تاریخ تحولات زبان فرانسه

زبان فرانسه نیز به مانند زبان های دیگر در طول تاریخ دچار تغییرات فراوانی شده است. کشور فرانسه در روزگار باستان بخش مهمی از سرزمینی پهناور در غرب اروپا به نام گُل بوده است. گل ها به زبانی هم خانواده زبان مردم بریتانیای باستان، یعنی کِلت ها صحبت می کردند. رواج زبان کلتی در سرزمین گل تا هجوم رومیان ادامه داشت. این هجوم در قرن دوم قبل از میلاد صورت گرفت و رومیان به تدریج زبان لاتین را در بین مردم فرانسه گسترش دادند. البته این زبان شکل متفاوتی از زبان لاتین اصیل داشت و همان زبانی نبود که در سنای روم بدان صحبت می گردید یا درنوشتار نویسندگان کلاسیک می آمد. این زبانِ ساده تر و بی قاعده تر که معمولا توسط سربازان و بازرگانان به فرانسویان آموخته می شد، گالو-رومن یا لاتین عامیانه لقب گرفت. زبان لاتین عامیانه نیز در امتداد زمان به زبان فرانسه کهن تبدیل گشت.

خاستگاه زبان فرانسه ، زبان لاتين است : در سال هاي 58 تا 50 پيش از ميلاد ، ژول سزار به سرزمين گُل يعني فرانسه كنوني حمله برد و پس از تسخير ، آن را ضميمه امپراتوري روم كرد . مردم اين سرزمين كه از نژاد سٍلت بودند رفته رفته زبان مادري را از ياد بردند و به زبان لاتين سخن گفتند . اكنون تنها در حدود 60 واژه از زبان سٍلتيك در زبان امروز فرانسه باقي مانده است . چند واژه زير از آن جمله اند :

Alouette , bec , brasserie , charrue , ruche

نبايد پنداشت كه زبان امروز فرانسه همان زبان سربازان رومي است . زبان لاتين درسرزمين گُل دستخوش دگرگوني ها شد . نخست زبان " گالو – رومن " پديدار گشت و تحول آن ، زبان " رُمان " را فراهم ساخت . زبان رُمان طي سده ها دگرگون شد ؛ تلفظ آن در استان هاي شمالي ، " لانگ دويٌل "و در جنوب ، " لانگ دُك " را به وجود آورد . در حوزه رود سِن كه « جزيره فرانسه »خوانده مي شود ، گويش " فرانسي يَن " رواج داشت . اين گويش كه زبان رسمي دربار هم بود ، رفته رفته زبان سرتاسر فرانسه شد و زبان فرانسه قرون وسطي را به وجود آورد .

Alcool , Alchimie , algèbre , café , coton , sultan

يا واژه هاي زير كه فارسي هستند :

Aubergine , Babouche , pêche , persienne , pistache ,

البته اين واژه هاي دخيل گاه چنان دگرگونه گشته اند كه ديگر شناخته نمي شوند . بادمجان به زبان عربي رفته و " الباذمجان " شده ، از آنجا به اسپانيا رفته و Albegina گشته است و از اسپانيايي به زبان فرانسه راه يافته و Aubergine شده است.

دو واژگاني DOUBLE :

از يك سو ، زباني كه سربازان رومي به آن سخن مي گفتند زبان عاميانه بود ؛ از سوي ديگر ، گروهي از مردم فرانسه با سواد شدند و با زبان ادبي لاتين آشنا گرديدند . به همين جهت گاهي از يك واژه لاتين ، دو واژه در زبان امروز فرانسه وجود دارد ؛ يكي از ريشه عالمانه و ديگري از ريشه عاميانه . البته نبايد پنداشت كه هر دو واژه داراي يك معنا است . در زير به نمونه اي از اين دوگانگي توجه كنيد :

فرانسه کهن

این زبان در میان قرن های 9 تا 14 میلادی در فرانسه رواج داشت. در واقع مردم فرانسه به تدریج شروع به ایجاد تغییرات در زبان لاتین عامیانه نمودند. آنها کلمات لاتین را با حنجره و لهجه خود به شکل متفاوتی تلفظ کردند و برخی از حروف صدادار را برای تلفظ مشکل تشخیص دادند و آن ها را از کلمه مورد نظر حذف نمودند. همچنین بسیاری از حروف صامت در کلمات که تاکید روی آن ها کمتر بود از واژه ها حذف می گردید.

برای مثال کلمه chef (سرآشپز) و chief (رئیس) در فرانسه کهن، ریشه در کلمه لاتین capute دارند. کلمه لاتین civitatem که به شهر رم اطلاق می شد، در فرانسوی کهن تبدیل به cité شد که به معنی شهر در حالت عام است. به همین طریق کلمه لاتین dominionem به معنی قدرت و توان در فرانسوی کهن به donjon تبدیل گشت، این تبدیل در معنی کلمه نیز از «قدرت» به «سرداب میان قلعه» صورت گرفت. تغییرات بسیار زیادی که نظیر سه مورد پیشین انجام گرفته بود، در قرن یازده میلادی کامل شد. این تغییرات اما در نواحی مختلف فرانسه به روش های مختلفی صورت گرفت و لهجه های متفاوتی پدید آورد.

