تصمیم گیری یکی از مهارت های شناختی بسیار مهم در انسان است. ما از لحظه ای که بیدار می شویم تا زمانی که می خوابیم دائما در سطوح مختلف در حال تصمیم گیری هستیم. حتی بدون آنکه نسبت به بسیاری از آن ها آگاهی داشته باشیم. برای مثال مواردی نظیر اینکه چه لباسی بپوشیم یا اینکه چه غذایی بخوریم همگی نمونه های کوچکی از تصمیم گیری در سطوح پایین هستند. اما اینکه چه شغلی انتخاب کنیم یا چه علاقه مندی هایی را دنبال نماییم نیاز به مــهارت تصمیم گیری درست در سطوح بالا دارد.
نکته قابل توجه این جاست که این مهارت به خودی خود ارتقا پیدا نمی کند. بلکه کودکان برای شکل دادن یک شخصیت مصمم نیازمند آموزش ها، حمایت ها و تقویت والدین خود هستند. پدر و مادرهایی که دائما تلاش می کنند همه مسئولیت های فرزند خود را به عهده بگیرند شاید هیچ قصدی به جز دلسوزی برای کودک خود نداشته باشند؛ اما مراقبت های افراطی به طور غیر مستقیم موجب اخــتلال شخصیت وابسته در کودک شده و این پیام را به فرزندشان منتقل می کند که او نمی تواند به تنهایی از پس کارهای خود بربیاید و برای انجام درست هر کاری به پدر و مادر خود نیاز دارد.
چند راهکار علمی برای آموزش مهارت تصمیم گیری به کودکان
بطور کلی آموزش مهارت های زندگی به کودکان موضوع مهمی است که با مطالعه کتب مرتبط و مشاوره با متخصصان می توان آنرا فرا گرفت. تصمیم گیری درست مهارتی است که نیازمند آموزش دیدن و تمرین در موقعیت های مختلف زندگی است. در ادامه به چند تکنیک مؤثر اشاره خواهیم کرد که به شما کمک می کنند این مهارت را به فرزندانتان آموزش دهید.
گزینه های مختلف را پیش روی کودک قرار دهید.
برای آنکه تصمیم گیری در ابتدا برای فرزندتان راحت تر اتفاق بیفتد و او با این فرایند زودتر آشنا شود، در تصمیم گیری برای فرزندتان چند گزینه ایجاد کنید و از او بخواهید تا بین آن ها انتخاب کند. برای مثال از 2 سالگی که میل به اســتقلال کودکان خود را نشان می دهد، ممکن است که او بخواهد همه کارها را خودش انجام دهد، مثلا تصمیم گیری برای انتخاب لباس هایی که بیرون می پوشد را خودش به عهده بگیرد. در این زمان تلاش کنید تا مانع او نشوید. به جای آن چند لباس مناسب را پیش روی او بگذارید و از وی بخواهید تا خودش میان آن ها یکی را انتخاب کند.
برای آموزش مهارت تصمیم گیری الزامات را مشخص کنید.
بسیار اهمیت دارد که در جریان آموزش تصمیم گیری درست، با فرزندتان گفتگوهای مفیدی داشته باشید و الزامات هر تصمیم را برای او مشخص کنید. حـرف زدن با کودک موجب می شود که او بهتر بتواند هدف و رفتار والدین خود را درک کند. به این ترتیب کمتر مقاومت کرده و انطباق پذیری بیشتری خواهد داشت. برای مثال اگر در یک روز سرد می خواهید بیرون بروید و فرزندتان اصرار دارد که خود لباسش را انتخاب کند، بدون اینکه مستقیماً با او مخالفت کنید به او بگویید که می تواند خودش انتخاب کند فقط از بین گزینه ها تلاش کند تا گرم ترین لباس را پیدا کرده و به شما نشان دهد. در فرایند یک گفت و گوی صمیمانه یا یک بازی، شکل گیری بهترین روش تصمیم گیری کمک بسیاری به کودک خواهد کرد.
