سنت های نوروز در افغانستان

در افغانستان نوروز با رسم و آیین ویژه خود جشن گرفته می شود که سفره هفت سین، هفت میوه و سمنو و غذای مخصوص نوروز از جمله آنها به شمار می روند. افغانستان هم مانند ایران تقویم سالنمای آن شمسی است و اولین روز سال نوروز نام دارد.
نوروز در افغانستان قدمت چند هزار ساله داشته و رسوم و آیین های ویژه نوروزی سال ها است که نسل به نسل به افغان ها منتقل می شود. مردم افغانستان نوروز را آغاز فصل طراوت و زندگی مجدد طبیعت می دانند و برای رهایی از زمستان سرد و خشک و تجلیل از نوروز از هفته ها قبل آماده این جشن می شوند.

تجمع در زیارتگاه ها در افغانستان

در شهر کابل و مزار شریف زیارتگاه های با شکوه منسوب به حضرت علی وجود دارد که در نخستین روز سال جدید، مراسم با شکوهی در این زیارتگاه ها برگزار می شود که بالغ بر ده ها هزار افغان از گوشه و کنار این کشور و حتا کشورهای همجوار آسیای مرکزی برای تماشای آن به این دو شهر سفر می کنند.در این مراسم، عَلَمی منسوب به حضرت علی که بر آن اسم های متبرک نوشته شده است به اهتزار در می آید و سپس این علم برای روزهای متوالی در آن مکان افراشته می ماند. شماری از مردم، پس از این مراسم علم متبرک را زیارت می کنند و برای موفقیت در سال جدید دعا می کنند.

جشن های نوروز در افغانستان

جشن باستانی نوروز از زمان های قدیم تاکنون، در این سرزمین به نحوی ویژه برگزار می شود. زیرا این جشن از یک سو نویدبخش پایان زمستان و از سوی دیگر الهام آور بهار و نوزایی طبیعت است. بدین جهت مطالعه تاریخ کهن افغانستان نشان می دهد که این جشن در طول تاریخ از نسلی به نسلی منتقل و به صورت میراث گرانبها به جا مانده است و ضمنا این جشن در هر مقطع تاریخی، به تناسب شرایط و نظام های سیاسی آن به شیوه های خاصی برگزار شده است.

جشن گل سرخ

میله گل سرخ (جشن گل سرخ) یک جشن خاص است که در مزار شریف در ۴۰ روز نخست سال و در زمان روییدن گل های شقایق در اطراف بلخ رود اجرا می شود. در نخستین روز از جشن گل سرخ، مردم افغانستان که تاریخ به خلافت رسیدن حضرت علی را در نوروز می دانند از نقاط مختلف افغانستان خود را به شهر مزار شریف رسانده و طی مراسم با عنوان «جهنده علی» در جوار بارگاه منسوب به مرقد امام علی(ع) جشن نوروز را با بر افراشتن علم مبارک حضرت علی(ع) آغاز می کنند.

همزمان با برافراشته شدن این علم که با پارچه های زربفت و دست دوزی شده زینت یافته و بی شباهت به روییدن گل های شقایق نیست، ۲۱ گلوله توپ نیز به نشانه احترام شلیک می شود. البته لازم به ذکر است که مرقد امام علی(ع) در شهر نجف قرار گرفته و قبری که در مزار شریف قرار دارد در حقیقت متعلق به عالم پرهیزکاری به نام علی بوده که پدرش ابوطالب نام داشته است. چون اسم این عالم علی بم ابی طالب بوده با گذشت زمان معروف به مقبره امام علی(ع) می شود.

لباس نو عید

افغان ها معتقداند با نو شدن طبیعت و آمدن فصل بهار باید لباس نو پوشید زیرا طبیعت بر روح و جان آدمی اثر می گذارد و انسان باید ظاهری پاکیزه و تمیز داشته باشد. مردم افغانستان معمولا برای عید لباس هایی که رنگ روشن مانند زرد و سرخ است به تن می کنند. آن ها می کوشند تا برای مدتی هرچند کوتاه با طبیعت یکی شوند، با او نفسی تازه کنند و این تازگی را تا چندین روز جشن بگیرند.

پاک کاری

مردم عام در سراسر کشور (درست همانند ایران) از ابتدای ماه حوت شروع به خانه تکانی و شستن فرش و پرده های منزل خویش می نمایند تا گرد کهنه را از خانه خود در آستانه سال حدید بزدایند که به این مراسم «پاک کاری» گفته می شود و زحمت آن معمولاً بر دوش زنان خانواده است.

بازدید خانواده ها

در روز نوروز شماری از جوانان و خانواده ها به دیدن بزرگان خود، پدر و پدربزرگ و مادر و مادربزرگ ها یا وابستگان خود می روند. به این مناسبت از همدیگر خبر می گیرند، ایام عید نوروز و سال نو را تبریک می گویند و از غذاهای نوروزی که به همین مناسبت تهیه شده است، تناول می کنند.

جشن دهقان

نوروز در بسیاری از سرزمین های پارسی، همواره با زایش زمین همراه بوده است. در این مراسم که در روز اول سال اجرا می شود کشاورزان به شهرها می آیند و تولیدات خود را به نمایش می گذارند. اگر چه این جشن امروزه تنها به کابل و شهرهای مهم محدود شده، زمانی در تمام شهرهای افغانستان برگزار می شده است. نکته جالب این است که این جشن آنقدر در میان افغان ها محبوبیت دارد که شهردار و شخصیت های بالای حکومتی هم در آن حاضر می شوند. ضمن اینکه در روز جشن دهقان شهرنشینان هم با لباس های شاد و رنگارنگ به مزارع کشاورزان رفته و کشاورزان درمقابل چشم مردم، زمین را با گاو آهن شخم می زنند و با رنگ کردن شاخ های گاو فصل بهار را شروع می کنند. البته چوپانان نیز سهمی از جشن روز دهقان دارند و در این روز گوسفندان خود را در مزارع رها می کنند.