در ابتدای قرن نهم، طایفه ای به نام پاریسی ها در یک دهکده ماهیگیری به نام لوتیتا زندگی می کردند. این دهکده که در جزیره ای میان رودخانه سن قرار داشت، در گذر ایام ترقی کرد و به شهر پاریس تبدیل شد. در ابتدا لهجه مردم این دهکده که فرانسیان نام داشت، چندان پرطرفدار نبود تا اینکه در سال 987، کُنت پاریس به نام هیو کاپه به عنوان پادشاه، و پاریس به عنوان پایتخت فرانسه انتخاب گردید. از این پس لهجه فرانسیان که در دربار سلطنت بدان صحبت می شد، اهمیت سیاسی فراوانی پیدا کرد و سرانجام همین لهجه به عنوان زبان استاندارد فرانسه انتخاب گردید. هر چند که تفاوت لهجه ها در مناطق جنوبی شامل شهرهای نیس و مارسی و یا مناطق شمالی نظیر پیکارد و نورماندی باقی ماند و حتی هنوز هم به قوت خود باقی است. لهجه مناطق نورماندی که نورمن نامیده می شود، در تاریخ زبان انگلیسی نقش مهمی دارد که در این زمینه توضیحاتی در این بخش آورده شده است.

با توجه به گسترش فرانسه کهن در طول قرون 9 تا 14 میلادی، ذکر این نکته ضروری است که ادبیات نوشتاری آن روزگار و متون مذهبی و متن مکتوب دادگاه ها و مطالبی نظیر آن تحت نفوذ دستگاه کلیسا هنوز به زبان لاتین نوشته می شد. این تفاوت میان زبان نوشتار و گفتار تا دوره رنسانس باقی مانده بود که از آن پس دوران زبان فرانسوی امروزی آغاز گردیده است.

این نکات را در یادگیری زبان فرانسه حتما رعایت کنید

فرانسه امروزی

در قرن پانزدهم میلادی انقلاب فرهنگی بزرگی در سراسر اروپا و به تبع آن در فرانسه رخ داد. از قدرت عظیم کلیساها کاسته شد و فرهنگ و هنر و صنعت شکوفا گردید. به این ترتیب بود که زبان لاتین کم کم از دستگاه رسمی حذف گردید. در سال 1539 پادشاه فرانسه که فرانسیس اول نام داشت، دستور داد که متون دادگاه ها به جای لاتین به زبان فرانسوی نگاشته شود.

در همین ایام بود که کشیشی به نام ژان گالوین برای اولین بار نوشته های مذهبی خود را از لاتین به فرانسه ترجمه نمود. در سال 1549 مقاله بسیار مهمی با عنوان «در دفاع و اهمیت زبان فرانسه و هر چه غنی تر کردن آن» توسط شاعر و منتقد معروفی به نام ژوشیم دو بلای نوشته شد. فرانسه در این دوران مانند سایر ملل اروپایی به دوران با عظمت یونان باستان نگاهی دوباره کرد و در نتیجه آن بود که کلمات بسیاری از فرهنگ قدیم یونان به فرانسه وارد شد. همچنین واژه های فراوانی از ایتالیای بعد از رنسانس و حتی از عربی قرض گرفته شده و به سرعت وارد فرانسوی می گردید.

هجوم روزافزون کلمات و تغییرات در گرامر در قرن 16 میلادی به اوج خود رسیده بود. ادبا و زبان شناسان به تدریج نگران شده و به فکر افتادند تا این زبان پر تلاطم را قاعده مند کنند و از ایجاد هرج و مرج در ساختار آن جلوگیری نمایند. رهبر این حرکت شاعری به نام François de Malherbe بود که به جهت داشتن دیدگاه های بسته در باب ورود لغات جدید، به دیکتاتور ادبیات مشهور گشت.

در پی همین فعالیت ها بود که آکادمی زبان و ادب فرانسه تشکیل گردید که تا امروز اهمیت خود را حفظ کرده و مرجع تصمیم گیرنده درباره صحت و دقت متون رسمی و ورود کلمات و عبارات جدید به فرهنگ لغت است. می توان گفت که حفظ سیاست های بسته درباره دستور زبان و کلمات زبان فرانسه باعث شده است که اولا ساختار زبان فرانسه از قرن 17 تاکنون تغییرات چندانی نداشته باشد و دوم این که فرهنگ لغات فرانسوی نسبت به انگلیسی بسیار کم حجم تر و ساختار و ترتیب کلمات در جمله های آن بسیار منظم تر از زبان های دیگر باشد. بیشترین اعتراض آکادمی فرانسه به ورود کلمات انگلیسی به دایره واژگان فرانسه است.

آن ها از ورود کلماتی چون weekend، parking، drugstore و interview به زبان فرانسه راضی نیستند و ترکیب این دو زبان را به کنایه فرانگلیسی می نامند. ضرب المثل مشهوری در فرانسه وجود دارد که اهمیت نظم و روانی کلام به آن زبان را بیان می نماید: “Ce qui n’est pas clair n’est pas français” «سخنی که شیوا نیست، فرانسوی نیست».