در صورتی که برقراری رابطه آزاد و خارج از چهارچوب عقد نکاح زن و مردی، سبب تولد طفلی گردد، به این طفل، فرزند نامشروع گفته می شود و بر اساس قانون مدنی، فرزند متولد از زنا، به زناکار، ملحق نخواهد شد؛ یعنی اینکه رابطه طفل با والدین او، از نوع نسب مشروع و مورد حمایت قانون گذار نمی باشد. لکن ضرورت حمایت از فرزندان نامشروع متولد شده از زنا، ایجاب می کند که هویت شان، به وسیله دریافت شناسنامه برای آن ها، مشخص گردد تا از بار مشکلات اجتماعی آن ها کاسته شود. از آنجا که اخذ شناسنامه برای زنازاده و شرایط ثبت ولادت طفل نا مشروع، پیچیدگی ها و قواعد خاص خود را دارد، بدون اطلاع از این شرایط و قواعد، نمی توان اقدام به گرفتن شناسنامه برای فرزند نامشروع کرد. از این رو، در این مقاله قصد داریم توضیح دهیم که نسب نامشروع طفل، یعنی چه و پس از آن، در خصوص شرایط ثبت ولادت فرزند نا مشروع و نحوه اخذ شناسنامه برای زنازاده، صحبت کنیم. جهت کسب اطلاعات بیشتر در خصوص این موضوع، با ما همراه باشید.
نسب نامشروع طفل
قبل از توضیح اینکه نسب نامشروع، چیست، باید گفت، عقد نکاح که شرع اسلام و قانون مدنی، بسیار، به آن، توصیه می کنند، آثاری، همچون، محرمیت و زوجیت را در پی داشته و افراد، به وسیله آن، اقدام به تشکیل خانواده می نمایند و بدین ترتیب، می توانند، به نحو مشروع، از یک دیگر، تمتع جنسی برده، تولید مثل کرده و نسل خود را ادامه دهند. اما، متاسفانه، برخی افراد، به این مساله، توجهی نمی نمایند و علی رغم اینکه قانون گذار، رابطه نامشروع را جرم انگاری کرده و برای آن، مجازات سنگینی، در نظر گرفته است، اقدام به برقراری رابطه نامشروع زنا، کرده و در مواردی، نیز، از این راه، صاحب فرزندی می شوند که متاسفانه، از حقوق قانونی، نظیر ارث برخوردار نمی گردد. در پاسخ به این پرسش که نسب نامشروع چیست؟ باید گفت، هرگاه زن و مردی، مرتکب جرم زنا شده باشند و این عمل، سبب تولد طفلی گردد، نسب طفل از نوع نسب نامشروع است که مورد حمایت قانونگذار قرار نخواهد گرفت. چراکه، تنها نسبی که مورد حمایت قانون گذار است، نسبی بوده که زن و مرد، حین انعقاد نطفه طفل، در عقد نکاح هم بوده باشند که این عقد نکاح، می تواند از نوع نکاح دائم یا از نوع عقد موقت باشد؛ در غیر این صورت نسب طفل نا مشروع است و از حقوق قانونی، برخوردار نمی گردد. بر اساس قانون مدنی، طفل متولد شده از زنا به زناکار منتسب نمی شود و به همین دلیل است که فرزند نامشروع از والدین خود ارث نخواهد برد. گفتنی است که بر اساس قانون مجازات اسلامی، زنا، به معنای رابطه جنسی زن و مرد نامحرم است، به نحوی که آلت جنسی مرد، تا ختنه گاه، داخل در مقعد یا آلت تناسلی زن شود و این امر، در مواردی، مجازات اعدام را برای مرتکبین آن، در پی خواهد داشت.
