زکات چیست؟
زکات از واجبات مالی در دین اسلام است که بر اساس آن، مسلمانان باید مقدار معینی از ۹ قلم کالا برای مصرف در زندگی فقرا و سایر امور عمومی اجتماعی بپردازند. این ۹ کالا عبارتند از نقدین (طلا و نقره)، انعام ثلاثه ( گاو، گوسفند و شتر) و غلات اربعه (گندم، جو، کشمش و خرما). مقدار پرداختی هر یک از این کالاها متفاوت بوده و در فقه تعیین شده است.
زکات از جمله مهم ترین واجبات است و تأکید بسیاری بر آن شده است. زکات از فروع دین شمرده شده و در منابع دینی در کنار نماز و جهاد قرار گرفته و یکی از پنج ستون دین است. در ۵۹ آیه قرآن و حدود ۲۰۰۰ روایت به زکات اشاره شده است. در قرآن در بسیاری از موارد از واژه صدقه برای اشاره به زکات استفاده شده است و در فقه، زکات را صدقه واجب می خوانند.
زکات دو نوع دارد: زکات بدن که همان زکات فطره است و در عید فطر پرداخت می شود و زکات مال که به غلات چهارگانه، دام ها و سکه ها با شرایط خاصی تعلق می گیرد.
زکات به چه چیزهایی تعلق میگیرد:
- اوّل: گندم.
- دوّم: جو.
- سوّم: خرما.
- چهارم: کشمش.
- پنجم: طلا.
- ششم: نقره.
- هفتم: شتر.
- هشتم: گاو.
- نهم: گوسفند.
- دهم: مال التجاره بنا بر احتیاط لازم.
مقدار زکات غلات
مقدار زکات غلات در صورتى که با آب باران، نهر و مانند آن مشروب شود، یک دهم و اگر با دلو، ریسمان، شتر آب کش، دولاب، ماشین آلات و مانند آن آبیاری گردد، یک بیستم است و اگر به هر دو روش صورت گیرد، حکم روش بیشتر جارى است و در صورت تساوى دو روش، زکات آن یک دهم از نصف محصول و یک بیستم از نصف دیگر محصول خواهد بود.
شرایط زکات غلات
برای زکات غلات (گندم، جو، خرما و کشمش) دو شرط وجود دارد:
- مالک بودن زراعت
- رسیدن به مقدار نصاب (۲۰۷ مَن، معادل۸۴۷ یا ۸۸۵ کیلوگرم)
- مقدار زکات با توجه به شرایط مختلف آبیاری بین یک دهم تا یک بیستم محصول است.
مقدار زکات برای طلا و نقره
زکات طلا و نقره در صورتی واجب می شود که آن را سکه زده باشند و معامله با آن رواج داشته باشد، و اگر سکه آن از بین هم رفته باشد، باید زکات آن را بدهند.
زکات طلا دو نصاب دارد:
نصاب اول: بیست مثقال شرعی است كه هر مثقال آن معادل «18 نخود» است، پس وقتی كه طلا به بیست مثقال شرعی برسد - كه بنابر آنچه گفته شده معادل پانزده مثقال بازاری است - ، چنانچه سایر شرایط تعلّق زکات را هم داشته باشد، انسان باید یک چهلم آن (دو ونیم درصد) را كه معادل نُه نخود می شود، بابت زكات بدهد و اگر به این مقدار نرسد، زكات آن واجب نیست.
نصاب دوم: چهار مثقال شرعی است كه بنابر آنچه گفته شده معادل سه مثقال بازاری می شود، یعنی اگر سه مثقال بازاری به پانزده مثقال بازاری سابق اضافه شود، باید زكات تمام هیجده مثقال را از قرار یک چهلم بدهد و اگر كمتر از سه مثقال اضافه شود، فقط باید زكات پانزده مثقال آن را بدهد و زیادی آن زكات ندارد و همچنین است هر چه بالا رود، یعنی اگر سه مثقال بازاری اضافه شود باید زكات تمام آنها را بدهد و اگر كمتر اضافه شود، مقداری كه اضافه شده زكات ندارد.
