تعریف کیفرخواست و دادگاه های رسیدگی به آن در ایران

کیفرخواست چیست؟

نظر بازپرس در حین کشف یک جرم تعیین کنده سرنوشت وقوع یک جرم است.

نظرات بازپرس از دو حالت خارج نیست:

یا تشخیص می دهد که عمل متهم مجرمانه نبوده و با صدور قرار موقوفی تعقیب به رسیدگی خاتمه می دهد.

یا اینکه تشخیص می دهد عمل متهم جرم بوده است که قرار جلب دادرس صادر میکند.

قرار جلب دادرس برای دادستان ارسال می شود.

دادستان باید ظرف ۵ روز نظر خود را درباره قرار جلب دادرس اعلام کند.

در صورتی که دادستان با اینکه عمل مجرمانه رخ داده است موافق باشد، کیفرخواست صادر می شود و به دادگاهی که صلاحیت رسیدگی به موضوع پرونده را دارد ارسال می شود. بنابراین کیفرخواست ادعایی است که دادستان درباره مجرم بودن متهم می کند و از دادگاه می خواهد تا به آن رسیدگی کند و حکم لازم را صادر نماید. در واقع دادستان با صدور کیفر خواست بیان می کند که تحقیقات دادسرا به این نتیجه رسیده است که متهم پرونده مجرم است و از دادگاه درخواست کیفر و مجازات می کند.

بررسی حقوق متهم در دعاوی کیفری

صدور کیفرخواست بیانگر چه پیام هایی است؟

1. رفتار مرتکب، جرم بوده و کشف گشته است.
2. مرتکب، مورد شناسایی شده است.
3. دلایل به نفع و علیه متهم جمع آوری شده است.
4. موضوع جرم و کلیه ی دلایل آن به متهم تفهیم گشته است.
5. از متهم بازجویی قانونی به عمل آمده است.
6. برای دسترسی به متهم و حضور به موقع وی در موارد لزوم و جلوگیری از گریختن یا پنهان شدن یا تبانی با دیگری، قرار تأمین کیفری صادر شده است.
7. بازپرس دلایل موجود را برای تعقیب کیفری متهم کافی تشخیص داده است.
8. از متهم آخرین دفاعیات اخذ شده است.
9. ختم تحقیقات مقدماتی اعلام شده است.
10. قرار جلبِ به دادرسی صادر شده است.
11. دادستان با این قرار موافقت کرده است.
12. جرم ارتکابی از جرائم تعزیری درجه ی ۷ و ۸ نبوده است.
13. جرم ارتکابی از جرائم منافی عفت نبوده است.
14. سن مرتکب جرم، زیر پانزده سال، نبوده است.

و اینک دادستان با رعایت موارد چهارده گانه ی مذکور، از دادگاه کیفری می خواهد تا درباره متهم، حکم به مجازات صادر کند. صدور کیفرخواست نشان می دهد که تحقیقات مقدماتی در دادسرا پایان یافته و پرونده، آماده ی ارسال به دادگاه است.

مواردی که در کیفرخواست باید رعایت شود

الف. مشخصات متهم، شامل نام، نام خانوادگی، نام پدر، شهرت، ‏سن، شغل، شماره ملی، شماره شناسنامه، تابعیت، مذهب، محل اقامت و وضعیت تأهل او

ب . آزاد تحت قرار تامین یا نظارت قضایی بودن متهم و نوع آن و یا بازداشت بودن وی یا با قید علت و تاریخ شروع بازداشت

پ. نوع اتهام، تاریخ و محل وقوع جرم اعم از بخش، دهستان، شهر، روستا، منطقه، ناحیه، خیابان و کوچه

ت. ادله ی انتساب اتهام

ث. مستند قانونی اتهام

ج. سابقه محکومیت موثر کیفری متهم

چ. خلاصه پرونده شخصیت یا وضعیت روانی متهم

تبصره: هرگاه در صدور کیفر خواست سهو علم یا اشتباه صورت گیرد تا پیش از ارسال به دادگاه دادستان را اصلاح و پس از ارسال کیفرخواست به دادگاه موارد اصلاحی آن را به دادگاه اعلام می کند.

کیفرخواست در کدام مراجع مورد رسیدگی قرار می گیرد؟

طبق بند ج ماده ۱۴ قانون تشکیل دادگاه های عمومی و انقلاب، دادگاه های جزایی و انقلاب فقط به جرایم مندرج در کیفرخواست رسیدگی می کنند مگر در مورد جرایمی که مستقیما در دادگاه و بدون کیفرخواست مطرح شده باشد.

از جمله این جرایم می توان به مواردی که در تبصره ۳ ماده ۳ قانون تشکیل دادگاه های عمومی و انقلاب به آنها اشاره شده است نام برد. این جرایم عبارت اند از:

• پرونده هایی که موضوع آنها جرایم مشمول حد زنا یا لواط است.
• جرایمی که مجازات قانونی آنها فقط تا سه ماه حبس و یا جزای نقدی تا یک میلیون ریال می باشد.
• جرائم اطفال که مستقیما در دادگاه های مربوطه مطرح می شود.

آیا دادستان میتواند از کیفرخواست صادره عدول نماید؟

- درپاسخ به سوال مذکور ، دو مرحله را باید از هم تفکیک قائل شد. مرحله اول زمانی است که کیفرخواست صادر و پرونده به دادگاه ارسال شده ومرحله دوم زمانی است که کیفرخواست صادر ولی پرونده به دادگاه ارسال نشده است. در مرحله اول پس از ارسال پرونده به دادگاه ،دادستان به هیچ وجه قادر به عدول از کیفرخواست صادره نخواهد بود. بلکه صرفاً در صورت کشف دلایل جدید بنفع یا بضرر متهم میتواند مراتب را به دادگاه اعلام کند (ماده 282 قانون ایین دادرسی کیفری) .

- برابر مفهوم مخالف ماده 282 قانون موصوف پس از صدور کیفرخواست و قبل از ارسال پرونده به دادگاه اگر دادستان دلیلی بر بی گناهی متهم کشف کند، میتواند از کیفرخواست صادره عدول کرده و اگر قرار جلب دادرسی توسط دادیار اصدار شده باشد به درخواست دادستان مبادرت به صدور قرار منع تعقیب مینماید ولی اگر توسط بازپرس قرار جلب دادرسی صادر شده باشد، چنانچه بازپرس از نظر دادستان تمکین ننماید جهت رفع اختلاف به دادگاه صالح ارسال خواهد شد.

- در جرائم قابل گذشت پس از صدور کیفرخواست و قبل از ارسال پرونده به دادگاه، درصورت رضایت شاکی ،دادستان از کیفرخواست عدول کرده و قرار موقوفی تعقیب توسط بازپرس صادر خواهد شد.

- در جرایم غیر قابل گذشت، پس از صدور کیفرخواست در صورت رضایت شاکی و فراهم بودن شرایط تعلیق تعقیب، دادستان از کیفرخواست عدول کرده و قرار تعلیق تعقیب صادر خواهد شد و درصورت عدم فراهم بودن شرایط تعلیق، دادستان ضمن عدول از کیفرخواست صادره، با توجه به تغییر مجازات ناشی از رضایت شاکی، کیفرخواست جدید صادر خواهد شد.

شرایط درخواست تجدیدنظر به رای دادگاه و نحوه اقدام قانونی آن