که در ادامه بررسی خواهند شد
نسب ناشی از ازدواج باطل چیست ؟
عقد باطل به عقودی گفته می شود که فاقد یکی از شرایط صحت عقد می باشد. موارد مفسد و مبطل عقد را می توان در مواد 1048،1050،1051 و 1053 قانون مدنی مشاهده نمود که بر اساس این مواد عقد در شرایط ذیل باطل خواهد بود:
- ازدواج با دوخواهر
- ازدواج با زن شوهردار، با علم به وجود رابطه زوجیت زن
- ازدواج با علم و آگاهی با زنی که در عده طلاق یا وفات می باشد.
در صورتی که نطفه ای در این روابط منعقد گردد بر اساس ماده 1166 قانون مدنی طفل نسبت به شخصی که جاهل به این موضوع است، مشروع و نسبت به شخص آگاه نامشروع خواهد بود و اگر هردو نا اگاه و جاهل باشند نسب طفل نسبت به هردوی آنها مشروع خواهد بود.
نسب ناشی از لقاح مصنوعی ( عدم نزدیکی):
این نوع از تولید مثل به دلیل نوآورانه و نوین بودن شیوه آن اختلاف نظرهای عمیقی میان فقها به وجود آورده اما به طور کلی برای لقاح مصنوعی 2 حالت می توان متصور شد:
- لقاح مصنوعی توسط اسپرم مرد و تخمک همسر شرعی وی
- لقاح مصنوعی توسط اسپرم مرد و تخمک زن بیگانه
در دو حالت یاد شده تنها حالت اول در ایران مورد پذیرش واقع شده آن هم به علت اینکه مرد اگر به دلایل پزشکی که قادر به برقراری رابطه نزدیکی و بارور کردن زن نبوده، زوجین می توانند از طریق علم پزشکی و به واسطه لقاح مصنوعی صاحب فرزند شوند اما فرزند حاصل از لقاح مصنوعی حالت دوم در ایران سبب نامشروع شدن نسب طفل نسبت به زن و مرد خواهد شد.
نسب مشروع یعنی چه ؟
نسب مشروع یا نسب قانونی به آن نسبی گفته می شود که پدر و مادر طفل در زمان برقراری رابطه نزدیکی، میان آنها رابطه زوجیت وجود داشته باشد حال چه نکاح آنها دائم باشد و چه موقت، فرقی در نسب طفل نخواهد داشت ولی اصل این است که انعقاد نطفه در این دوران رخ دهد، اگر پدر و مادر قبل از محرمیت با یکدیگر رابطه نزدیکی برقرار کنند و طفل در دوران محرمیت آنها به دنیا آید، این نسب مشروع و قانونی محسوب نخواهد شد چرا که انعقاد نطفه باید در زمان محرمیت به وجود آید و از آنجایی که نسب مشروع دارای آثاری مانند ارث،ولایت و... می باشد، این آثار حقوقی به فرزند متولد شده با نسب نامشروع نخواهد رسید.
نسب نامشروع به چه صورت است ؟
هر گاه میان زن و مرد رابطه شرعی وجود نداشته باشد و آنها اقدام به انعقاد نطفه نمایند نسب فرزند حاصل از این رابطه نسب نامشروع محسوب شده و طفل حاصل از این رابطه تمامی آثار حقوقی نسب مشروع را بدست نخواهد آورد چرا که قانونگذار رابطه شکل گرفته بین زن و مرد را زنا در نظر گرفته و تنها حقوقی در راستای حمایت از طفل برای وی متصور خواهد شد و حقوقی مانند ارث به فرزند حاصل تعلق نخواهد گرفت.
امیدوارم از محتوای مسائل حقوقی نهایت استفاده را برده باشید و برای کسانی که دچار مشکل حقوقی هستند، میتوانید ارسال نمایید. همچنین برای مشاهده ی مطالب پر محتوای دیگر میتوانید به بخش آموزش ساعدنیوز مراجعه نمایید. از همراهی شما بسیار سپاسگزارم .
شرایط اقرار به نسب چیست؟
