سندرم کپگراس یک وضعیت روانی است. این وضعیت به عنوان «توهم کاپگراس» نیز شناخته می شود. افرادی که این سندرم را تجربه می کنند، این باور غیرمنطقی دارند که افراد اطراف آنها فریبکار هستند و یا در صدد فریب آنها هستند. برای مثال فرد مبتلا به این سندروم همسر خود را متهم می کند که یک شیاد است و او را فریب داده است . این توهم می تواند هم برای فردی که دچار توهم است و هم برای فردی که متهم به فریبکاری و شیادی شده است، ناراحت کننده باشد.در منابع خارجی آمده است که در برخی موارد، شخصی که این توهم را تجربه می کند، این احتمال وجود دارد که باور کند یک حیوان، شی، یک خانه و یا یک شیاد است. توهم کاپگراس می تواند هر کسی را تحت تاثیر قرار دهد، اما در زنان شایع تر است. در موارد نادر، می تواند کودکان را نیز تحت تاثیر قرار دهد.
توهم کاپگراس چیست؟
این توهم نوعی اختلال روانی است که در آن فرد تصور می کند یک شیاد است و یا یکی از اعضای خانواده اش توسط فردی شیاد جایگزین شده است این بیماری قابل درمان است و باید شیوه های دارو درمانی و روان درمانی بر روی این افراد پیاده شود.این توهم بیشتر در دست ای از بیماران دیده می شود که دارای زمینه های اسکیزوفرنی می باشد همچنین نمونه هایی از این بیماران در میان افرادی که جراحی مغز و اعصاب کرده اند یا دچار دمانس می باشند دیده می شود
در این بیماری جای یکی از اعضای اصلی خانواده عوض می شود و یک بدل مشابه آن وجود دارد این سندرم بیشتر در میان زن ها دیده می شود و جزو دسته هذیانی ها دسته بندی می شود تحقیقات نشان می دهد که این سندرم می تواند به دلیل نوروفیزیولیک و اختلال در لوب های آهیانه ای باشد همچنین عده ای این سندرم را در روان پویایی دسته بندی می کنند. از نشانه های رایج در این دسته از بیماران می توان به بدبینی نسبت به خود اشاره کرد آن ها تصور می کنند شخصیت حقیقی آن ها یک فرد شیاد است.
علل سندروم کاپگراس
علت اصلی سندروم کاپگراس به دلیل اختلال در عملکرد مغز است. مغز انسان به منظور تشخیص چهره از دو فرآیند مجزا استفاده می کند؛ در مسیر اول پیام های عصبی به مراکز بینایی در قشر مغز انتقال می یابد و نتیجه آن شناخت چهره افراد است. سپس مسیر دوم فعال می شود که پیام ها را از مرکز بینایی به مرکز دریافت و پردازش احساسات می رساند که یک قسمت کاملا متفاوت در مجاورت سیستم لیمبیک مغز است و فرد را در تشخیص چهره موردنظر به قطعیت می رساند. اتفاقی که در سندروم کاپگراس می افتد این است که مسیر دوم آسیب می بیند و فرد مبتلا به سندروم کاپگراس تنها قادر به شناسایی چهره افراد است، بدون آنکه نسبت به آن ها احساس آشنایی و نزدیکی کند.علت توهم کاپگراس ممکن است یک علت نوروفیزیولوژیک مربوط به اختلال عمل لوب آهیانه ای باشد. توهم کاپگراس بیشتر در بیماران مبتلابه زوال عقل یا باسابقه اختلال اسکیزوفرنی هم دیده می شود.
نشانه های سندروم کاپگراس
در مجموع بارزترین نشانه این است که شخص معتقد است یک یا چند نفر از افرادی را که می شناسد با افرادی شبیه خودشان جایگزین شده اند. به طور کلی بیمار هم افراد واقعی و هم شبیه را می بیند. ضمن آنکه این حالت می تواند به حیوانات و اشیاء هم سرایت کند.چند نظریه درباره چگونگی بروز این سندروم وجود دارد اما بیشترین نظریه ها درباره این بیماری از نظریات فروید اقتباس شده. فروید معتقد بود کودک بین سنین ۳ تا ۵ سالگی به طور طبیعی نسبت به والد جنس مخالف خود امیال عاشقانه ای احساس می کند.
وقتی کودک هویت خودش را با والد هم جنس خود تطبیق می دهد، آن امیال اولیه را به لایه های ناخودآگاه حافظه عقب می راند و در همان جا سرکوب می کند. او این مسئله را در پسران «عقده ادیپ» و در دختران «عقده الکترا» نامیده بود. اما برخی دیگر از متخصصان نظریه فروید را فاقد اعتبار لازم می دانند و معتقدند این نظریه نمی تواند پاسخ کافی برای تمام ابعاد این بیماری پیچیده ارائه کند زیرا در انواع دیگر سندروم کاپگراس، فرد بیمار مشابه همین توهمات هذیانی را نسبت به حیوانات خانگی و حتی تصویر منعکس شده خودش در آینه بروز می دهد.
