تواشیح از نظر واژگانی یعنی زینت و آرایش. تواشیح جمع کلمهٔ توشیح است یا وشاح، و موشحات جمع کلمهٔ مُوَشح که از ریشهٔ وشح به‌معنای آراستن است. آمده است که: مبارزان عرب در گذشته، آلات رزم چون زره و غلاف‌های شمشیرهایشان را که آراسته یا مرصع به نگین‌های رنگارنگ بود، مُوَشَّح می‌نامیدند و بعضی گفته‌اند: به همین دلیل به نوعی شعر که از نظر وزن، مضمون و محتوا، شادتر و جذاب‌تر از اشعار دیگر است، مُوَشَّح گفته می‌شود. از بزرگان تواشیح در جهان اسلام میتوان به امیر حسین معمار‌باشی ملقب به بلبل تواشیح نام برد.
موسیقی اعراب در صدر اسلام پیشرفت چندانی نکرده بود. در تاریخ صدر اسلام آمده است که هنگام ورود پیامبر اکرم (ص) به مدینه، اهالی مدینه جهت استقبال از آن حضرت (ص) شعر «طَلَعَ البَدر عَلَینا مِن ثَنیات الوِداع» را که یکی از تواشیح های معروف امروزی است؛ می خواندند. البته این نوع خواندن دسته جمعی در آن زمان «موشّح» نام نداشت. بعد از فتح اندولوس (اسپانیای کنونی) به دست مسلمانان در قرن نهم میلادی (92 هـ.ق)، عده ای از مسلمانانِ با ذوق، با تاثیرپذیرفتن از طبیعت زیبای این منطقه به شکل جدیدی از شعر دست یافتند. به طوری که محتوای حماسی شعر عرب تا حدودی تلطیف شد و بار عاطفی بیشتری یافت. از نظر ساختار نیز وزن های طولانی به وزن های کوتاه تبدیل شد. این اشعار جدید که از حیث وزن و تداول قافیه های متعدد با شعر مرسوم عرب تفاوت داشت «موشّحات» نام گرفت. محتوای موحشات در ابتدا غزل، غنا، خمریات و وصف طبیعت بود. سپس به مرور به مدح سلاطین و امرا راه یافت. بعد از آن موشحات در مجالس جشن از قبیل اعیاد به کار گرفته شد. به مرور زمان موضوع مدح حضرت رسول (ص) بر موضوعات دیگر برتری یافت و اسم «تواشیح» را به خود گرفت و نزد ما شیعیان، مدح سایر معصومین علیهم السلام نیز اضافه گردید.تواشیح خود دارای اسلوب و روش خاصی است که آن را از اناشید، مدائح، ابتهال، مناجات، دعا، قوالی، مولودخوانی و مداحی متمایز می‌کند.
تواشیح گونه‌ای هنر دینی است که از ترکیب دو مقوله شعر و موسیقی تشکیل شده است.
بر همین اساس میتوان برای تعریف تواشیح از دو جنبه موضوع را بررسی کرد:
تواشیح از جنبه نغمه ها و موسیقی
تواشیح از جنبه شعر و ادبیات
تاریخچه تواشیح و ابتهال‌خوانی در ایران چندان دیرپا نیست و شاید از اوایل انقلاب با تلاش‌های ایرج قیم که از اساتید فن بودند و در مصر تحصیل کرده بودند، تواشیح وارد ایران شد. اصالت تواشیح منطبق بر ملودی و سبک‌های ایرانی است. بیش از 90 درصد دستگاه‌ها و ملودی‌هایی که در عربی مورد استفاده قرار می‌گیرد ایرانی هستند. تنها مقامی که در زبان عربی داریم مقام حجاز است که آن هم معادل همایون است. اما اصالت تواشیح منطبق بر ملودی‌ها و سبک‌های ایرانی است اما تفاوت‌های حسی و حالی وجود دارد.
بقیه الله تهران ، طارق تبریز ، باقرالعلوم آبادان ، انصار الحسین خوی ، میعاد قم ، سبحان مشکین شهر ، مشکات اصفهان ، شمیم بهشت ، معراج النبی بابل ، بنی فاطمه ، طاها , العباد آبادان , آل یاسین عین دو , السبطین, الثقلین
مهمترین اساتید بزرگ تواشیح در جهان اسلام در کشورهای مصر و سوریه زندگی می کنند. برای آشنایی بیشتر شما با این اساتید نام برخی از آن ها را می آوریم:
علی محمودی
طه الفشنی
عبدالسمیع البیومی
محمد الفیومی
محمد نقشبندی
نصرالدین طوبار
محمد احمد بسیونی
محمد عربی القبانی
توفیق المنجد
حمزه الشکور
کشور ایران هم دارای گروه تواشیح برجسته ای است که تعدادی از برترین گروه های تواشیح ایران به شرح زیر می باشند:
گروه قدر تهران
گروه ثقلین اهواز
گروه کوثر اصفهان
گروه مجمع قرآنی کعبه قم
گروه اهل بیت (ع) تهران
گروه جامعه قاریان مشهد
گروه الغدیر قم
گروه اسوه تهران
گروه شهدای اهواز
گروه رضوان تهران
تواشیح گونه‌ای آواز دینی است که موضوعات اشعار آن یا دعا است یا در مدح و نعت پیامبر اسلام و اهل‌بیت پیامبر هستند. زبان آن معمولاً عربی است و اغلب بدون همراهی ساز موسیقی است. این آواز دینی مملو از هنرهای زیبای تنغیمی است و عموماً آهنگین است.
از اینکه در این مطلب همراه ما بودید متشکریم...
