احتمالاً تاکنون بارها عبارت تفکر انتزاعی را شنیده‌اید اما آیا می‌دانید که این نوع تفکر چیست و چه کاربردی دارد؟ اساساً تفکر انتزاعی به نوعی از تفکر اشاره دارد که به شما این امکان را می‌دهد تا در مورد چیزهایی که در فضا و لحظه فعلی وجود ندارند، تأمل کنید. همچنین تفکر انتزاعی موجب می‌شود تا بتوانید به مفاهیم و اصول کلی، هم در زندگی روزمره و هم در محیط آکادمیک و حرفه‌ای، فکر کنید.
از دید علم روانشناسی، تفکر انتزاعی به معنای توانایی درک خصوصیات اساسی و مشترک است. این کار برای حفظ جنبه‌های مختلف یک موقعیت در ذهن، پیش‌بینی و برنامه‌ریزی برای آینده، تفکر نمادین و نتیجه‌گیری به کار می‌رود. تفکر انتزاعی نقطه مقابل تفکر انضمامی یا عینی است زیرا تفکر عینی به تفکر مبتنی بر زمان و مکان کنونی اشاره دارد.
تفکر انتزاعی به شما در پیوند دادن بین ایده‌ها، عقاید یا عناصر مختلف محیط بیرونی و درونی کمک خواهد نمود. علاوه بر این، به نوآوری، خلاقیت، تصور، ایده‌های جدید، یادگیری از تجربیات گذشته و تأمل در مورد آینده نیز کمک می‌کند.
پیچیدگی ساختار مغز انسان‌ها یکی از مهمترین علت‌هایی است که می‌توانند انتزاعی فکر کنند، اما این مهارت از بدو تولد در انسان وجود ندارد و به‌مرور زمان به دست می‌آید. کودکان با شناخت دنیای اطراف، خواندن و شنیدن داستان‌ها و آموزش‌دیدن این شیوه فکرکردن را یاد می‌گیرند و در دوران بلوغ می‌توانند از آن استفاده کنند.
داستان بهترین معلم برای آموزش این شیوه از تفکر است. در داستان‌ها شخصیت‌هایی با ویژگی‌های مختلف حضور دارند. گاهی به‌راحتی می‌توان شخصیت مثبت را از منفی تشخیص داد، اما گاهی شخصیت مثبت کارهای مشکوکی می‌کند و شخصیت منفی کمی دلسوز است. در این حالت، کودکان و نوجوانان برای تشخیص خوب و بد در داستان به استدلال انتزاعی نیاز دارند.
تفکر انتزاعی به عنوان قدرت استدلال سطح بالاتر در نظر گرفته می‌شود. شما در مواقع زیر از این تفکر استفاده می‌کنید:
ساختن اشیا
صحبت‌های کنایه‌ای
حل مسائل
درک مفاهیم
تحلیل موقعیت‌ها
شکل دادن نظریه‌ها
مطرح کردن دیدگاه‌ها
پس از این که متوجه شدید تفکر انتزاعی چیست، ممکن است این سوال برای شما مطرح شود که تفاوت آن با دیگر تفاوت‌ها در چیست؟ به طور معمول، تفکر انتزاعی در مقابل متضاد آن، یعنی تفکر عینی، تعریف می‌شود. تفکر عینی به صورت نزدیک با اشیا و تجربیاتی که به طور مستقیم به دست می‌آیند، در ارتباط است. برای مثال، هنگامی که پروژه‌ای را به گام‌های مشخص، با ترتیب زمانی تقسیم می‌کنیم، تفکر عینی را به کار گرفته‌ایم. در این مسئله، تفکر انتزاعی درک دلایلی است که پروژه را مهم‌تر کرده‌اند. بسیاری از ما نیاز داریم از ترکیب تفکر عینی و انتزاعی استفاده کنیم تا در زندگی روزمره خود موفق عمل کنیم.
اگر می‌خواهید مهارت‌های تفکر انتزاعی خود را بهبود دهید، می‌توانید راهکارهایی مانند بداهه‌گویی، حل پازل، ساخت مدل‌های سه‌بعدی و بازی با زبان را بیازمایید. در ادامه مقاله بیشتر راجع به این تمرین‌ها توضیح می‌دهیم.
بداهه‌گویی: اگر امکانش وجود دارد، در جمع دوستان و یا هر جایی که گروه‌های تئاتر تمرین می‌کنند، در کلاس‌ها و تمرین‌های بداهه‌گویی شرکت کنید تا قادر به اکتشاف هرچه بیشتر تفکر انتزاعی باشید.
حل پازل: معماهای سه‌بعدی، معماهای بصری و پازل‌های کلمات باعث می‌شوند به گزینه‌هایی فراتر از آنچه به صورت آنی در ذهن متبادر می‌شوند فکر کنید.
ساخت مدل‌های سه‌بعدی: پژوهش‌ها نشان داده‌اند که افراد فعال در حوزه‌های علوم، تکنولوژی، مهندسی و ریاضی با انجام دادن کارهای هنری و رسیدگی به پروژه‌های خلاقانه، توانایی خود در تفکر به صورت انتزاعی را بهبود می‌بخشند.
بازی با زبان: نوشتن تشبیهات، استعاره‌ها، تمثیل‌ها و حتی تشخیص (در ادبیات) باعث تحریک تفکر انتزاعی می‌شود. برای تمرین می‌توانید به چیزی انضمامی فکر کرده و آن را به چیزی انتزاعی ربط دهید: «در روزی که محکوم به اعدام شد، باران بی‌وقفه بارید، گویی که عدالت در حال گریستن بود.» یا «روان‌شناس جمله‌ای جنسیت زده گفت، او می‌گوید ذهن زنان مانند یک ظرف اسپاگتی است».
در این مقاله توضیح دادیم که تفکر انتزاعی به‌معنی درک مفاهیم فراتر از جهان ملموس و دیدنی ماست. شناخت الگوها، تجزیه‌وتحلیل ایده‌ها و داده‌ها، ترکیب اطلاعات، حل مسائل و خلق‌کردن مفاهیم تازه جزو این شیوه تفکرند. انسان‌های سالم به‌مرور زمان و با نزدیک‌شدن به بلوغ، قدرت فکرکردن انتزاعی را به دست می‌آورند. اما برای زندگی سالم و سلامت روان، باید مهارت ایجاد تعادل بین تفکر عینی و انتزاعی را یاد بگیرند تا در زندگی روزمره‌شان هم بهترین عملکرد را از خود نشان بدهند.
