توافق گازی اسرائیل و لبنان؛ تلاش برای ایجاد وابستگی متقابل 

بعد از اوت 2020 و انعقاد پیمان ابراهیم، مدل جدید رفتاری را ما از سوی اسرائیل شاهد بودیم، به طوری که استراتژی جدید این کشور بر روی شکل گیری نوعی وابستگی متقابل ملت ها در منطقه متمرکز شد.

ساعدنیوز: کانال ۱۲ تلویزیون رژیم صهیونیستی از موافقت دولت امریکا با توافق صادرات گاز به لبنان از طریق یک لوله و با عبور از خاک اردن و سوریه خبر داد و مدعی شد که همه این کار ها با هدف جلوگیری از صادرات سوخت ایران به لبنان و بیم از افزایش نفوذ ایران صورت می گیرد. این کانال عبری زبان در ادامه ادعا کرد که طبق طرح جدید، قرار است گاز مورد نیاز از میادین «تامار» و «لیفیاثان» فلسطین اشغالی که در دریای سرخ و تحت اشغال رژیم صهیونیستی واقع شده است، از طریق یک خط لوله ابتدا به اردن، سپس سوریه و از آنجا سرانجام وارد لبنان شود. همین خبر توسط پایگاه خبری THE TIMES OF ISRAEL نیز درج شد و بعد از آن در سراسر خبرگزاریهای دنیا نیز منعکس شد. دولت لبنان این خبر را تکذیب کرده است اما پرسش این است که در شرایطی که لبنان در شرایط بسیار دشوار اقتصادی و خصوصاً با مشکلات طاقت فرسایی در حوزه انرژی دست به گریبان است، چرا چنین خبری رسانه ای می شود؟

دکتر منصور براتی: درباره این موضوع نکته ای که وجود دارد این است که در حال حاضر شرایط اقتصادی، سیاسی و اجتماعی بسیار خاصی در لبنان حاکم است و این کشور در یک سال گذشته، با بحران تأمین انرژی مواجه بوده است؛ این در حالی است که ما شاهد یک مدل جدید رفتاری از سوی اسرائیل در تعامل با کشورهای عرب منطقه هستیم. اگر به دهه 1980 و 1990 برگردیم، خواهیم دید که اسرائیل در تلاش های خود برای عادی سازی روابط با کشورهای عربی از جمله مصر، اردن و بعدها حتی با بخشی از گروه های فلسطینی، عمده تمرکزش بر روی تعامل با "دولت ها" بود نه "ملت ها"؛ یعنی اسرائیل تلاش می کرد که نظر مساعد دولتمردان برای برقراری رابطه با این کشور را جلب کند و ما شاهد یک نوع واکنش منفی ملت های عرب به موضوع عادی سازی رابطه با اسرائیل بودیم.

بعد از اوت 2020 و انعقاد پیمان ابراهیم و عادی سازی روابط اسرائیل با امارات، بحرین، به وساطت آمریکا و بعد از آن، عادی سازی روابط اسرائیل با مراکش، سودان، و حتی طرح پیشرفت تلاش ها برای عادی سازی روابط با تونس و عربستان سعودی و کویت، مدل جدید رفتاری را ما از سوی اسرائیل شاهد بودیم به طوری که استراتژی جدید این کشور بر روی شکل گیری نوعی وابستگی متقابل ملت ها در منطقه متمرکز شد. به این معنا که با ایجاد پیوندهای اقتصادی با کشورهای منطقه، و ارائه خدمات، تلاش می شود تا نوعی حس همدلی در میان ملت های منطقه نسبت به اسرائیل و رابطه با این کشور ایجاد شود. بحث انتقال گاز به لبنان هم در بستر همین استراتژی جدید اسرائیل مطرح شده است. به هر صورت، امروز لبنان بحران بی سابقه ای در حوزه انرژی را تجربه می کند و طبیعتاً اسرائیل نیز این فرصت را برای پیشبرد اهداف خودش غنیمت می داند.

مشابه همین مسأله را ما در توافق بین اردن و اسرائیل در زمینه تبادل انرژی برق در برابر آب شیرین مشاهده می کنیم. قرار است یک نیروگاه خورشیدی در اردن با سرمایه گذاری یک اماراتی ساخته شود که سالانه 600 مگاوات برق از این نیروگاه به اسرائیل انتقال یابد و در مقابل، دولت اسرائیل قرار است، 200 میلیون مکعب آب شیرین اردن را تأمین کند. مردم اردن در تأمین آب شیرین با مشکل مواجه هستند و اگر اسرائیل بانی این انتقال باشد طبیعتاً تصویر مثبتی از اسرائیل در ذهن مردم اردن شکل خواهد گرفت و دقیقاً همین مورد نیز در راستای استراتژی جدید اسرائیل است. با تحقق این توافق، اردنی ها به این نتیجه خواهند رسید که آسایش شان بسته به صلح منطقه و امنیت اسرائیل است. بنابراین، مخالفت اعراب با اسرائیل از آن چیزی هم که هست، پائین تر خواهد آمد.

یکی از اهدافی که اسرائیل در اینجا دنبال می کند، محدود کردن نقش منطقه ای جمهوری اسلامی ایران است. لبنان واقعاً مورد بسیار پیچیده ای است.