اگرچه این سندروم بیشتر در افرادی با اختلالات روانی بروز می کند اما یک سوم از بیماران نشانه هایی از ترومای سر را دارند و بسیاری دیگر از مبتلایان نیز دچار صرع و آلزایمر هستند. با این حال بیشتر پزشکان و روانشناسان ترکیبی از علل جسمی و روانی را در ایجاد این بیماری در نظر می گیرند. ممکن است یک علت عضوی منجر به ایجاد چنین حس و درنتیجه چنین سندرومی شده باشد. شاید برای افرادی که دچار ضایعه مغزی می شوند در به روزرسانی خاطرات در مواجهه با افراد دشوار باشد و بنابراین فکر کنند که فرد دیگری را ملاقات می کنند زیرا جایی از مغز آن ارتباطی را که بایدبرقرارنمی کند.
چگونه می توان از فرد مبتلا به توهم کاپگراس مراقبت کرد ؟
مراقبت از فرد مبتلا به توهم کپگراس می تواند از نظر احساسی سخت باشد، به خصوص اگر شما فردی باشید که آنها به عنوان فرد متقلب و یا شیاد تصور می کنند. برای کمک به فرد مبتلا به توهم کاپگراس می توانید به راهکارهای زیر توجه داشته باشد:
- در صورت امکان وارد قلمرو واقعیت آنها ( موضوعی که فقط از نظر آنان واقعیت دارد) شوید. اگر سعی کنید بفهمید که چقدر این مسئله برای آن ها وحشتناک است و آنان را آزار می دهد ، می تواند به شما در درک آنان کمک کند.
- با آنها بحث نکنید و سعی نکنید آنها را اصلاح کنید.
- هر کاری می توانید انجام دهید تا آنها احساس امنیت کنند. اگر مطمئن نیستید که چه کاری باید انجام دهید، می توانید از آنها بپرسید که چه چیزی نیاز دارند.
- احساسات آنها را تصدیق کنید.
- در صورت امکان، از شخصی که فرد مبتلا آن را «فریبکار» می داند، بخواهید اتاق را ترک کند. اگر آن فرد شما هستید و مراقبت هم وظیفه شماست، می توانید اجازه دهید شخص دیگری مسئولیت مراقبت را بر عهده بگیرد تا زمانی که قسمتی از درمان تمام شود و او دیگر به شما اعتماد داشته باشد .
- صدا خیلی در این مواقع کمک کننده است، اگر از قبل اطلاع دارید که فردی مستعد ابتلا به توهم کپگراس است، مطمئن باشید اولین راهی که می تواند ظاهر شما را در ذهن فرد ثبت کند صدای شما است. در صورت امکان قبل از اینکه فرد بیمار را ببینید با صدای بلند به او سلام کنید.
نحوه تشخیص توهم کاپگراس
تشخیص سندرم کاپگراس کار چندان آسانی نیست؛ چراکه می توان این عارضه را با سایر نشانه های بیماری های روحی و روانی اشتباه گرفت. برای مثال از کجا معلوم عارضه ای که بیمار شکایت می کند در واقع یکی از علائم و نشانه های بیماری اسکیزوفرنی نباشد؟ اصولا توهم ها می توانند نشات گرفته از عوارض جانبی داروهای شیمیایی هم به حساب آیند. در حال حاضر تنها راه تشخیص توهم کاپگراس، هوش و درایت روان شناس در بررسی علائم و نشانه ی بیماری است. البته اگر با تصویربرداری های سی تی اسکن و MRI هیچ عارضه ی فیزیکی در مغز رویت نشد، باید این فرض را هم مد نظر قرار داد که شاید بیمار بنا به هر دلیلی در حال نقش بازی کردن است و از این که خود را بیمار جلوه دهد، سودی عایدش می شود.
درمان سندرم توهم کاپگراس
سندرم کاپگراس قابل درمان است داروهای مهارکننده کولین استراز موجب تقویت سیستم های پیام رسانی می شوند و حافظه فرد را تقویت می کنند بیماری که دارای زوال عقلی می باشند با داروهای ضد روان پریشی می توانند مانع آن شوند. به طور کلی نمی توان نسخه دائمی در درمان این بیماری تجویز کرد در واقع تنها راه درمان این دسته از بیماری ها درمان کردن علت اصلی بروز بیماری است در حقیقت افرادی که دارای زمینه اسکیزوفرنی می باشند با درمان اسکیزوفرنی می توانید به درمان این سندرم نیز کمک کنید همچنین اگر این سندرم در طی بیماری آلزایمر رخ دهد گزینه های درمان برای آن داروهای درمان آلزایمر می باشد.
موثرترین شیوه های درمانی در این زمینه فراهم کردن محیطی است که حس خوشایندی در فرد ایجاد می کند شما باید احساس امنیت در این افراد ایجاد کنید که حس دغل بازی نداشته باشند در حقیقت اعتبار درمانی یکی دیگر از شیوه ها می باشد از سویی می توانید این احساس را در فرد ایجاد کنید که دچار توهم نیست و از این طریق امنیت در او ایجاد می کنید. روش جهت یابی واقعیت نیز از دیگر روش های موثر در این زمینه است که باید رویدادهای مهم زندگی فرد را یادآوری کنند این رویدادها شامل تغییرات زمانی و مکانی می باشند. دارو درمانی نیز از دیگر شیوه های موثر و مفید در مقابله با سندرم کاپگراس است شیوه های دارو درمانی شامل موارد زیر می باشد:
- داروهای مهار کننده مانند کولین استراز که موجب تقویت کردن سیستم های عصبی و حافظه می شود.
- داروهای درمان آلزایمر و زوال عقلی
- جراحی های آسیب مغزی
- داروهای روان پریشی و درمان افراد اسکیزوفرنی
سندرم دیوژن یا گدا منشی چیست و چه علائمی دارد؟
