به گزارش سایت خبری ساعد نیوز به نقل از تجارت نیوز، چند رور قبل بود که محسن رضایی گفته بود ریال را بعد از دلار و یورو، قوی ترین پول منطقه می کنم. اگرچه او توضیح نداده بود چگونه اما یکی دو روز بعد از راهکار خود برای افزایش ارزش پول ملی پرده برداشت و گفت: «اگر به جایِ حذفِ چهار صفر، هفت صفر از پول ملی مان کم کنیم، بدون هیچ تلاشی صاحب یکی از با ارزش ترین پول های ملی در جهان می شویم»!
محسن رضایی واقعا این را گفته بود، اما نکته اینجا بود که این سخنانِ دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام، مقدمه و موخره ای هم داشت که نشان می داد او موضوع را به درستی طرح کرده است.
رضایی گفته بود: «در اقتصاد، قدرت پول ملی با ارزش پول ملی متفاوت است. قدرت پول ملی به این معنا است که واحد پول ملی یک کشور، نزد کشورهای دیگر و همسایگان به صورت ذخیره ارزش دربیاید و در جهان به آن اعتماد شود. هم اکنون در جهان قیمت «ین» ژاپن، در حدود یک صدم دلار است و پول یک کشور عربی دو برابر دلار قیمت دارد. قدرت یِن اما بیشتر از آن پول عربی است.»
صفرهای کم رنگ روی اسکناس های کم ارزش
واقعا همین طور است. در اقتصاد، «قیمت»، یک متغیر نسبی است و این یعنی قیمتِ هر چیزی در مقابل چیزهای دیگر تعیین می شود و پول هم مثل هر کالای دیگری، از همین قاعده تبعیت می کند. به عبارت ساده، واحدهای پولیِ کشورهای مختلف در قیاس با یکدیگر «ارزان» یا «گران» می شوند.
بگذارید با مثال جلو برویم. واحد پول ایران هنوز هم به طور رسمی «ریال» است، اما از مدتی پیش، طرحی در مجلس به تصویب رسیده که خروجیِ آن، حذف چند صفر از پول ملی است که به گفته رییس بانک مرکزی، قرار است در یک بازه ۲ تا ۵ ساله اجرایی شود.
با این همه، از همین حالا و پیش از عملیاتی شدنِ مقدماتِ حذف صفر از پول ملی ایران، در اسناد رسمی کشور محاسبات بر مبنای «تومان» انجام می شود، یعنی با یک صفر کمتر. دلیلِ این موضوع هم این است که همین یک صفرِ اضافی هم به معنی صدها هزار تُن کاغذِ اضافی در محاسبات نهادها و شرکت ها خواهد بود.
این تغییرِ نیمه رسمی موجب شده که بسیاری از کارشناسان، منتظر اعمال سیاست های اصلاحی گسترده در بخشِ پولیِ اقتصاد ایران باشند. یکی از نشانه ها هم همین حالا در جیب یا کیف پول بعضی از ما هست: اسکناس های تازه منتشر شده ای که صفرهای آنها کم رنگ چاپ شده تا ذهنِ من و شما برای حذف صفر از واحد پولی در سال های آینده آماده شود.
ترکیه، تا همین ۱۶ سال پیش، درگیر نرخ های تورمی به مراتب بالاتر از نرخ های تورم در ایران بود و در سال ۲۰۰۵، ناگزیر لیر جدید را به جای واحد لیرِ قدیمی معرفی کرد که ۶ صفر کمتر داشت. ترکیه از آن زمان تا امروز کمابیش موفق به کنترل تورم شده، اما هنوز هم در میان کشورهایی با بالاترین نرخ تورم قرار دارد.
سیاست حذف صفر از پول ملی اما پیش از این بارها امتحان شده و امروز دیگر دست کم اقتصاددانان می دانند که نتایج آن چیست.
اما این تجربه در کشورهای اطراف ما هم رخ داده است. ترکیه، تا همین ۱۶ سال پیش، درگیر نرخ های تورمی به مراتب بالاتر از نرخ های تورم در ایران بود و در سال ۲۰۰۵، ناگزیر «لیر جدید» را به جای واحد «لیرِ» قدیمی معرفی کرد که ۶ صفر کمتر داشت. ترکیه از آن زمان تا امروز کمابیش موفق به کنترل تورم شده، اما هنوز هم در میان کشورهایی با بالاترین نرخ تورم قرار دارد.
رکورددار حذف صفر در جهان هم برزیل است. از سال ۱۹۳۰ میلادی تا به امروز، طی شش مرحله، در مجموع ۱۸صفر از پول ملی برزیل حذف شده و واحد پولی این کشور هم هشت بار تغییر پیدا کرده است.
آلمان در دوره موسوم به «وایمار» یکی از مهیب ترین موج های ابرتورمی را از سر گذراند و یکی از اولین کشورهایی بود که این روش را امتحان کرد. اقتصاددانان آلمانی، در نهایت ۱۲ صفر از پول این کشور حذف کردند.
«ریال ایران» ضعیف ترین، «دینار کویت» قوی ترین
اما ایران در این ماجرا امروز هم رکورددار است و «ریال ایران» اکنون دومین واحد پولی ضعیف در جهان است. رتبه نخست به «بولیوار ونزوئلا» اختصاص دارد و اگر اقتصاد ونزوئلا درگیرِ شرایط ابرتورمی نبود، اکنون ما از منظر قدرت واحد پولی، در قعر جدول بودیم.