گرفتن شناسنامه برای فرزند نامشروع
در قسمت قبل، توضیح دادیم که نسب نا مشروع چیست و حقوق طفل ناشی از زنا را بررسی کردیم. سوال مهمی که قصد داریم در این قسمت به بررسی آن بپردازیم این است که آیا گرفتن شناسنامه برای طفل نامشروع ضروری است و باید در مهلت گرفتن شناسنامه برای نوزادان نسبت به این امر اقدام کرد یا خیر و در صورت مثبت بودن پاسخ، چه کسی باید، نسبت به این امر، اقدام کرده و شرایط ثبت ولادت طفل نا مشروع چیست؟ در پاسخ به این سوالات باید گفت که دیوان عالی کشور، یک رای وحدت رویه صادر کرده است که مانند قانون، لازم الاجرا است و بر اساس این رای وحدت رویه، علی رغم اینکه فرزند نامشروع به زناکار منتسب نمی شود ، لکن پدر، مکلف به گرفتن شناسنامه برای فرزند نامشروع خودش می باشد. همچنین، مطابق این رای، پدر، مکلف به پرداخت نفقه فرزند نامشروع و به عهده گرفتن حضانت وی می باشد. در این حالت، اگر پدر برای اخذ شناسنامه برای زنازاده، به اداره ثبت احوال مراجعه کند، نام خانوادگی وی به طفل نا مشروع داده می شود و اگر هم مادر به تنهایی به اداره ثبت احوال مراجعه نماید،نام خانوادگی مادر در شناسنامه فرزند درج می شود. در هر حال، شخص مراجعه کننده، باید، گواهی ولادت طفل را به همراه داشته باشد. گفتنی است که بر اساس قانون مدنی، بین فرزند نامشروع و والدین او، رابطه توارث برقرار نمی شود و حتی گرفتن شناسنامه برای فرزند نامشروع و ثبت ولادت طفل، موجب ارث بردن وی نخواهد شد.
شناسنامه گرفتن وظیفه چه اشخاصی می باشد؟
بر اساس قانون ثبت احوال گرفتن شناسنامه، در ابتدا وظیفه و تکلیف پدر می باشد. اما در مواردی که پدر غیبت داشته است یا نتواند اقدام به دریافت شناسنامه برای طفل ننماید، این وظیفه بر عهده مادر قرار می گیرد. در همین خصوص ماده 16 قانون ثبت احوال بیان می دارد: ماده 16 – اعلام و امضاء سند ثبت ولادت به ترتیب به عهده اشخاص زیر خواهد بود:
- پدر.
- مادر در صورت غیبت پدر و در اولین موقعی که قادر به انجام این وظیفه باشد.
- مادر یا جد پدری که از طرف دادگاه به سمت ولایت انتخاب شده باشد.
- وصی یا قیم یا امین.
- اشخاصی که قانوناً عهده دار نگهداری طفل می باشند.
- متصدی یا نماینده مؤسسه ای که طفل به آنجا سپرده شده است.
- صاحب واقعه که سن او از 18 سال تمام به بالا باشد.
در صورتی که ازدواج پدر و مادر طفل به ثبت نرسیده باشد اعلام ولادت و امضاء اسناد متفقاً به عهده پدر و مادر خواهد بود و هرگاه اتفاق پدر و مادر در اعلام ولادت میسر نباشد سند طفل با اعلام یکی از ابوین که مراجعه می کند با قید نام کوچک و طرف غائب تنظیم خواهد شد. اگر مادر اعلام کننده باشد نام خانوادگی مادر به طفل داده می شود.
