فعل بودن در زبان ترکی
استفاده از پسوندها در زبان ترکی نسبتا گسترده است. در زبان ترکی فعل “بودن” به شکلی که در فارسی استفاده می شود، کاربری ندارد. برای ساختن جملات با “بودن” در ترکی معمولا از پسوندها استفاده می شود.
البته این موضوع زیاد برای فارسی زبانان عجیب نیست، چون ما هم در زبان محاوره ای به جای استفاده از شکل صرف شده “بودن” از پسوند استفاده می کنیم. مثلا به جای “من دکتر هستم.” می گوییم “من دکترم.” در اینجا پسوند “م” همان کار فعل “بودن” را انجام می دهد.
برای ساختن جمله “من دکترم.” در زبان ترکی کافیست به واژه doktor (دکتر) پسوند um را اضافه کنیم. پس جمله “من دکترم” می شود:
Ben doktorum (من دکتر هستم./من دکترم.)
تفاوت در پسوندهای صرف
پسوند um که در مثال بالا به آن اشاره کردیم همیشه ثابت نیست. بسته به اینکه آخرین حرف صدادار کلمه چیست، این پسوندها میتوانند تا مقدار کمی تغییر کنند. تشخیص این موضوع شاید در ابتدا کمی سخت به نظر برسد، اما با کمی تمرین به علت هارمونی بین کلمات و پسوندها، به سادگی و به طور ناخودآگاه آنها را یاد خواهید گرفت. جدول زیر حالت های مختلف پسوندهای صرف را نشان میدهد، در ادامه در مورد آنها بیشتر توضیح میدهیم:
| آخرین حرف صدادار ▶ | a/ı | e/i | o/u | ö/ü |
| Ben |
-[y]ım |
-[y]im |
-[y]um |
-[y]üm |
حال سعی می کنیم با استفاده از جدول بالا، جملات ساده ای با کلمات و صفات متفاوت بسازیم. ابتدا به مثال قبلی نگاهی دیگر می اندازیم:
Ben doktorum (من دکترم.)
چون در واژه doktor آخرین حرف صدادار حرف o است، از پسوند um استفاده کردیم. حال مثال دیگر را با یک صفت بررسی میکنیم. صفت güzel به معنای “زیبا” را در نظر میگیریم. آخرین حرف صدادار این صفت حرف e است. پس “من زیبا هستم.” می شود:
Ben güzelim (من زیبا هستم.)
شاید متوجه حرف y در پرانتز رو به روی هر پسوند هم شده باشید. این حرف در صورتی به پسوند اضافه می شود که کلمه به حرف صدادار ختم شود؛ مثلا واژه baba (به معنای پدر یا بابا) را در نظر بگیرید، آخرین حرف صدادار این واژه حرف a است، پس “من بابا هستم” در ترکی می شود:
Ben babayım (من پدر هستم.)
y به این دلیل به واژه اضافه شده که ادا کردن دو حرف صدادار پشت سرهم را ساده تر کند. مثال بعدی ما هم از همین قاعده تبعیت می کند. صفت kötü به معنای بد را در نظر میگیریم. اخرین حرف صدادار این واژه ü است و البته اخرین حرف واژه هم صدادار است، پس “من بد هستم.” در ترکی می شود:
Ben kötüyüm (من بد هستم.)
در درس بعدی حالت های دیگر صرف بودن را برای بقیه ضمایر شخصی یاد میگیریم.
پسوند همان پسوند زمان گذشته ساده است. راهنماي استفاده همان جدول 2 است.
|
آخرين مصوت اسم/صفت |
پسوند داراي اين مصوت خواهد بود |
پسوند گذشته |
|
a- ı |
ı |
di/ti |
|
e- i |
i |
di/ti |
|
o- u |
u |
du/tu |
|
ö- ü |
ü |
dü/tü |
قواعد ساختن جمله بودن:
ضمير + اسم/ صفت + پسوند گذشته + شناسه
نكته : پسوندهاي tı/-ti/-tu/-tü زماني كاربرد دارند كه فعل به يكي از حروف بي صداي بي واك
(k, f,ş, ç, s, p, t, h) ختم شود.
Biz gençtik. ما جوان بوديم.
اگر اسم/صفت به مصوت ختم شود بين پسوند و اسم/صفت حرف y قرار مي گيرد. مانند وقتي كه وقتي اسم/ صفت در حالت جايگاهي (با پسوند da/de ، ta/te) قرار گيرد.
Ben öğrenciydim. من دانش آموز بودم.
O evdeydi. او در خانه بود.
|
Ben öğrenciydim |
من دانش آموز بودم |
|
Sen öğrenciydin |
تو دانش آموز بودي |
|
O öğrenciydi |
او دانش آموز بود |
|
Biz öğrenciydik |
ما دانش آموز بوديم |
|
Siz öğrenciydiniz |
شما دانش آموز بوديد |
|
Onlar öğrenciydi(ler) |
آنها دانش آموز بودند |
حالت منفي :
ضمير + اسم/ صفت + değil + di + شناسه
|
Ben ... değildim. |
من ... نبودم |
biz ... değildik. |
ما ... نبوديم |
|
Sen ... değildin. |
تو ... نبودي |
siz ... değildiniz. |
شما ... نبوديد |
|
O ... değildi. |
او ... نبود |
Onlar ... değildiler. |
آنها .... نبودند |
سوالي مثبت:
ضمير + اسم/ صفت + پسوند سوالي + پسوند گذشته + شناسه ?
|
آخرين مصوت اسم/صفت |
پسوند داراي اين مصوت خواهد بود |
پسوند سوالي و گذشته كنار هم |
|
a- ı |
ı |
mıydı |
|
e- i |
i |
miydi |
|
o- u |
u |
muydu |
|
ö- ü |
ü |
müydü |
مثال:
Ben yorgun muydum? من خسته بودم؟
Sen yorgun muydun? تو خسته بودي؟
O yorgun muydu? او خسته بود؟
Biz yorgun muyduk? ما خسته بوديم؟
Siz yorgun muydunuz? شما خسته بوديد؟
Onlar yorgun muydu(lar)? آنها خسته بودند؟
آشنایی با ضمایر شخصی در زبان ترکیه ایسوالي منفي
ضمير + اسم/ صفت + değil + miydi+ شناسه ?
Ben ... değil miydim? من ... نبودم؟ biz ... değil miydik? ما ... نبوديم؟
Sen ... değil miydin? تو ... نبودي؟ siz ... değil miydiniz? شما ... نبوديد؟
O ... değil miydi? او ... نبود؟ Onlar ... değil miydiler?. آنها .... نبودند؟