هفت میوه

خانواده های افغانستانی از دیرباز در آخرین روزهای اسفند تهیه «هفت میوه» را آغاز می کنند. مردم افغانستان معتقدند نه هفت سین بوده و نه هفت شین، بلکه هفت چین بوده است. هفت میوه ترکیب میوه های خشک از جمله کشمش، سنجد، پسته، فندق، آلو خشک (زردآلو)، گردو یا بادام اجزای تشکیل دهنده هفت میوه هستند و در روزهای نوروز وقتی میهمانان برای عید دیدنی به خانه آنها می آیند، پذیرایی می کنند. مردم چند روز قبل از نوروز، میوه های خشک را با هم مخلوط کرده و در آب قرار می دهند تا برای روز نوروز آماده شود.

سمنک پزان

تهیه سمنو یکی از آیین های مشترک میان تمام مردمی است که نوروز را جشن می گیرند. سمنو که در میان افغان ها به سمنک شهره است نه تنها نذر برآمدن حاجت ها و مرادهاست، بلکه به باور بسیاری با خود خیر و برکت به ارمغان می آورد. سمنک آنقدر برای افغان ها مهم هست که زنان افغان از آغاز شب نوروز تا سپیده دم به طبخ آن مشغول می شوند و همزمان شادمانه آواز می خوانند.

کمپیرک

قصه بابا نوروز و خاله کمپیرک یکی از قصه های فلکلور و عامیانه است، در اکثر کشور ها بشکلی ساخته شده و خصوصاً بر روان اطفال تاثیرات عمیقی بجا می گذارد این قصه از سال های سابق به این سو با آمدن بهار و سال نو در خانه های مردم کابل بازگو گردیده و به اذهان مردم خطور می کند. می گویند، بابا نوروز پیر مردی که هر سال با آمدن بهار جوان شده به دنبال خاله کمپیرک که در برخی مناطق، کمپیر به زن پیر گفته می شود و البته زمانی که اینها وعده ازدواج به هم می دهند خیلی جوان و طراوت بهاران در سیمای شان نهفته است این هر دو عاشق و معشوق هم دیگر اند و با آمدن نوروز خاله کمپیرک خود را آراسته ساخته در گاز منتظر بابا نوروز می نشیند و هیچگاه بابا نوروز را نمی بیند به همین خاطر خود را یا به آب می اندازد یا به خشکی و مردم عقیده دارند اگر خاله کمپیرک به آب بیفتد باران می شود و اگر به خشکه بیفتد آسمان صاف و آفتابی می باشد.

بزکشی

بزکشی یک رقابت ورزشی محلی در برخی کشورهای آسیای میانه مانند تاجیکستان و افغانستان است. به این صورت است که افرادی سوار بر اسب با یک بز سربریده تمام میدان را برای کسب امتیاز با هم مسابقه می دهند. در این رقابت سوارکاران تلاش می کنند تا بز بی سر را به میدان بزرگی که با خط سفید و پرچم مشخص شده و به آن دایره حلال گفته می شود، برسانند. بزکشی آنقدر برای افغان ها اهمیت دارد که یک سال پیش در فهرست بازی های ملی این کشور ثبت و دارای فدراسیون ورزشی شده است.

غذاهای نوروزی

بی شک نوروز بدون غذاها و شیرینی های آن چیزی کم دارد. در گوشه ای دیگر از سرزمین هایی که نوروز را جشن می گیرند، مردم نوروز را با غذاها و شیرینی های محلی خود آغاز می کنند. برای مثال افغان ها سبزی پلو با اسفناج و یک شیرینی که از آن به کلوچه نوروزی تعبیر می کنند را به عنوان غذاهای نوروزی خود می شناسند. همچنین رنگ سفید نزد مردم افغانستان نشانه خوشبختی و سعادت است به همین دلیل بسیاری از مردم افغانستان یک خروس سفید رنگ را در شب نوروز با نیت این که سال جدید، سالی پر از خوشبختی و نیکبختی باشد، ذبح کرده و آن را به همراه سبزی و پلو برای سفره شب نوروز طبخ می کنند.

غذای نوروزی دیگر در میان مردم افغانستان ماهی و جَلِبی است. رسم است که جوانان افغان ماهی و جلبی به اضافه لباس های محلی را برای نامزد خود نوروزی می برند. بد نیست بدانید که جلبی در واقع چیزی شبیه زولبیای خودمان است. اگر چه ترکیب جلبی و ماهی با هم کمی عجیب به نظر می رسد اما افغان ها به سنت های گذشته خود پایبندند!

مراسم روز سبزه لگد در 13 حمل

در این روز خانواده ها راهی دشت های سبز و باطراوت اطراف شهر می شوند، مخصوصاً دشت شادیان در جنوب شهر مزارشریف! چون زمین کاملاً سرسبز است و خانواده ها روی این فرش سبز طبیعت می نشینند و بازی های محلی و بومی خود مثل چلیک دنده، ریسمان کشی، گودی پران یا کاغذ پران، فوتبال، والیبال و... را با هم و در کنار هم انجام می دهند، این روز به نام روز سبزه لگد مشهور شده است.

نوروز یکی از جشن های مهم و باشکوه ایرانیان است و باید تلاش کنیم تا این جشن باستانی را به همه مردم جهان بشناسانیم​