سناریوی بدترین وضعیت را بچینید.
هر تصمیمی که می گیریم ما را از طرفی با برخی مزایا و از طرف دیگر با برخی معایب رو به رو می کند. اما آنچه که به ما در انتخاب درست کمک می کند این است که بدانیم در بدترین حالت چه اتفاقی رخ خواهد داد. برای آموزش مهارت تصمیم گیری به کودک نیز باید این مسئله مورد توجه قرار بگیرد. از کودک بپرسید که فکر می کند بدترین انتخاب و تصمیم چه خواهد بود و در صورت انجام آن چه اتفاقاتی رخ خواهد داد. پرورش توانایی آینده نگری و در نظر گرفتن شرایط به تقویت مهارت تصمیم گیری در کودکان و نهایتا ساختن بهترین زندگی منجر می شود.
بررسی همه جوانب برای آموزش مهارت تصمیم گیری به کودکان
برای تصمیم درست لازم است که بدانیم کفه ترازو به سمت کدام یک از گزینه ها سنگین تر است. در واقع باید با شناخت جوانب مثبت و منفی بتوانیم گزینه ای را انتخاب کنیم که بیشترین مزایا را دارد. این مسئله ساده به نظر می رسد اما بسیاری از بزرگ سالان نیز در سنجیدن همه جانبه موضوع و مهارت حل مسئله اغلب با مشکل مواجه می شوند. برای کودکانی که به مدرسه می روند و خواندن و نوشتن می دانند می توانید لیستی تهیه کنید و به کمک هم مزایا و معایب انتخاب هرکدام از گزینه ها را روی کاغذ بنویسید. در جریان این کار از کودک بخواهید که مشارکت بیشتری داشته باشد و جوانب موضوع را حدس بزند و در نهایت خود بهترین گزینه را انتخاب کند.
برای کودک ملاک های بسیار بالا تعیین نکنید.
ملاک هایی که برای تصمیم گیری فرزندتان انتخاب می کنید در تقویت یا تضعیف این مهارت تاثیر بسزایی دارند. برخی والدین که خود روحیه کمال گرایانه ای دارند همواره برای هر تصمیمی عالی ترین معیارها را در نظر می گیرند و این پیام را به فرزندشان منتقل می کنند که او باید در انجام هرکاری بهترین باشد. این مسئله می تواند اضطراب زیادی را به کودک تحمیل کرده و زمینه ساز شکل گیری کـمال گرایی در کودکان نیز شود.
در این حالت فرزندتان همواره به دلیل اینکه فکر می کند در رسیدن به معیارهای تعیین شده از جانب شما با مشکل مواجه است به طور کل احساس ناتوانی کرده و نمی تواند به تصمیمی قاطع برسد. در نتیجه بسیار مهم است که وقتی کودک را برای اتخاذ یک تصمیم راهنمایی می کنید واقع بین باشید و سطح توانمندی های او را در نظر بگیرید.
برای آموزش مهارت تصمیم گیری به جای سرزنش کردن کودک بر حل مسئله تاکید کنید.
کودکان در مسیر رشد ممکن است بارها و بارها اشتباه کنند. این موضوع را در نظر بگیرید که توانایی های شناختی فرزندان در سنین کودکی همانند توانمندی های جسمانی شان محدود است و برای بهبودی نیاز به کمک شما دارد. در واقع همان طور که فرزندتان برای یادگرفتن راه رفتن بارها زمین می خورد و شما هر بار باید دست او را بگیرید در مورد مهارت های زندگی نیز لازم است چنین دیدگاهی را حفظ نمایید. پس به جای اینکه به خاطر هر اشتباه کودک او را سرزنش کنید و رفتارش را زیر سوال ببرید تلاش کنید با یکدیگر گفت و گویی صمیمانه برقرار کرده و در مورد بــرخورد با اشتباهات کودک عملکرد بهتری داشته باشید.