زکات نقره دو نصاب دارد:
نصاب اول: دویست درهم که بنابر آنچه گفته شده معادل «105» مثقال بازاری است كه اگر نقره به «105» مثقال بازاری برسد و شرایط دیگر را هم داشته باشد، انسان باید یک چهلم آن (دو و نیم درصد) را كه «2» مثقال و «15» نخود است بابت زكات بدهد و اگر به این مقدار نرسد، زكات آن واجب نیست.
نصاب دوم: چهل درهم که بنابر آنچه گفته شده معادل «21» مثقال بازاری است، یعنی اگر «21» مثقال بازاری به «105» مثقال بازاری اضافه شود، باید زكات تمام «126» مثقال بازاری را از قرار یک چهلم بدهد و اگر كمتر از «21» مثقال بازاری اضافه شود، فقط باید زكات «105» مثقال آن را بدهد و زیادی آن زكات ندارد و همچنین است هر چه بالا رود، یعنی اگر «21» مثقال بازاری اضافه شود باید زكات تمام آنها را بدهد و اگر كمتر اضافه شود، مقداری كه اضافه شده و كمتر از «21» مثقال است زكات ندارد.
شرایط زکات حیوانات
برای زکات دام (شتر، گاو، گوسفند) چهار شرط وجود دارد:
- گذشتِ سال
- چریدن از علف بیابان نه علوفه چیده شده
- بی کار بودن حیوان در طول سال
- رسیدن به مقدار نصاب. نصاب اول شتر ۵ نفر است که یک گوسفند زکات آن است. زکات اول گاو ۳۰ رأس است که زکات آن یک گوساله دو ساله است. زکات اول گوسفند ۴۰ رأس و زکات آن یک گوسفند است.
زکات فطره
زکات فطره مالی است که پرداخت آن با شرایطی پس از پایان ماه رمضان و با حلول عید فطر واجب می شود. مقدار آن یک صاع (تقریبا سه کیلو) گندم یا جو یا خرما یا کشمش برای هر نفر است و هر فرد مکلف باید برای خود و افرادی که نان خور او محسوب می شوند این زکات را بدهد. به جای هر یک از این ها می توان قیمت آن را نیز به فقیر داد.
آیا مالیات را میتوان جایگزین زکات دانست؟
امروزه در مورد زکات بحث های مختلفی وجود دارد از جمله رابطه زکات و مالیاتی که دولت می گیرد و انحصار زکات در موارد نُه گانه. گروهی وجود مالیات را جایگزین زکات می دانند و در مقابل برخی با توجه به آیات و روایات و موارد وجوب و موارد مصرف، مالیات و زکات را دو مقولۀ جدا می دانند. برخی روشنفکران زکات را منحصر در نه چیز ندانسته و همه تولیدات صنعتی، کشاورزی و غیره را مشمول آن می دانند.
چرا زکات واجب است؟
وجوب زکات از ضروریات دین اسلام و مورد اتفاق همه مسلمانان است و انکار وجوب آن موجب ارتداد خواهد شد. زکات از عبادات به شمار می رود، از این رو، نیت (قصد قربت) در آن شرط است.از آیات مختلف قرآن از جمله آیه ۱۵۶ سوره اعراف، ۳ سوره نمل، ۴ سوره لقمان، و آیه ۷ سوره فصلت که همه از سوره های مکّی هستند، چنین استفاده می شود که: حکم وجوب زکات در مکه نازل شده است، و مسلمانان موظف به انجام این وظیفه اسلامی بودند؛ ولی هنگامی که پیامبر(ص) به مدینه مهاجرت کرد و پایه حکومت اسلامی را گذارد از طرف خداوند مأموریت یافت که زکات را شخصاً از مردم بگیرد - نه این که خودشان به میل و نظر خود، در مصارف آن صرف کنند -. آیه شریفه «خُذْ مِنْ أَمْوالِهِمْ صَدَقَةً...» در این هنگام نازل شد. مشهور این است که نزول این آیه در سال دوم هجرت بود و سپس مصارف زکات به طور دقیق در آیه ۶۰ سوره توبه بیان گردیده است.
آشنایی با نحوه خواندن نماز امام حسن عسکری (ع)
