ترومبوز یا DVT چیست؟
ترومبوز وریدی عمقی (DVT) شرایطی است که در آن یک لخته خون در یکی از رگ های عمیق ساق پاها، ران، لگن یا بازو قرار می گیرد. یک لخته ی خون، باعث مسدود شدن گردش خون در این رگ ها می شود که خون را از قسمت تحتانی بدن به طرف قلب انتقال می دهند. این انسداد می تواند باعث درد حاد ، تورم یا گرمی در پای آسیب دیده شود.
لخته های خون در رگ ها می توانند باعث التهابی (تحریک) بنام ترومبوفلبیت (لخته شدگی و رگ افروختگی) شوند. عوارض شدید ترومبوز ورید عمیق هنگامی اتفاق می افتد که لخته شل شود (یا آمبولی شود) و از طریق جریان خون عبور کند و باعث انسداد رگ های خونی (شریان های ریوی) در ریه شود. این عارضه ی خطرناک که آمبولی ریوی (PE) نامیده می شود ، بسته به میزان انسداد می تواند منجر به دشواری شدید در تنفس و حتی مرگ شود.
علت لخته شدن خون در پا (DVT) یا ترومبوز
سه عامل ممکن است منجر به تشکیل لخته خونی در رگ شود:
- آسیب در داخل رگ خونی به دلیل ضربه یا جراحت یا شرایط دیگر
- تغییر در جریان طبیعی خون، از جمله توربولانس غیرمعمول، یا انسداد جزئی یا کامل جریان خون
- انعقاد بیش از حد خون، وضعیت نادری است که در آن خون بیشتر از حد معمول لخته می شود.
هر اتفاق یا شرایطی که می تواند به آسیب عروق خونی، انعقاد بیش ازحد خون یا تغییر در جریان خون منجر شود، می تواند به طور بالقوه باعث ترومبوز ورید عمقی شود. عوامل خطر شایع تر، عبارت اند:
- نشستن طولانی مدت، مانند پرواز با هواپیمای یا رانندگی برای مدتی طولانی
- استراحت طولانی مدت و یا عدم تحرک، مانند استراحت مطلق بعد از آسیب دیدگی یا در هنگام بیماری مثل سکته مغزی(
- جراحی اخیر، خصوصاً جراحی ارتوپدی (خصوصاً مفصل لگن، پا یا زانو مانند جراحی تعویض مفصل زانو یا لگن)، جراحی زنان، قلب یا جراحی شکم
- تروما یا جراحت اخیر در قسمت تحتانی بدن مانند شکستگی استخوان های لگن، ران یا ساق پا
- چاقی مفرط
- حمله قلبی یا نارسایی قلبی
- بارداری یا زایمان اخیر
- بودن در ارتفاع بسیار زیاد، بیشتر از 14000 پا
- استفاده از استروژن تراپی یا قرص های ضد بارداری
- سرطان
- بیماری های ژنتیکی نادر وراثتی که منجر به تغییر در برخی از عوامل لخته کننده ی خون می شود
- برای از بیماری ها و شرایط قلبی یا تنفسی خاصی
- بالا رفتن سن
- شرایط و بیماری هایی که روی رگ ها تأثیر می گذارد مانند واسکولیت (التهاب دیواره رگ ها)، رگ های واریسی
- ترومبوز وریدی سطحی (SVT) هنگامی رخ می دهد که یک لخته خون در یک ورید سطحی در نزدیکی سطح بدن ایجاد شود. اگرچه این بیماری شبیه به DVT نمی باشد (که در رگ های عمقی رخ می دهد) اما می تواند یک عامل خطر برای لختگی خون در رگ ها (DVT / PE) باشد.