ساعدنیوز: فارغ از صدق یا کذب خبر توافق گازی لبنان و اسرائیل و حتی صدق یا کذب تکذیبیه منتسب به دولت لبنان، رسانه ای شدن چنین خبری به اعتقاد برخی تحلیلگران با رقابت های ژئوپلتیکی اسرائیل با ایران در این منطقه ارتباط مستقیم دارد. نظر حضرتعالی در این خصوص چیست؟

دکتر منصور براتی: نکته این است که مورد لبنان، بسیار خاص است. بنابراین، در این خصوص نمی توانیم صرفاً از تلاش اسرائیل برای ایجاد وابستگی متقابل صحبت کنیم و مسأله فراتر از این موضوع است. خصومت رژیم صهیونیستی و جمهوری اسلامی ایران به گونه ای است که به اصطلاح دو طرف در یک بازی با حاصل جمع صفر درگیر هستند. به این معنا که بُرد ایران به معنای باخت صد در صدی اسرائیل است و بالعکس هر جا اسرائیل موفقیتی به دست آورد، این مساوی شکست برای جمهوری اسلامی ایران است. این رابطه خصمانه در سال های اخیر با خرابکاری های متقابل دو طرف حتی تشدید نیز شده است.

طبیعتاً با توجه به نفوذ منطقه ای ایران در لبنان، حضور اسرائیل در بازار انرژی لبنان به ضرر جمهوری اسلامی ایران است. شاید یکی از اهداف رسانه ای شدن این موضوع هم تلاش برای انعکاس این مطلب باشد که دولت لبنان صرفاً بر اساس سلیقه حزب الله یا حزب امل عمل نمی کند، بلکه به دنبال شرکای جدید هم هست. شاید بتوان گفت که یکی از اهدافی که اسرائیل در اینجا دنبال می کند، محدود کردن نقش منطقه ای جمهوری اسلامی ایران است. لبنان واقعاً مورد بسیار پیچیده ای است.

نکته ای که مایلم در اینجا به آن نیز اشاره کنم، این است که یک نوع زیرکی و هوشمندی در دولتمردان اسرائیلی در بحث عادی سازی وجود دارد و آن هم ارائه خدمات بسیار خوب برای جلب نظر طرف مقابل است. به این شکل در ابتدای شکل گیری رابطه، اگر توافقی اقتصادی با طرف مقابل منعقد می شود در کنار این توافق، یک سری خدمات اطلاعاتی بسیار ممتاز نیز به طرف مقابل ارائه می شود تا تصویر بسیار مثبتی در ذهن دولتمردان طرف مقابل شکل بگیرد و تمایلات بیشتری برای گسترش زمینه های همکاری فراهم آید.

اسرائیل در تلاش است تا یک بلوک آلترناتیو در برابر آن چیزی که در منطقه وجود دارد، ایجاد کند. بنابراین، یکی از سیاستهای تلاویو این است که به کشورهای مختلف منطقه این فرصت داده شود تا درباره متحدانشان یک نوع بازنگری داشته باشند و درباره امکان یارگیری مجدد هم فکر کنند.

ساعدنیوز: حضور سوریه در این توافق به عنوان سرزمین واسط برای سوآپ گاز از اسرائیل به لبنان نیز جای بحث و بررسی دارد. به هر صورت، بعد از تلاطمات چندین ساله در سوریه امروز شاهد تحرکات جدید برای تغییر معادلات با استفاده از مهره سوریه در منطقه هستیم. نمونه اش، تلاش قطر برای متقاعد ساختن سوریه جهت انتقال گاز به اروپا برای رقابت با روسیه بود که البته با شکست مواجه شد. امروز سوریه به عنوان کشور واسط سوآپ گازی اسرائیل به لبنان مطرح می شود. به نظر حضرتعالی آیا اسرائیل حساب خاصی روی سوریه در این مسأله باز کرده است؟

دکتر منصور براتی: در حقیقت، نکته ای که در اینجا می توان به مطالب قبلی اضافه کرد این است که اسرائیل در تلاش است تا یک بلوک آلترناتیو در برابر آن چیزی که در منطقه وجود دارد، ایجاد کند. بنابراین، یکی از سیاستهای تلاویو این است که به کشورهای مختلف منطقه این فرصت داده شود تا درباره متحدانشان یک نوع بازنگری داشته باشند و درباره امکان یارگیری مجدد هم فکر کنند. این مسأله ای است که طبیعتاً درباره سوریه در پیش گرفته شده است. اگر به سال های پیش از بحران سوریه و ظهور داعش در این کشور برگردیم، تا سال 2007 روندهایی در جریان بود برای تحقق عادی سازی روابط اسرائیل و سوریه و مذاکراتی نیز بین دو کشور در جریان بود و اسرائیل این موضوع را مشروط به قطع رابطه با ایران کرده بود و دقیقاً همین مسأله باعث شکست روند عادی سازی شد. امروز نیز با توجه به شرایطی که در منطقه و در سوریه حاکم است، بعید به نظر می رسد که سیاست آلترناتیوسازی تلاویو برای دمشق جذابیتی داشته باشد.