قتل شمس تبریزی پس از 800 سال رمزگشایی شد 

به گزارش سایت خبری ساعد نیوز به نقل از خبرآنلاین، عبدالعلی دستغیب، نویسنده و منتقد ادبی پیشکسوت اظهار کرد: «در حال مطالعه «مثنوی معنوی» مطلب جدیدی به نظرم رسید که تاکنون کسی درباره آن صحبت نکرده است؛ درباره مثنوی عده زیادی درباره روش و مشی عرفانی جلال الدین محمد بلخی (سده هفتم هجری) و تاثیرات او صحبت کرده اند که معروف ترین آن ها کتابی است که بدیع الزمان فروزانفر نوشته است. او درباره «فیه ما فیه»، «دیوان شمس» و قصص مولوی کتاب چاپ کرده است. فروزانفر از نخستین کسانی است که در دوره جدید، مولوی را زنده کرده و به ادیبان و اهالی شعر معرفی می کند و کتاب های جالبی نوشته است. جلال الدین همایی هم کتابی با عنوان «مولوی چه می گوید؟» نوشته است. کسان دیگری هم مطالب و مقالاتی نوشته اند از جمله دکتر موحد و دکتر سبحانی، که از میان آن ها مطلبی که دکتر سبحانی نوشته به تحقیقات جدید نزدیک است.»

او در ادامه گفت: «همایی تعبیری بسیار سنتی و خیلی کهنه از مولوی دارد و بدیع الزمان فروزانفر هم بیشتر در عالم لفظ و لغت و سوابق اندیشه و شعر مولوی است اما دکتر سبحانی به زبان امروز نزدیک تر است. ولی به نظرم همه این ها حتی نیکلسون درباره مولوی اشتباه کرده اند. این ها سوال شان این است که مولوی چه می گوید و می خواهند بدانند عقیده مولوی چیست؟ در حالی که این حرف ها کهنه شده و دیگر کسی دنبال ایدئولوژی شاعران نمی رود و آقایان باید درباره مولوی می پرسیدند که مولوی چطور می گوید؟»

دستغیب خاطرنشان کرد: «در آثاری که از مولوی به یادگار مانده، از جمله «مثنوی معنوی»، «فیه ما فیه»، «دیوان غزلیات» و «مجالس سبعه» آن چه مهم است، این است که او چطور می گوید نه این که چه می گوید. مطالبی که مولوی گفته ابن عربی و غزالی هم گفته بودند پس تازگی نداشته است. در دوره اسلامی، عرفای ما مانند هم صحبت می کنند و اختلافات جزیی دارند اما آن چه مهم است این است که روش مولوی چیست؟ مولوی در غزلیاتش استعاره های عجیب و غریبی به کار برده و لحن غزلیاتش به گونه ای است که با موسیقی ایرانی مانند تار و سه تار نمی شود خواند و بیشتر لحن حماسی دارد، یعنی سلاست و روانی و لطافت شعر سعدی و حافظ را ندارد و باید دف و نی و حتی طبل نواخته شود تا بتوان خواند. عیب بزرگ مولوی در غزلیاتش این است که زیاد شعر گفته و تکرار دارد. گاه به ایران باستان توجه دارد مثلا در «این خانه که پیوسته در او بانگ چغانه ست»، گاه شعرهایش به فرهنگ اسلامی مرتبط است و گاه هم فرهنگ عامه. بنابراین باید گزینه ای از غزلیات او را فراهم کنیم و به دیگران ارائه دهیم و همه اش را نمی توان خواند.»

این منتقد ادبی و مترجم سپس بیان کرد: «نکته مهم درباره مولوی، ارتباطی است که با شمس داشته. درباره این موضوع خیلی بحث شده ولی این نکته را نگفته اند که این ها در خلوت به یکدیگر چه می گفتند و مشکل شان چه بوده است. در این که شمس تبریزی را اطرافیان مولوی و سلجوقیان می کشند، شکی نیست و احترازات دکتر موحد و دیگران در برابر این که شمس کشته نشده اشتباه است. شمس در همان قونیه کشته می شود؛ و این را که غیبت دوم شمس و رفتن مولوی به دنبال او را دال بر این می دانند که اگر مولوی می دانست شمس کشته شده به مسافرت نمی رفت هم اشتباه است. زیرا از نظر روان شناسی مولوی باور نمی کرد که نزدیکان و درباریان شمس را بکشند، یعنی قتل شمس را باور نمی کرد. درباره این که مولوی تحت تاثیر شمس قرار گرفته باید بگویم شمس آدم باسوادی نبوده و اطلاعات کمی داشته اما همان طور که فرزند مولوی می گوید قدرت تسلط بر روان دیگران را داشته است یعنی از این نظر قوی بوده به صورتی که می توانسته افراد را زیر نفوذ خود قرار بدهد، با مولوی آشنا می شود و او را زیر نفوذ خود قرار می دهد به طوری که مولوی بعد از قتل شمس تا آخر عمر این نفوذ را حفظ می کند. نکته دوم این است که غیبت دوم شمس غلط است، شمس را افراد متعصب و اطرافیان مولوی به دلیل این که وقت استادشان را گرفته و او را از آن خود کرده بود، از روی حسادت می کشند.»

او در ادامه اظهار کرد: «آن چه درباره شمس و مولانا مهم است و مولوی شناسان درباره آن چیزی ننوشته اند این است که این دو نفر در خلوت طولانی خود چه می گفتند! به نظر من و طبق شواهد موجود که در «مناقب العارفین» افلاکی و «رساله سپه سالار» است، این دو می خواستند نهضت تازه یا کیش تازه ای به وجود بیاورند که بنیاد این جنبش، سماع یعنی رقص و موسیقی و شعر بوده است. آن ها می خواستند رقص و موسیقی و شعری را که الان در قونیه رایج است و به احترام روز درگذشت مولوی اجرا می شود، به آداب شریعت تبدیل کنند. آن ها معتقد بودند در رقص و موسیقی و شعر به جان جهان یعنی خدا نزدیک می شوند. مطلبی که شمس و مولوی می گفتند، همین بوده و به این دلیل در خلوت می گفتند که کسی مطلع نشود.»

عبدالعلی دستغیب در پایان گفت: «بعد از درگذشت شمس، مولوی به همان روش او، مجلس سماع برگزار می کند و روزی که مولوی فوت کرد، تمام اهالی قونیه، زن و مرد، شیعه و سنتی، قلندرها، عارفان و صوفیان، در مجلس ترحیم او شرکت می کنند و گروه گروه با رقص و موسیقی و شعر (سماع) به آرامگاه بدرقه اش می کنند. چنین چیزی در تاریخ کمیاب است که یک امپراتور در مراسم درگذشت یک شاعر شرکت کند. سلطان علاءالدین کیقباد، یهودیان و مسیحیان را می خواهد و به آن ها می گوید مولوی مجتهد مسلمان بوده و شما این جا چه کار دارید و چرا در این مراسم شرکت کرده اید، آن ها می گویند مولوی از ما بوده که این موضوع در تاریخ کم سابقه است.»