- انعقاد درون رگی منتشر (DIC)، بیماری است که در آن لخته شدن خون به طور نامتناسبی رخ می دهد و معمولاً در اثر عفونت زیاد یا نارسایی اندام ایجاد می شود
اهداف درمانی و طول درمان DVT یا ترومبوز
هدف از درمان لخته شدن خون در پا را می توان در سه جزء زیر بررسی کرد:
- پیشگیری از بزرگ تر
- پیشگیری از جدا شدن لخته از محل خود و ایجاد آمبولی ریه
- پیشگیری از بروز مجدد دی وی تی
مراقب این حالت ها در پاهای تان باشید
یک لخته خون در رگها می تواند وضعیت کاملا خطرناک حتی مرگبار ایجاد کند زیرا باقی ماندن لخته خون در رگ ها باعث عدم جریان خون به صورت طبیعی می شود و مشکلات جدی را به وجود می آورد. اگر در پایتان احساس تورم، درد یا گرما کردید که با قرمزی پوست هم همراه بود، باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید. این وضعیت ممکن است نشانه ترومبوز ورید عمقی (DVT) یا یک لخته خون در پا باشد که خطرناک یا حتی کشنده است.
چرا ترومبوز خطرناک است؟
لخته های خون ایجاد شده در رگ های پاهای شما می توانند جریان خون در قسمت های مختلف بدن را مسدود کنند. این لخته می تواند به ریه ها یا مغز رفته و باعث آمبولی ریوی و سکته شود. لخته های خون بسیار خطرناک هستند، حتی در مواردی کشنده هم می باشد. علایمی که بدون هیچ دلیل منطقی، و به صورت ناگهانی ظاهر می شوند، به شدت نگران کننده هستند. در صورت وجود هر یک از علایم زیر، بلافاصله با واحد خدمات اورژانس محلی تماس بگیرید:
- تنگی نفس ناگهانی
- فشار روی قفسه سینه
- مشکل در نفس کشیدن، حس بینایی و صحبت کردن
فاکتور های خطرناک برای ترومبوز
کارشناسان می گویند که اگر هر یک از این موارد در مورد شما صدق می کند و در پایتان ورم، درد یا گرما احساس می کنید، باید فورا به پزشک مراجعه نمایید :
- در 90 روز گذشته سفر کرده اید؛ یعنی یک پرواز یا رانندگی طولانی داشته اید.
- دچار آسیب دیدگی متوسط تا شدید مثل افتادن، کبودی یا شکستگی استخوان شده اید.
- اخیرا جراحی داشته اید.
- از دارو های هورمونی کنترل بارداری استفاده می کنید.
- اخیرا سرطان داشته اید.
- درد قفسه سینه، تنگی نفس، غش یا سرفه خونی دارید.
پیشگیری از گسترش لخته خون
اینکه این اهداف در چه زمانی قابل دسترسی خواهند بود و مدت زمان درمان لخته خون در پا چقدر است، بستگی زیادی به وضعیت سلامتی پایه بیمار و شدت بیماری DVT پا دارد. ترجیح پزشکان بر این است که درمان دیویتی را در فاز حاد بیماری انجام دهند؛ یعنی در زمانی که لخته تازه تشکیل شده است. این درمان سریع لخته خون در پا با هدف جلوگیری از گسترش لخته و انسداد مسیر جریان خون صورت می گیرد. بنابراین معمولاً بلافاصله بعد از تشخیص DVT بهتر است درمان با داروهای ضد انعقاد آغاز شود.
پیش تر به بیماران توصیه می شد که خصوصاً در طول فاز حاد بیماری استراحت مطلق داشته باشند؛ اما در واقع این اقدام موجب می شود که لخته گسترش بیشتری پیدا کرده و یا عود نماید. بنابراین اکنون توصیه می شود که راه رفتن هر چه سریع تر آغاز شود. البته باید توجه داشت که وارد کردن فشار بیش از حد و انجام ورزش های سنگین در سه ماه اول شروع بیماری مجاز نمی باشد.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
هر زمان که با علائم و نشانه های آمبولی ریه یا ترومبوز ورید عمقی مواجه شدید، بلافاصله به پزشک متخصص عروق پا مراجعه کنید. نسبت به علائم هشداردهنده ای که ممکن است از نشانه های احتمالی آمبولی ریه باشند، آگاه باشید. تنگی نفس ناگهانی، تپش قلب یا ضربان قلب سریع، تنفس تند، سرفه خونی، درد یا سنگینی در قفسه سینه، احساس سرگیجه، غش کردن و… از مهمترین مواردی هستند که باید به آن ها توجه داشته باشید.