نوروز، زیباترین مظهر فرهنگ ایران باستان است که با خودسبزی، زندگی و در دل دوستی، اتحاد و یگانگی را به ارمغان می آورد ودر کنار خود بسیاری از آیین ها را که نشانی از اصالت آن است به همراه دارد. نوروز بخشی از هویت ایرانی است بزرگ آئینی که تاراج ها و غارت های دشمنان این سرزمین در طول اعصار و قرون هرگز نتوانست خللی در آن وارد کند و ایرانیان را زنده نگه داشت. آری نوروز و سنت های آن حلقه همبستگی همیشه جاوید ایرانیان است. سنت هایی که بازتابی از غنای فرهنگی و دینی این ملت است و همه را از خرد و کلان، پیر و جوان زنده و درگذشته در بر می گیرد. این سنت دیرینه در گوشه گوشه این سرزمین به اشکال خاص خود اجرا می شود، اما در همه آنها، زیبایی، سبزی، دوستی، دوست داشتن، یکرنگی و عشق به وجود، هستی و انسانها موج می زند.
روز علفه
'علفه 'یابه قولی 'بی بی حور' یکی از آیین های سنتی است، آیینی از زیباترین مظاهر فرهنگ ایران باستان و نوروز. نام علفه به واسطه وجود علف و سبزی که یک پای سفره هفت سین و روز علفه است برآن گذاشته شده است. علفه آیینی ویژه است که در آن هم یاد و جای رفتگان سبز می شود و هم سنتی زنده و سبز برای زندگان و سبزی زندگی است. درون مایه علفه، تهیه مقدمات و به استقبال نوروز رفتن و یادکردن از درگذشتگان هرخانواده درسالی که گذشت می باشد.
علفه و آیین های آن
علفه، در مناطق مختلف دارای رسوم متفاوتی است که هر کدام فلسفه خاص خود را دارد و می توان بصورت کلی به آنها اینگونه اشاره کرد:
- چند روز به نوروز مانده درخانه مشک و عنبرمی سوزانند و شمع و چراغ می افروزند تا زمینه خوشحالی ارواح مردگانشان رافراهم کنند.
- زنان درشب آخرین جمعه سال بهترین غذا را می پزنند تا بوی آن خشنودی مردگان را موجب شود.
- آنانکه در طول سال مرده ای داشته و صاحب عزا هستند، بصورت گروهی در مساجد مراسم ختم و یادبود و فاتحه خوانی برگزار می کنند(اینگونه به نظر می رسد که در روستای مزار این مراسم، روز عید فطر برگزار می شود).
- مراسم 'علفه 'در روستاهای استان های خراسان بویژه مناطق جنوبی خراسان رضوی و جنوبی چون گناباد، بیرجند، قاین، سرخس، بجنورد، فردوس و تربت حیدریه درآخرین روز سال یعنی روز قبل از نوروز انجام می شود در نیشابور علفه دو روز است، یک روز پیش از نوروز و دیگری روز اول سال است. در سبزوار و قوچان سه روزمانده به نوروز علفه است و درگز و اطراف آن دو روز قبل از نوروز علفه نامیده می شود.
- پخت شیرینهای محلی سنتی مثل کلوچه، نون قاق، فتیر، قطاب و ...
- مردم به صحرا رفته و مقداری علف سبز آورده و آن را در سر در و آستانه خانه وکلیددان و بر سر قبر تازه درگذشتگان خودمی گذارند.
- دامادها هم برای تازه عروس خود در این روز، نوروزی شامل برنج، گوشت، روغن وشیرینی می برند.
- مردم با حضور در قبرستان ها برای شادی روح اموات خود قرآن وفاتحه خوانده وخیرات می کنند.
علفه در شهرهای مختلف ایران
- در نیشابور علفه دو روز است، یک روز پیش از نوروز و دیگری روز اول سال است.
- در سبزوار و قوچان سه روزمانده به نوروز علفه است و درگز و اطراف آن دو روز قبل از نوروز علفه نامیده می شود.
- در شهرستان نیشابور و روستاهای آن چون کلیدر، ماروسو و اسحاق آباد نیز مراسم ˈعلفه ˈ طی دو روز برگزار می شود و درعلفه کهن که درآخرین روز سال است مردم با حضور در قبرستان ها برای شادی روح اموات خود قرآن وفاتحه خوانده وخیرات می کنند.
- در استان چهارمحال و بختیاری این عید که یک روز پیش از عید برگزار می شود عید علفه یاعرفا یا عید کوچک نیز خوانده می شود. در این روز مردم به زیارت اهل قبور می روند و روی مزار آنها سبزه می گذارند. معمولا حلوا که به آن چرب و شیرین یا خیراتی هم گفته می شود پخته و بین مردم تقسیم می کنند. در این شب معمولا مردم شیربرنج می پزند، چون معتقدند شیر برنج غذایی است که به شخص فوت شده نیز می رسد.
- در تهران قدیم شب قبل از تحویل سال را شب علفه گویند که در این شب غذایی مانند سبزی پلو، کوکوسبزی و سیر تازه، ماهی خورده می شود، تا بدن در طول سال سالم بماند. در این شب سفره هفت سین را پهن می کنند.
سخن آخر
ایرانیان از دیرباز برای رفتگان و درگذشتگان خود احترام خاصی قائل بودند و سعی می کردند که به نوعی روح آنان را ازخودراضی نگه دارند. بر اساس همین سنت، مراسم گوناگونی برای تجلیل از مردگان و شادی روح آن ها و طلب آمرزش در جای جای ایران زمین مرسوم است. در شهر شما شب علفه چگونه برگزار می شود؟ خوشحال می شویم چگونگی برگزاری مراسم شب علفه را با ما در میان بگذارید.
جشن انار در ایران