از آن سو، رتبه های اول تا سوم قدرتمندترین واحدهای پولی جهان هم در همسایگیِ ایران مورد استفاده قرار می گیرند. «دینار کویت» قدرتمند ترین واحد پولی در جهان است و هر یک واحدِ آن، معادل ۳٫۳ دلار آمریکا است. «دینار بحرین» و «ریال عمان» (به ترتیب با نرخ برابریِ ۲٫۶۶ و ۲٫۶۰ در مقابل هر دلار آمریکا) هم در رتبه های دوم و سوم در میان قدرتمندترین واحدهای پولی در جهان قرار دارند.
منظور از «قوی» یا «ضعیف» بودن یک واحد پولی چیست؟
اما آیا قوی یا ضعیف بودن واحد پول ملی کشورها فی نفسه موضوعیت دارد؟ این یکی از جاهایی است که نظر کارشناسان ممکن است با نظرِ مردمِ عادی تفاوت داشته باشد. از منظر اقتصادی، بالا یا پایین بودنِ «قیمتِ» یک واحد پولی نشانه مستقیمی از وضعیت اقتصادِ کشورها نیست.
به عنوان مثال، هر چند قیمت پایینِ «بولیوار ونزوئلا» نشان دهنده وضعیت اسفناکِ اقتصاد ونزوئلا است، قیمت پایین «روپیه اندونزی» (به عنوان چهارمین پول ارزان در جهان) نشانه ای از اوضاع بدِ اقتصادی در اندونزی نیست. در واقع، تا کمتر از یک دهه دیگر، اندونزی در فهرست ۱۰ اقتصاد بزرگِ جهان قرار می گیرد.
قدرتمند بودن یک واحد پولی به این معنی است که آن پول قدرت خرید بالایی هم دارد. بنابراین، اگر شما یک شهروندِ معمولیِ کویتی باشید که مثلا هزار دینار در ماه حقوق می گیرد، عملا معادل ۳ هزار و ۳۰۰ دلار آمریکا (در زمانِ نگارش این متن) قدرت خرید دارید. در مقابل، اگر در ایران باشید و ماهانه ۱۰ میلیون تومان حقوق بگیرید، در واقع کمتر از ۵۰۰ دلار آمریکا قدرت خرید واقعی دارید. بنابراین، یک گردشگر معمولیِ کویتی در آمریکا می تواند راحت تر از یک ایرانی با حقوق ماهی ۱۰ میلیون تومان خوش بگذراند.
رتبه های اول تا سوم قدرتمندترین واحدهای پولی جهان در همسایگیِ ایران مورد استفاده قرار می گیرند. «دینار کویت»، «دینار بحرین» و «ریال عمان» در میان قدرتمندترین واحدهای پولی در جهان قرار دارند.
اما این قدرت خرید اثرات مستقیمی بر کلیت اقتصاد کشورها هم بر جای می گذارد. با نرخ های کنونی، تقریبا تولید هیچ کالایی در کویت، عمان یا بحرین به صرفه نیست و اگر کسی در این کشورها دست به تولید کالا و خدمات بزند، احتمالا انگیزه های وطن پرستانه دارد و نه انگیزه های اقتصادی.
در واقع، وقتی که می توانید هر کالایی را در چین، ویتنام یا بنگلادش با ارزان ترین نیرویِ کار تولید کنید، دلیلی ندارد همان کالا را در کویت تولید کنید و حقوقی را که به ۱۰ کارگر چینی می دهید، به یک کارگر کویتی بدهید.
فرصتی برای صادرات
خروجیِ ماجرا روشن است: صادرات از مبدا کویت یا کشورهایی با واحدِ پولی قدرتمند، خیلی زود متوقف می شود و این کشورها به واردکننده کالاهای عمدتا لوکس بدل می شوند. در واقع، اگر انواع رانت های اقتصادی، همچون رانت نفت یا رانت هایِ سیاسی (از نوعی که کشورهایی مانند امارات متحده عربی دریافت می کنند) نباشد، واحد پولیِ این کشورها اساسا نباید این اندازه قدرتمند بماند.
هر چند قیمت پایینِ «بولیوار ونزوئلا» نشان دهنده وضعیت اسفناکِ اقتصاد ونزوئلا است، قیمت پایین «روپیه اندونزی» (به عنوان چهارمین پول ارزان در جهان) نشانه ای از اوضاع بدِ اقتصادی در اندونزی نیست. در واقع، تا کمتر از یک دهه دیگر، اندونزی در فهرست ده اقتصاد بزرگِ جهان قرار خواهد گرفت.
یک فایده واحد پولی ضعیف هم این است که تولید انواع کالا و خدمات در کشوری که واحد پولی اش ضعیف است، ارزان تر تمام می شود. از طرفی، «مزیت نسبی» حکم می کند که کالا و خدمات در کشورهایی تولید شوند که این کار را ارزان تر انجام می دهند.
در واقع، ایران قاعدتا باید بتواند به یک صادرکننده بسیار بزرگ بدل شود، چراکه نه فقط واحد پولیِ بسیار ضعیفی دارد، که دسترسیِ بی نظیری هم به منابع ارزان انرژی دارد. حقوق ماهانه ۱۰ میلیون تومانی (معادل کمتر از ۵۰۰ دلاری) برای هر کارگر ایرانی (که اکنون دور از دسترس به نظر می رسد)، با ورود سرمایه خارجی به اقتصاد ایران و استفاده از نیرویِ کار ارزان و انرژی ارزان، می تواند ایران را به یک کارگاه بزرگ اقتصادی بدل کند. اما این روی کاغذ است و برای تبدیل شدن ایران به کارگاه جهان، موانع دیگری وجود دارد که همه می دانیم.
(فیلم) وعده جدید محسن رضایی: پول ملی را تقویت خواهم کرد
