گیاه شکر تیغال، خواص و مضرات آن در طب سنتی

یکی از «مان های» بسیار مفید شکر تیغال است. «مان» به معنی فرآورده هایی از گیاهانی است که توسط گیاه یا حشره ای که روی آن فعالیت می کند، ترشح می شود. این فرآورده ها اکثرا به صورت قطعاتی به اشکال مختلف یا به شکل جامد شیرین مزه و محلول در آب هستند که عمده ترکیبات آنها را انواع قندها تشکیل می دهند. شکر تیغال، ماده ای شیرین است که در ایران شکرتیغال و در کتب طب سنتی نیز شکرتیغال ذکرمی شود. این ماده در اثر نیش حشره ای به برگ وشاخه های گیاهی تولید می شود. به این ترتیب که پس ازاینکه حشره برگ و شاخه ها را نیش می زند، پیله خود را نیز روی آن تشکیل می دهد و پس از رشد لارو در داخل پیله، طی دوره زندگی به صورت حشره درآمده پیله را سوراخ کرده از آن خارج می شود؛ پیله باقیمانده را شکرتیغال می نامند. گیاهی که میزبان این حشره است، به فارسی خارشکر می نامند که نوعی از آن پرورشی است و گل های آبی کروی زیبایی دارد و در باغ ها کاشته می شود. خارشکرها به طور کلی گیاهان خارداری هستند که گل های آنها به طور تجمع به شکل گلوله کروی شکل در انتهای ساقه دیده می شود.

گیاه خارشکر مولد شکر تیغال در اطراف تهران، دامنه های البرز، دماوند، شیراز ، نائین، گلپایگان، تبریز در دامنه های کوه پرو، تفرش وکرمان دیده می شود. در اروپا و آسیا و آفریقا نیز انواع گیاهان خارشکر انتشار دارند. پیله حشره که پس از نیش زدن حشره روی گیاه تشکیل می شود، سفید مایل به زرد و جنس آن از گل سفید و شکل تخم مرغی و درازی آن حدود دو سانتی متر است. پس از اینکه حشره پیله ای مانند پیله کرم ابریشم ایجاد کرد، در داخل آن محبوس می شود. در برخی از موارد دوره زندگی حشره تمام شده و ازصورت لارو (کرم ) به صورت حشره درمی آید، پیله را سوراخ می کند و خارج می شود. در اغلب شکرتیغال ها حشره درداخل آن نیست، ولی در بعضی موارد شکرتیغال ها حشره در داخل آن است.زمانی که شکرتیغال که همان پیله یا غلاف حشره است، تازه باشد کمی شیرین است، ولی وقتی که کهنه باشد، شیرینی آن خیلی کم می شود و طعم نشاسته ای پیدا می کند.معمولا لارو حشره را که مولد این پیله است، شیراز تیغال و پیله را شکرتیغال می نامند.

ویژگی های شکرتیغال

شکرتیغال به دلیل داشتن اثرات آنتی اکسیدان، یک ماده ی ضد سرطانی محسوب می شود.
شدت اخلاط و سوزش مری را تسکین می دهد.
خلط آور و تب بر است.
شکرتیغال در درمان یبوست و چاقی نقش موثری دارد.
می توان برای درمان افسردگی از این گیاه استفاده کرد.
شکرتیغال خشکی گلو و معده را برطرف می کند.
شکرتیغال ملین بوده و دستگاه گوارش را تنظیم می کند.
شکرتیغال برای تقویت صدا و حنجره بسیار مفید است.