گرفتن شناسنامه برای بچه نامشروع چگونه اشت؟
بچه های حاصل از روابط نامشروع اکثرا برای دریافت شناسنامه با مشکل مواجه هستند این بچه ها که بچه های تک والد گفته می شوند، اکثرا پدر منکر رابطه با مادر می شود و اقدام به گرفتن شناسنامه به چنین کودکانی نمی کند. این بچه ها با توجه به اینکه برای گرفتن شناسنامه گواهی ولادت را پزشک یا ماما امضا می کنند و نسبت مادرشان مشخص است. قانون ثبت احوال گرفتنن شناسنامه را ابتدا وظیفه پدر می داند. اما بچه های نامشروع مصداق بند2 ماده 16 قانون ثبت احوال می باشند. یعنی مادر می تواند اقدام به دریافت شناسنامه به بچه نماید و براساس ماده 19 و 17 قانون ثبت احوال به جای نام پدر نام فرضی گذاشته می شود. ماده 17 – هرگاه ابوین طفل معلوم نباشد سند یا نام خانوادگی آزاد و نامهای فرضی در محل اساسی ابوین تنظیم می گردد. تصحیح اسامی فرضی یا تکمیل مشخصات ناقص به موجب اقرارنامه موضوع ماده 1273 قانون مدنی با حکم دادگاه یا مدارک حصر وراثت به عمل خواهد آمد و نام خانوادگی طبق احکام مربوط به نام خانوادگی اصلاح خواهد شد. موضوع فرضی بودن اسامی پدر و مادر در شناسنامه منعکس نخواهد شد. ماده 19 – ماما یا پزشکی که در حین ولادت حضور و در زایمان دخالت داشته مکلف به صدور گواهی ولادت و ارسال یک نسخه آن به ثبت احوال محل در مهلت اعلام می باشد.
در صورت انکار مرد چگونه می توان به بچه نامشروع شناسنامه گرفت؟
بسیاری از افراد اگر رابطه ای با جنس مخالف خود داشته باشند را انکار می کنند و از گرفتن شناسنامه به بچه در نتیجه چنین رابطه ای خودداری می کنند. در خصوص فرزند متولد شده از رابطه نامشروع که پدر منکر شود، قانون مدونی (نوشته شده) وجود ندارد، اما در این خصوص رای وحدت رویه که در حکم قانون می باشد وجود دارد. در این صورت زن می تواند با مراجعه به مراجع قضائی و با طرح دعوا اثبات نسب، پس از اثبات رابطه پدر و فرزندی، مرد را ملزم به گرفتن شناسنامه نماید. به موجب بند الف ماده یک قانون ثبت احوال مصوب سال 1355 یکی از وظایف سازمان ثبت احوال ثبت ولادت و صدور شناسنامه است و مقنن در این مورد بین اطفال متولد از رابطه مشروع و نامشروع تفاوتی قائل نشده است. تبصره ماده 16 و ماده 17 قانون مذکور نسبت به مواردی که ازدواج پدر و مادر به ثبت نرسیده باشد و اتفاق در اعلام ولادت و صدور شناسنامه نباشد یا اینکه ابوین طفل نامعلوم باشد تعیین تکلیف کرده است. در مواردی که طفل ناشی از زنا باشد و زانی اقدام به اخذ شناسنامه ننماید با استفاده از عمومات و اطلاق مواد یاد شده و مسأله 3 و مسأله 47 از موازین قضائی از دیدگاه حضرت امام خمینی رضوان الله تعالی علیه، زانی پدر عرفی طفل تلقی و نتیجه کلیه تکالیف مربوط به پدر از جمله اخذ شناسنامه بر عهده وی می باشد. حسب ماده 884 قانون مدنی صرفا موضوع توارث بین آنها منتفی است ولذا رأی شعبه سی ام دیوان عالی کشور که با این نظر مطابقت دارد به نظر اکثریت اعضاء هیأت عمومی دیوان عالی کشور که با این نظر مطابقت دارد. به نظر اکثریت اعضاء هیأت عمومی دیوان عالی کشور موجه و منطبق با موازین شرعی و قانونی تشخیص می گردد. این رأی با ستناد ماده واحده قانون مربوط به وحدت رویه قضائی مصوب تیرماه سال1328 برای شعب دیوان عالی کشور و دادگاهها در موارد مشابه لازم الاتباع است.
امیدوارم از محتوای مسائل حقوقی نهایت استفاده را برده باشید و برای کسانی که دچار مشکل حقوقی هستند، میتوانید ارسال نمایید. همچنین برای مشاهده ی مطالب پر محتوای دیگر میتوانید به بخش آموزش ساعدنیوز مراجعه نمایید. از همراهی شما بسیار سپاسگزارم .
شرایط ارث فرزند نامشروع چگونه است؟