علاوه بر این برای آموزش مهارت تصمیم گیری به کودکان اجازه دهید فرزندتان به جای غرق شدن در احساس گناه و ناراحتی به این مسئله فکر کند که چگونه می تواند تصمیات نادرست را جبران نماید. وجود این رویکرد تربیتی از جانب والدین از اعتماد به نفس فرزندان محافظت کرده و به آن ها در مدیریت درست هیجان ها کمک می کند.
به جای تمرکز بر اشتباهات، تصمیم های درست را تقویت نمایید.
تقویت کردن از طریق تشویق کلامی یا رفتارهایی نظیر لبخند زدن، دست زدن، در آغوش کشیدن فرزند و خریدن یک جایزه به عنوان پاداش بیرونی نقش مهمی در شکل گیری رفتار فرزندتان ایجاد می کند. در حالی که تــنبیه کودک تاثیر بسیار کمی در پرورش رفتارهای کودک دارد. در نتیجه به جای تمرکز بر اینکه فرزندتان چه کارهایی را درست انجام نمی دهد یا چه تصمیمات غلطی می گیرد تلاش کنید به تصمیم های درست فرزندتان بپردازید و وقتی کودک کاری را به درستی پیش می برد آن را نادیده نگیرید. بازخورد دادن در مورد رفتارهای صحیح فرزندتان به او نشان می دهد که برای گرفتن تصمیمات درست توانمند است و با تمرین بیشتر می تواند بر آن ها مسلط شود. پیشنهاد می شود در این زمینه مقاله تـاثیر تشویق بر کودکان را مطالعه فرمایید.
هدایت تصمیم کودکان
در صورتیکه کودک در اتخاذ تصمیم دچار مشکل می شود، والدین باید وی را در این امر یاری دهند اما اجازه دهند خود کودک مسئولیت این تصمیم را بر عهده داشته باشد. به این ترتیب کودک می آموزد که باید با تمام عواقب تصمیم خود رو به رو شود؛ چه خوب و چه بد.
بلند فکر کردن بزرگسالان به هنگام تصمیم گیری
همانگونه که کودکان در بسیاری از کارهای خود بزرگسالان را الگو قرار می دهند و از آن ها می آموزند، برای تصمیم گیری درست نیز می توانند بزرگسالان را مد نظر قرار داده و راه و روش درست را از آن ها یاد بگیرند. بزرگسالان نیز می توانند با بلند فکر کردن هنگام تصمیم گیری، روند تصمیم گیری را به کودکان آموزش می دهند.
آموزش عدم وجود حق انتخاب در بعضی موارد
والدین باید به کودکان برخی باید و نبایدهایی مانند قانون که در آن حق انتخاب نداریم را آموزش دهند تا کودک در آینده دچار سردرگمی نشود. آنها باید به عدم وجود حق انتخاب در موارد اینچنینی واقف شوند و خود را با آن هماهنگ کرده و کنار بیایند. در غیر این صورت با مشکل مواجه خواهند شد.
اعتماد به نفس کلید طلایی مهارت تصمیم گیری
والدین و معلمان و مربیان باید در ایجاد حس اعتماد به نفس در کودکان بکوشند زیرا کلید طلایی مهارت تصمیم گیری، اعتماد به نفس است. اگر کودکی اعتماد به نفس نداشته باشد، نمی تواند از بین گزینه های مختلف برای تصمیم گیری انتخاب درستی داشته باشد.
به فرزندتان اجازه دهید که خودش را بشناسد.
کودکانی که می توانند نقاط قوت و ضعف خود را تشخیص دهند، بر اساس توانایی های خود نیز به مراتب تصمیمات بهتری می گیرند.توجه داشته باشید که کودکان باید تشویق شوند تا بسیاری از موضوعات شگفت انگیز را امتحان کنند، اما بتوانند متوجه شوند که در کدام یک از آن ها برتری نخواهند داشت.