خواص شکرتیغال

گیاه شکرتیغال از نظر طب سنتی طبیعت سرد و نیمه مرطوب دارد. برخی از مهم ترین خواص درمانی این گیاه به شرح زیر است:
گیاه شکر تیغال سرشار از مواد آنتی اکسیدان است و به عنوان یک ماده ضد سرطان طبیعی شناخته می شود.
استفاده از شکرتیغال برای سلامت دستگاه گوارش مفید است، خاصیت ملین دارد و به درمان یبوست کمک می کند.
شکرتیغال به دلیل خاصیت خلط آوری برای درمان سرفه، سیاه سرفه و سرماخوردگی مفید است. شکر تیغال شدت اخلاط و سوزش مری را تسکین می دهد.
تحقیقات نشان داده است، استفاده از عصاره گیاه شکرتیغال از طریق حداقل یک یا چند مکانیسم می تواند ترشح اسید معده را منظم و نیز خاصیت ضد زخم داشته باشد و استفاده از آن برای درمان زخم معده مفید است.
گیاه شکرتیغال اثر مثبتی بر تقویت حافظه و قدرت یادگیری دارد و برای رفع افسردگی مفید است.
در طب سنتی از ترکیب گیاه شکرتیغال با ژلاتین در آب جوش، برای درمان سرفه ای که بر اثر غلبه خون و صفرا است، استفاده می شود. این ترکیب، خشونت شش ها را برطرف کرده و صدا را باز می کند.
ترکیب شکرتیغال، شکر و ترنجبین می تواند التهابات گرفتگی صدای کودکانی را که زیاد گریه می کنند، بهبود بخشد. همچنین مصرف این گیاه برای تقویت صدا و حنجره بسیار مفید است و استفاده از آن، برای رفع خشکی و سوزش گلو موثر است.
از دیگر خواص گیاه شکر تیغال، کمک به تقویت عضلات است و مصرف آن، انعطاف پذیری ستون مهره ها را افزایش می دهد.
در طب سنتی از خواص شکر تیغال، برای درمان فشار خون بالا، تصلب شرایین و سکته قلبی استفاده می شود. این گیاه همچنین برای پایین آوردن تب و درمان تکرر ادرار مفید است.

محل رویش شکرتیغال

گیاهان مولد شیرابه های قندی (مان) شکرتیغال در اغلب استان های ایران به ویژه یزد(مهریز) خراسان، فارس(جهرم)، اصفهان، کرمان، کرمانشاه، همدان، لرستان، شاهرود ، مازندران و تهران در بلندای ۱۸۰۰ متری از سطح دریا رویش و پراکندگی داشته و جمع آوری محصول نیز کم و بیش در این مناطق صورت می گیرد. در بسیاری از مناطق ایران به رغم وجود و وفور گیاه شکرتیغال آثاری از فعالیت و وجود حشره مشاهده نمی شود. این دارو برای تارهای صوتی مفید است و در رفع خش صدا موثر است. توصیه می شود مقداری از آن را در نصف لیوان آب جوش بریزید یک قاشق غذا خوری عسل به آن اضافه کنید و به مدت ۲۰ دقیقه منتظر بمانید بعد آن را در فواصل زمانی مختلف جرعه جرعه میل کنید.

روش مصرف شکرتیغال

شیوه مصرف این گیاه دارویی حل کردن شکرتیغال در آب جوش و مصرف خوراکی آن است.
اگر آن را با ژلاتین مخلوط کنید، در آب جوش بریزید و بخورید، سرفه ای که از غلبه ی خون و صفرا باشد را درمان می کند. خشونت شش ها را برطرف کرده و صدا را باز می کند.
شکر تیغال را نرم بسایید و با آب جوشانده ی شیرین بیان مخلوط کنید. هر روز چند مرتبه، هر بار یک قاشق غذاخوری از آن میل کنید تا سیاه سرفه را درمان کند.

مضرات گیاه شکرتیغال

استفاده از شکرتیغال برای بیماران مبتلا به فشار خون و افرادی که از قرص های تنظیم فشار استفاده می کنند، بایستی با احتیاط همراه باشد.
زیاده روی در مصرف این گیاه باعث ایجاد حالت تهوع می شود. میزان مجاز مصرف این گیاه طبق منابع، ۱۸ گرم است.
توجه داشته باشید، اگر پیله شکر تیغال را تهیه کردید، حتما آن را بشکنید و حشره سیاه رنگ درون آن را جدا کرده و سپس استفاده کنید.