برای آموزش مهارت تصمیم گیری علایق فرزندتان را بشناسید.
شاید کودکان اهل فوتبال، موسیقی، هنر، آشپزی و هر هنر دیگری هستند. حالا باید نمونه هایی از زندگی واقعی کسانی که این رشته ها را دوست دارند، نشان دهید. گفتنی است که این شرایط چنین نشان می دهد که سخت کوشی و فداکاری می تواند از کلیدهای موفقیت به شمار آید و همچنین این ویژگی ها به خوبی قدرت تصمیم گیری فرزندتان را تقویت می کنند.
با کودک صحبت کنید.
ارتباط کلامی برای پرورش فرزندانی سالم امری حیاتی است، اما این امر برای برخی از والدین بسیار سخت است. گفتنی می باشد که برقراری ارتباط کلامی و صمیمی با فرزند می تواند تاثیر به سزایی در تقویت مهارت تصمیم گیری و در نهایت اعتماد به نفس او داشته باشید.
همچنین در طی این فرآیندهای آموزش تصمیم گیری به کودک اگر بتوانید زمینه های مشترکی را پیدا کنید که در آن با فرزندتان گفتگوهای واقعی و غیر توبیخی برقرار کنید، در نهایت به بینش ارزشمندی نسبت به نحوه تفکر آن ها به دست خواهید آورد. این به نوبه خود به شما این توانایی را می دهد که بدانید او قرار است چه تصمیمی بگیرد و از افکار او از پیش آگاهی یابید. در صورتی که فکر کردید او ممکن است اقدام به انجام تصمیم گیری های نادرست نماید، با او حرف بزنید و سعی کنید با آموزش تصمیم گیری راه درست را به کودک دلبند خود نشان دهید.
به محیط های جدیدی بروید.
گفتنی می باشد که مشارکت فرزندتان در مهارت های مختلف زندگی، چنین منجر می شود که او چیز های جدیدی در زندگی تجربه کرده و همچنین در معرض حضور مثبت همسالان خود قرار گیرد، که از این رو آموزش تصمیم گیری به کودک در شکلی دیگر انجام می شود. همچنین یکی از بهترین روش ها برای مشارکت در زندگی فرزندتان حضور در مدرسه او می باشد.
در زمان مناسب از او تعریف کنید.
اغلب، والدین تمایل دارند بر روی چیزهایی تمرکز کنند که فرزندانتان ممکن است نیاز به زمان بیشتری داشته باشند. توجه داشته باشید که هدف شما اصلاح مشکلات آن ها می باشد. با این حال، ممکن است فراموش کنیم که وقتی آن ها به درستی از پس برخی کارها بر می آیند، باید تحسین شوند.گفتنی می باشد که با تمجید از فرزندانتان در هنگام انجام کارهای بزرگ، به تقویت تمایل او برای تصمیم گیری و داشتن نتایج مثبت همراهی و کمک می کنید.
مثال های خوبی برای تقلید باشید.
اگر خودتان این اصول را رعایت نمی کنید، نباید انتظار داشته باشید که کودک شما از پس بسیاری از کارها به خوبی بر بیاید. توجه داشته باشید که در صورت لزوم می توانید از عیب های خود به عنوان مثالی برای نبودن استفاده کنید و قول دهید که کودک باید خیلی بهتر از شما عمل کرده و از اشتباهاتی که انجام داده اید، درس بگیرید. گفتنی می باشد که فروتنی در مقابل فرزندتان و اعتراف به ضعف خود در واقع باعث می شود که او احساس نزدیکی به شما کند. در جایی که در مهارت های تصمیم گیری نقاط قوتی دارید، آن ها را به او آموزش دهید.
مهم ترین مهارت های زندگی برای کودکان
